Przejdź do zawartości

Czarna Wieś (gmina w powiecie białostockim)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Czarna Wieś
Черновесская волость
gmina wiejska
1861–1954[1]
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

1861–1915: gb. grodzieńska
1919–1939: białostockie
1944–1954: białostockie

Powiat

1861–1915: sokólski
1915–1919: białostocki
1919–1939: białostocki
1944–1954: białostocki

Data powstania

1861

Data likwidacji

1954

Siedziba

Czarna Wieś (Kościelna)

Populacja (1946)
• liczba ludności


5 751

Szczegółowy podział administracyjny (1954)
Liczba gromad

18

Liczba miejscowości

54

brak współrzędnych

Czarna Wieś (ros. Черновесская волость, lit. Čarna Vesės valsčius) – dawna gmina wiejska istniejąca w latach 1861–1954 na Białostocczyźnie. Siedzibą gminy była Czarna Wieś (Kościelna)[2][3].

Imperium Rosyjskie

[edytuj | edytuj kod]

Gmina zbiorowa (włość) Czarna Wieś z siedzibą w Czarnej Wsi (ob. Czarna Wieś Kościelna) powstała w wyniku reformy struktur administracyjnych państwa rosyjskiego w 1861 roku. Była częścią powiatu sokólskiеgo należącego (od 1843) do guberni grodzieńskiej. W 1890 roku gmina Czarna Wieś obejmowała 54 miejscowości i zamieszkiwało ją 3614 osób[2].

I wojna światowa

[edytuj | edytuj kod]

Podczas I wojny światowej gmina wraz z powiatem sokólskim należała do okupowanego przez Niemcy Ober-Ostu (w okręgu Białystok)[4]. W przeciwieństwie do innych powiatów byłej guberni grodzieńskiej, gdzie w dużej mierze zachowano podział na rosyjskie gminy zbiorowe, powiat sokólski podległ kompletnej transformacji na szczeblu gminnym. Spośród jego oryginalnych 13 gmin jedynie gmina Czarna Wieś zachowała się, a w miejsce 12 zniesionych gmin utworzono 11 nowych o zupełnie innych granicach[5]:

II Rzeczpospolita

[edytuj | edytuj kod]

W okresie międzywojennym gmina Czarna Wieś należała do powiatu białostockiego w nowo utworzonym województwie białostockim[3].

Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku w skład gminy Czarna Wieś wchodziły[8]:

Gminę zamieszkiwało w 1921 roku 2691 osób, wśród których 1872 było wyznania rzymskokatolickiego, 799 prawosławnego, a 20 mojżeszowego. Jednocześnie 2682 mieszkańców zadeklarowało polską przynależność narodową, 7 białoruską, a 2 rosyjską. We wsi było 474 budynków mieszkalnych[8].

1 kwietnia 1927 do gminy Czarna Wieś przyłączono zniesioną gminę Czarna Wieś z powiatu sokólskiego, obejmującą osadę przystacyjną Czarna Wieś, wieś Buksztel, nadleśnictwo Buksztel, wieś i nadleśnictwo Wodokaczka, wieś Zapiecki, kolonię i leśniczówkę Rogoziński Most, kolonię Machnacz, kolonię Polanki, kolonię Jackie Tartaki i leśniczówkę Greńskie[9]. Tak więc obszar wydzielony w większości w 1915 z gminy Czarna Wieś powrócił po 12 latach do gminy macierzystej.

16 października 1933 gminę Czarna Wieś podzielono na 21 gromad[10].:

W 1934 roku doszło do zamian nieruchomości państwowych: gruntów o powierzchni łącznej 3,0871 ha, składających się z pasa o powierzchni 0,0871 ha w oddziale 182 w uroczysku Wodokaczka w nadleśnictwie Czarna Wieś wzdłuż północno-zachodniej granicy terenu tartacznego oraz z parceli o powierzchni 3 ha w południowo-wschodniej części oddziału 200 w tymże nadleśnictwie, na grunt o powierzchni 1,0421 ha w uroczysku Wodokaczka w gminie Czarna Wieś[11]. Odtąd Wodokaczka i Zapiecki nie figurują w spisach jako samodzielne miejscowości.

