Kompania graniczna KOP „Rubieżewicze”
Historia | |
Państwo | |
---|---|
Rozformowanie | |
Organizacja | |
Dyslokacja | |
Formacja | |
Podległość |
Kompania graniczna KOP „Rubieżewicze” – pododdział graniczny Korpusu Ochrony Pogranicza pełniący służbę ochronną na granicy polsko-radzieckiej.
Geneza
[edytuj | edytuj kod]Do czasu zakończenia wojny polsko-bolszewickiej, czyli do jesieni 1920, wschodnią granicę państwa polskiego wyznaczała linia frontu. Dopiero zarządzeniem z 6 listopada 1920 utworzono Kordon Graniczny Ministerstwa Spraw Wojskowych[1]. W połowie stycznia 1921 zmodyfikowano formę ochrony granicy i rozpoczęto organizowanie Kordonu Granicznego Naczelnego Dowództwa WP. Obsadzony on miał być przez żandarmerię polową i oddziały wojskowe[2]. Latem 1921 ochronę granicy wschodniej postanowiło powierzyć Batalionom Celnym[3]. W Rubieżewicach rozmieszczono dowództwo i pododdziały sztabowe 12 batalionu celnego. W drugiej połowie 1922 przeprowadzono kolejną reorganizację organów strzegących granicy wschodniej[4]. 1 września 1922 bataliony celne przemianowano na bataliony Straży Granicznej[5]. W rejonie odpowiedzialności przyszłej kompanii granicznej KOP „Rubieżewicze” służbę graniczną pełniły pododdziały 12 batalionu Straży Granicznej. Już w następnym zlikwidowano Straż Graniczną, a z dniem 1 lipca 1923 pełnienie służby granicznej na wschodnich rubieżach powierzono Policji Państwowej[6]. W sierpniu 1924 podjęto uchwałę o powołaniu Korpusu Ochrony Pogranicza – formacji zorganizowanej na wzór wojskowy, a będącej w etacie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych[7].
Formowanie i zmiany organizacyjne
[edytuj | edytuj kod]Na podstawie rozkazu szefa Sztabu Generalnego L. dz. 12044/O.de B./24 z 27 września 1924, w pierwszym etapie organizacji Korpusu Ochrony Pogranicza sformowano 8 batalion graniczny [8][9], a w jego składzie 16 kompanię graniczną KOP „Rubieżewicze”[10].
Potem kompania przeszła w podporządkowanie dowódcy batalionu KOP „Iwieniec”. W 1930 strażnicy nadano imię Władysława Syrokomli[11]. W 1934 w batalionie KOP „Iwieniec” dokonano pewnych zmian strukturalnych. Z dniem 1 grudnia 1934 w kompanii pozostały tylko strażnice „Lichacz”, „Oleszkowo” i „Borkowszczyzna”[12]. Latem 1936 dowódca KOP polecił wyłączyć ze składu batalionu KOP „Iwieniec” 2 kompanię graniczną „Rubieżewicze” i włączyć ją jako 4 kompanię graniczną batalionu KOP „Stołpce”. Odcinek ochraniany przez kompanię włączono w rejon odpowiedzialności dowódcy batalionu KOP „Stołpce”[13] . W listopadzie 1936 kompania liczyła 2 oficerów, 7 podoficerów, 4 nadterminowych i 83 żołnierzy służby zasadniczej[b].
W 1939 4 kompania graniczna KOP „Rubieżewicze” podlegała dowódcy batalionu KOP „Stołpce”[14].
- Osobny artykuł:
Służba graniczna
[edytuj | edytuj kod]Podstawową jednostką taktyczną Korpusu Ochrony Pogranicza przeznaczoną do pełnienia służby ochronnej był batalion graniczny. Odcinek batalionu dzielił się na pododcinki kompanii, a te z kolei na pododcinki strażnic, które były „zasadniczymi jednostkami pełniącymi służbę ochronną”, w sile półplutonu. Służba ochronna pełniona była systemem zmiennym, polegającym na stałym patrolowaniu strefy nadgranicznej i tyłowej, wystawianiu posterunków alarmowych, obserwacyjnych i kontrolnych stałych, patrolowaniu i organizowaniu zasadzek w miejscach rozpoznanych jako niebezpieczne, kontrolowaniu dokumentów i zatrzymywaniu osób podejrzanych, a także utrzymywaniu ścisłej łączności między oddziałami i władzami administracyjnymi[15]. Miejscowość, w którym stacjonowała kompania graniczna, posiadała status garnizonu Korpusu Ochrony Pogranicza[16].
