Przejdź do zawartości

Skworczyk ogorzały

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Skworczyk ogorzały
Aplonis fusca[1]
Gould, 1836
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

wróblowe

Podrząd

śpiewające

Rodzina

szpakowate

Podrodzina

gwarki

Rodzaj

Aplonis

Gatunek

skworczyk ogorzały

Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]

Skworczyk ogorzały[3] (Aplonis fusca) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny szpakowatych (Sturnidae). Występował na dwóch australijskich wyspach: Lord Howe i Norfolk. Odnotowany po raz ostatni w 1923.

Taksonomia

[edytuj | edytuj kod]

Po raz pierwszy gatunek opisał John Gould w 1836 na łamach „Proceedings of the Zoological Society of London”. Holotyp został odłowiony przez kapitana Sturta, jednak siedlisko typowe zostało błędnie oznaczone; autor zaznaczył, że skworczyki ogorzałe zamieszkują brzegi rzeki Murrumbidgee[4], podczas gdy te nigdy nie występowały w kontynentalnej Australii, a jedynie na dwóch wyspach do niej należących; musiał zostać odłowiony na wyspie Norfolk[5]. Autor nadał nowemu gatunkowi nazwę Aplonis fusca[4], jest ona obecnie (2020) akceptowana przez Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC). Wyróżnia on dwa podgatunki: nominatywny i Aplonis fusca hulliana[6]. Drugi podgatunek opisał Gregory Macalister Mathews w 1912 na łamach „Novitates Zoologicae”[7]. Przy okazji pierwszego opisu skworczyka ogorzałego opisany został również sam rodzaj Aplonis, do którego John Gould zaliczył również A. marginata[4].

Holotyp podgatunku nominatywnego zaginął[8]. Holotyp A. f. hulliana znajdował się w kolekcji Mathewsa[7].

Podgatunki i zasięg występowania

[edytuj | edytuj kod]

Przedstawiciele podgatunku nominatywnego zamieszkiwali wyspę Norfolk. Ptaki podgatunku A. f. hulliana zasiedlały Lord Howe[6][5][7].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Okaz wypchany, 1836, Muzeum Historii Naturalnej w Lejdzie

Przybliżona długość ciała to 17 cm (6,75 cala)[4]. Wymiary holotypu A. f. hulliana: długość skrzydła 100 mm, długość górnej krawędzi 19 mm, długość skoku 25 mm, długość ogona 71 mm[7].

Samce wykazywały się ciemniejszym upierzeniem od samic[9]. Pióra na głowie zaostrzone. Upierzenie nieco błyszczące, szczególnie na głowie i z tyłu szyi[4]. Ogół upierzenia łupkowoszary, pióra miękkie. Tęczówka pomarańczowoczerwona[9]. Przedstawicieli A. f. hulliana odróżniał ciemniejszy wierzch ciała i solidniejszy dziób[7].

Ekologia i zachowanie

[edytuj | edytuj kod]

Skworczyki ogorzałe prawdopodobnie zamieszkiwały wszystkie typy leśnych środowisk na obydwu wyspach, jednak brak jest szczegółowych danych. Na Lord Howe szpaki te były jednymi z pospolitszych ptaków przed pojawieniem się szczurów. Nieznany jest status gatunku na Norfolku, ale wiadomo, że w 1909 występował wokół ludzkiej osady[10]. Skworczyki ogorzałe, według australijskiego ornitologa i filatelisty A. F. Basseta Hulla, miały w zwyczaju otwierać owoce bananów i wyjadać ich miąższ. Miały również czynić szkody w sadach[9]. Prawdopodobnie owoce stanowiły podstawę ich diety[10].

Lęgi trwały od września do listopada i od lutego do marca. Gniazdo było stosunkowo otwarte, stanowiło konstrukcję z gałązek i suchych traw. Umieszczone było w martwym konarze, a na Norfolku także i w pniu paproci drzewiastych. W zniesieniu znajdowały się 4 jaja, czasami 5. Miały niebieskozieloną skorupkę pokrytą jasnoczerwonymi wzorkami. Wymiary średnie z 12 jaj (przeliczone z cali): 23–28 na 16–19,5 mm[9].

Status

[edytuj | edytuj kod]

IUCN klasyfikuje skworczyka ogorzałego jako gatunek wymarły. Populacja z Lord Howe jeszcze w latach 1913–1915 liczyła tysiące osobników; wyginęła zapewne wkrótce po zawleczeniu na tę wyspę w 1918 roku szczurów śniadych (Rattus rattus)[5]. Ptaki tego gatunku na Norfolku odnotowano po raz ostatni w 1923, ale ich zniknięcie odnotowano dopiero w 1968[11][5]. Przyczyny wymarcia na Norfolku są niejasne, ponieważ szczury śniade pojawiły się tam dopiero w latach 40. XX wieku. Możliwe, że do wymarcia przyczyniło się niszczenie środowiska[5].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Aplonis fusca, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. Aplonis fusca, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  3. Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek, M. Kuziemko: Podrodzina: Mainatinae Lesson, 1831 - gwarki (Wersja: 2020-01-11). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-03-02].
  4. a b c d e John Gould. Proceedings of the Zoological Society of London. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 4 (43). s. 73. 
  5. a b c d e Species factsheet: Aplonis fusca. BirdLife International, 2021. [dostęp 2021-12-15]. (ang.).
  6. a b F. Gill, D. Donsker, P. Rasmussen (red.): Nuthatches, Wallcreeper, treecreepers, mockingbirds, starlings, oxpeckers. IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-03-02]. (ang.).
  7. a b c d e Gregory Macalister Mathews. A list of the birds of the Philippian sub-region. „Novitates Zoologicae”. 18, s. 451, 1911. 
  8. Witmer Stone & Gregory Macalister Mathews. Additional species described by Gould from Norfolk, Lord Howe, and Philip Islands. „The Austral Avian Record”. 8. s. 183. 
  9. a b c d Arthur Francis Basset Hull. The birds of Lord Howe and Norfolk Islands. „Proceedings of the Linnean Society of New South Wales”. 34, s. 691–692, 1909. 
  10. a b Stephen Garnett, Judit Szabo, Guy Dutson: The Action Plan for Australian Birds 2010. Csiro Publishing, 2011, s. 414. ISBN 978-0-643-10368-9.
  11. Smithers, C. N.; Disney, H. de S.. The distribution of terrestrial and freshwater birds on Norfolk Island. „Australian Zoologist”. 15, s. 136, 1969.