II wojna światowa (1939–1944)

[edytuj | edytuj kod]

Podczas II wojny światowej gmina znajdowała się przejściowo poza administracją polską.

PRL (1944–1954)

[edytuj | edytuj kod]

Po wojnie gmina należała do powietu białostockiego w woj. białostockim[12].

Przywrócono przedwojenny podział gmin na gromady, choć z pewnymi zmianami wprowadzonymi przez okupanta[13]. Zmiany te władze polskie usankcjonowały ze znacznym opóźnieniem, bo dopiero 1 czerwca 1951[14]:

1 lipca 1952 dokonano jeszcze kilku zmian wewnątrzgminnych[15]:

Po zmianach tych, skład gminy Czarna Wieś w dniu 1 lipca 1952 obejmował 17 gromad: Buksztel, Chmielnik, Czarna Wieś, Czarna Wieś Kościelna, Jałówka, Karczmisko, Klimki, Kosmaty Borek, Machnacz, Ogóły, Oleszkowo, Polanki, Ruda Rzeczka, Studzianki, Wólka Poduchowna, Wólka Ratowiecka i Złota Wieś[16].

1 lutego 1953 dokonano dodatkowe zmiany wewnątrzgminne[17]:

1 kwietnia 1954 do gmina Czarna Wieś przyłączono części obszaru trzech gmin[18].:

Gminę Czarna Wieś zniesiono 29 września 1954 wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin[20]. W chwili zniesienia gminy dokonano jeszcze kilka ostatnich zmian w strukturze dotychczasowych gromad[21]:

 Osobny artykuł: Czarna Wieś (gromada).
 Osobny artykuł: Rozedranka Stara (gromada).

Dalsze losy

[edytuj | edytuj kod]

1 stycznia 1973, wraz z kolejną reformą administracyjną reaktywującą gminy, utworzono w powiecie białostockim gminę Czarna Białostocka, w skład której wszedł obszar prawie całej gminy Czarna Wieś, oprócz[22]:

Nowa gmina Czarna Białostocka objęła jednak znacznie inny obszar, bo w skład jej weszły także sołectwa należące przed 1954 do gmin Korycin i Kalinówka.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Od 1919 jednostka administracyjna nowo utworzonego polskiego woj. białostockiego; przed 1919 i w czasie II wojny światowej poza administracją polską.
  2. a b Volosts and communes of 1890. St. Petersburg: Central Statistical Committee of the Ministry of Internal Affairs, 1892. - (Statistics of the Russian Empire).
  3. a b Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej – podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933
  4. Deutsche Arbeit in den Verwaltungsgebieten Kurland, Litauen und Bialystok-Grodno. Kowno (Verlag der Presseabteilung Ober Ost) 1917.
  5. Befehl- und Verordnungsblatt des Oberbefehlshabers Ost (Dziennik rozkazów i rozporządzeń Głównodowodzącego Wschodu) Nr 1-96
  6. Rocznik statystyki Rzeczypospolitej Polskiej. R. 1, 1920/21
  7. Dz.U. z 1919 r. nr 65, poz. 395
  8. a b Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 11.
  9. Dz.U. z 1927 r. nr 35, poz. 310
  10. Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1933, nr 11, poz. 49
  11. Dz.U. z 1934 r. nr 95, poz. 861
  12. Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej: Praca zespołowa pod redakcją prof. Stanisława Srokowskiego. Warszawa: Biblioteka Samorządowca Nr 77, 1948.
  13. Jemielity W. (2002). Podziały administracyjne powiatów sokólskiego i dąbrowskiego w latach 1919-2000. "Studia Łomżyńskie", 13, 2002, s. 119-146.
  14. Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1951, nr 6, poz. 43
  15. Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1952, nr 10, poz. 85
  16. Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa
  17. Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1953, nr 2, poz. 10
  18. Dz.U. z 1954 r. nr 6, poz. 15
  19. Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1954, nr 2, poz. 6
  20. Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
  21. Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 2 grudnia 1954 r., Nr. 10, Poz. 49
  22. Uchwała Nr XXI/72/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 9 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie białostockim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 2 stycznia 1973, Nr 1, Poz. 1).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]