2 kompania graniczna „Rubieżewicze” w 1934 ochraniała odcinek granicy państwowej szerokości 16 kilometrów 811 metrów[17]. Po stronie sowieckiej granicę ochraniały zastawy „Popki” i „Połoniewicze” z komendantury „Połoniewicze”[18] .
Wydarzenia:
- W meldunku sytuacyjnym z 26 stycznia 1925 napisano:
- W rejonie kompanii miało miejsce samobójstwo osoby cywilnej Alekszndry Kaczanowicz, która zastrzeliła się z rewolweru kpr. Romualda Mackiewicza z 1 komp. VIII baonu[19].
Kompanie sąsiednie:
- 3 kompania graniczna KOP „Stasiewszczyzna” ⇔ 3 kompania graniczna KOP „Kołosowo” – 1928[20], 1929[21], 1931[18] , 1932[22], 1934[23], 1938[24]
Struktura organizacyjna
[edytuj | edytuj kod]Strażnice kompanii w latach 1928 – 1932[25][21][18][26]
- strażnica KOP „Mikulicze”[c]
- strażnica KOP „Lichacze”[d]
- strażnica KOP „Oleszkowo”[e]
- strażnica KOP „Borkowszczyzna”
Strażnice kompanii w 1934[23]
- strażnica KOP „Rubieżewicze”
- strażnica KOP „Lichacze”
- strażnica KOP „Oleszkowo”
- strażnica KOP „Borkowszczyzna”
W 1934 strażnica KOP „Mikulicze” przeniesiona została do Rubieżewicz[23].
Strażnice kompanii w 1938[24]
Organizacja kompanii 17 września 1939[27][28]:
- dowództwo kompanii
- pluton odwodowy
- 1 strażnica KOP „Rubieżewicze”
- 2 strażnica KOP „Oleszkowo”
- 3 strażnica KOP „Borkowszczyzna”
Dowódcy kompanii
[edytuj | edytuj kod]- kpt. Stanisław Wajczak (był IV 1927 dowódcą 2 kg)[29]
- kpt. Stanisław Rychter(był VII 1927 dowódcą 2 kg)[29]
- kpt. Stanisław Wolnowski (5 X 1928 − 14 III 1930 → przeniesiony do batalionu KOP „Wołożyn”)[30]
- kpt. Stanisław Bałka (17 IV 1930 − III 1931)[30]
- kpt. Kazimierz Przeradzki (20 III 1931 −)[30][29]
- p.o. por. Władysław Monkosa (był 31 X 1931 −)[30]
- kpt. Tadeusz Stawicki (był I 1933 − IV 1935)[29]
- kpt. Józef Kojder (był VIII 1935 - 21 VI 1936)[29]
Latem 1936 wyłączono ze składu batalionu KOP „Iwieniec” 2 kompanię graniczną „Rubieżewicze” i włączono ją jako 4 kompanię graniczną do batalionu KOP „Stołpce”.
- kpt. / mjr Emil Zawisza (9 X 1936 - 30 IV 1937 → przeniesiony do 84 pułku piechoty)[f]
- kpt. Franciszek Barszczewski[g] (- 1939)
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ miasteczko Rubieżewicze, gmina Rubieżewicze, powiat stołpecki, województwo nowogródzkie
- ↑ Wykaz stanów etatowych oficerów, podoficerów i żołnierzy KOP przesłanych przez ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna ze sztabu KOP do I oficera do zleceń GISZ płk. dypl. Kazimierza Glabisza. → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 366
- ↑ okolica Mikulicze, gmina Rubieżewicze, powiat stołpecki, województwo nowogródzkie
- ↑ wieś Lichacze, gmina Rubieżewicze, powiat stołpecki, województwo nowogródzkie
- ↑ folwark Oleszków, gmina Stołpce, powiat stołpecki, województwo nowogródzkie
- ↑ Opracowano na podstawie materiałów zgromadzonych w Archiwum Straży Granicznej w Szczecinie.
- ↑ Franciszek Barszczewski (1903-1940), kpt. piech., w KOP od 1935. W 1939 dowódca 4 kompanii granicznej „Rubieżewicze”. Po walkach z Armią Czerwoną dostał się do niewoli. Więzień w Starobielsku. Według niepotwierdzonych informacji został przewieziony do więzienia w Mińsku, skąd podjął próbę ucieczki, w trakcie której zginął. → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 710
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 56-58.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 59-63.
- ↑ Polak 1999 ↓, s. 6.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 76.
- ↑ Prochwicz i Kępa 2003 ↓, s. 20.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 94-101.
- ↑ Grochowski (red.) 1994 ↓, s. 7.
- ↑ Prochwicz i 3/1994 ↓, s. 152.
- ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 23.
- ↑ Meldunki sytuacyjne KOP ↓, s. 15/25.
- ↑ Głowiński 2009 ↓, s. 84.
- ↑ Głowiński 2009 ↓, s. 21.
- ↑ Zarządzenie nr Ldz. 3499/tj./og.org./36 ↓.
- ↑ Szubański 2000 ↓, s. 89.
- ↑ Falkiewicz 1925 ↓, s. 3-4.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 312-314.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 298.
- ↑ a b c Szkice dyslokacyjne ↓.
- ↑ Meldunki sytuacyjne KOP ↓, nr 15/1925.
- ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 7 i8/1928.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 8/1929.
- ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 23 i 25/1932.
- ↑ a b c Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 55/1934.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 86/1938.
- ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 8/1928.
- ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 23/1932.
- ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 308.
- ↑ Grzelak 2001 ↓, s. 187.
- ↑ a b c d e Listy płac bg „Iwieniec” ↓.
- ↑ a b c d Obsada oficerska bg „Iwieniec” ↓.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Stanisław Falkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924-1925. 1925. [dostęp 2016-01-30].
- Tomasz Głowiński: Zapomniany garnizon. Oddziały Korpusu Ochrony Pogranicza w Iwieńcu w latach 1924-1939. Wrocław: Wydawnictwo GAJT, 2009. ISBN 978-83-88178-71-9.
- Czesław Grzelak: Szack–Wytyczno 1939. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2001. ISBN 83-11-09324-5.
- Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. Warszawa–Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 8388067488.
- Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
- Lech Grochowski (red.): Korpus Ochrony Pogranicza w 70 rocznicę powstania. Materiały z konferencji popularnonaukowej. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1994.
- Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne. Dokumenty organizacyjne. Wybór źródeł. T. 1. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-84-6.
- Jerzy Prochwicz, Zbigniew Kępa. ABC formacji granicznych II Rzeczypospolitej. „Problemy Ochrony Granic”. 24, 2003. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757.
- Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
- Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924–1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 8390021794.
- Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część I. Powstanie i przemiany organizacyjne KOP do 1939 r. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (149), 1994. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.
- Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP-u. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (184), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281.
- Szkice dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza i podległych jednostek w latach 1927-1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Wykaz zmian stanu oficerów batalionu granicznego KOP „Iwieniec” w latach 1927-1934 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Komunikaty dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza z lat 1927 (z uzupełnieniami i poprawkami), 1928, 1932, 1934 (z uzupełnieniami i poprawkami) i 1938 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Listy płac batalionu granicznego KOP „Iwieniec” w latach 1925-1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Meldunki sytuacyjne dowództwa Korpusu Ochrony Pogranicza → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Zarządzenie organizacyjne dowódcy Korpusu Ochrony Pogranicza w sprawie przeniesienia 2-giej kompanii granicznej baonu „Iwieniec” do baonu „Stołpce” z 23 lipca 1936.
- Kompanie graniczne Korpusu Ochrony Pogranicza
- Kompanie graniczne KOP rozmieszczone na granicy polsko-radzieckiej
- Kompanie batalionu KOP „Stołpce”
- Kompanie batalionu KOP „Iwieniec”
- Kompanie graniczne KOP w powiecie stołpeckim
- Formacje graniczne w Rubieżewiczach
- Polskie jednostki organizacyjne wojska utworzone w 1924
- Polskie jednostki organizacyjne wojska rozwiązane w 1939