Krypno (gmina)

Krypno
	gmina wiejska
	Herb
Państwo	Polska
Województwo	podlaskie
Powiat	moniecki
TERC	2008052
Wójt	Marek Stankiewicz (2006)
Powierzchnia	112,69 km²
Populacja (30.06.2016); • liczba ludności	; 4 061
• gęstość	36,2 os./km²
Nr kierunkowy	85
Tablice rejestracyjne	BMN
	Adres urzędu:Krypno Kościelne 23b; 19-111 Krypno
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba sołectw	16
Liczba miejscowości	15
	Położenie na mapie powiatu;
	53°17′N 22°52′E/53,283333 22,866667
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa
	Biuletyn Informacji Publicznej

Krypno – gmina wiejska w województwie podlaskim, w powiecie monieckim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie białostockim.

Siedziba gminy to Krypno Kościelne (także Krypno).

Według danych z 30 czerwca 2004^[4] gminę zamieszkiwało 4170 osób.

Historia

Imperium Rosyjskie (1861–1915)

Gmina zbiorowa Krypno (ros. Крипнянская волость) z siedzibą w Krypnie powstała w wyniku reformy struktur administracyjnych państwa rosyjskiego w 1861 roku. Była częścią powiatu białostockiego należącego (od 1843) do guberni grodzieńskiej. W 1890 roku gmina Krypno obejmowała 87 wsi i zamieszkiwało ją 9865 osób^[5].

I wojna światowa (1915–1919)

Podczas I wojny światowej (1915–1919) gmina wraz z powiatem białostockim należała do okupowanego przez Niemcy Ober-Ostu (w latach 1915–1916 w okręgu Białystok, a 1916–1918 w okręgu Białystok-Grodno) oraz do Królestwa Litwy (1918). W sierpniu 1919 przeszła pod administrację polską^[6]. Część gminy Krypno weszła w skład nowo utworzonej gminy Kalinówka.

II Rzeczpospolita (1919–1939)

Po odrodzeniu państwa polskiego gmina należała do powiatu białostockiego w woj. białostockim^[7].

30 września 1919 część gminy Krypno włączono do miasta Knyszyna: miejscowości Grądy, Poniklica, Rosochy i Wodziłówka^[8].

Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku gminę zamieszkiwało 7.377 osób, wśród których 7.317 było wyznania rzymskokatolickiego, 34 prawosławnego, 4 ewangelickiego, 20 mojżeszowego i jedna greckokatolickiego. Jednocześnie 7.356 mieszkańców zadeklarowało polską przynależność narodową, 5 białoruską, 15 rosyjską i 1 rusińską. Na terenie gminy było 1264 budynków mieszkalnych^[9].

16 października 1933 gminę Krypno podzielono na 25 gromady: Bajki-Zalesie, Białobrzeskie, Boguszewo, Czechowizna, Dębina, Długołęka, Góra, Kiślaki, Krosny, Kruszyn, Krypno Kościelne, Krypno Wielkie, Kulesze-Chobotki, Lewonie, Łaziuki, Morusy, Peńskie, Piaski, Rekle, Ruda, Tatary, Zastocze, Zofiówka, Zygmunty i Żuki^[10].

PRL (1944–1954)

Po wojnie gmina należała do powietu białostockiego w woj. białostockim^[11].

1 czerwca 1952 utworzono nową gromadę Łazy Małe z części gromady Krosny (Łazy Małe i Łazy Folwark)^[12].

W dniu 1 lipca 1952 roku gmina była podzielona na 27 gromad: Bajki-Zalesie, Białobrzeskie, Boguszewo, Czechowizna, Dębina, Długołęka, Góra, Kiślaki, Krosny, Kruszyn, Krypno Kościelne, Krypno Wielkie, Kulesze-Chobotki, Lewonie, Łaziuki, Łazy Małe, Morusy, Peńskie, Piaski, Rekle, Ruda, Tatary, Zastocze, Zofiówka, Zygmunty i Żuki^[13].

1 lutego 1953 zniesiono gromady Krypno Kościelne i Krypno Wielkie, tworząc z nich nową gromadę o nazwie Krypno^[14].

1 kwietnia 1954 gmina Krypno weszła w skład nowo utworzonego powiatu monieckiego^[15].

Gmina Krypno została zniesiona 29 września 1954 roku wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin^[16].

Po 1973 roku

Jednostkę odtworzono 1 stycznia 1973 roku po reaktywowaniu gmin^[17]. Gmina objęła inny obszar niż przed 1954, ponieważ siedem sołectw (Kiślaki, Krosny, Łaziuki, Łazy Małe, Piaski, Tatary i Żuki) weszło w skład gminy Tykocin w powiecie białostockim, dwa sołectwa (Boguszewo i Lewonie) weszły w skład gminy Mońki w powiecie monieckim, a kolejne dwa sołectwa (Czechowizna i Zofiówka) – w skład gminy Knyszyn tamże. W sumie nowa gmina Krypno objęła zaledwie 60% obszaru dawnej gminy sprzed 1954 roku^[18].

Charakterystyka gminy

Gmina Krypno leży w południowej części powiatu, w odległości 22 km od Moniek przy starym trakcie królewskim z Tykocina do Knyszyna.

Religia

W Krypnie znajduje się sanktuarium Maryjne oraz parafia pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny. Co roku odbywają się do niego pielgrzymki, między innymi z Moniek i Knyszyna. W sanktuarium znajduje się słynący łaskami obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem^[19]. 8 IX 1985 roku Prymas Polski kard. Józef Glemp koronował obraz Matki Boskiej^[19].

Infrastruktura

W gminie funkcjonuje jedna biologiczna oczyszczalnia ścieków o przepustowości 420 m³/dobę. W 2001 roku gmina została uhonorowana nagrodą w wysokości 50 tys. zł w II Edycji Konkursu „Gospodarka wodno-ściekowa na terenach wiejskich”.

Gospodarka

Gmina ma charakter rolniczy. W regionie dominują gospodarstwa indywidualne nastawione na produkcję zbóż i ziemniaków oraz hodowlę bydła mlecznego i trzody chlewnej. W gminie Krypno zarejestrowanych jest 216 podmiotów gospodarczych, prawie wszystkie znajdują się w rękach prywatnych, tylko 8 z nich należy do publicznego sektora własności. Firmy prywatne prowadzą głównie drobną działalność gospodarczą, zajmują się głównie budownictwem i handlem.

Szlaki turystyczne

Piesze:

Królowej Bony niebieski długości 75 km.
Szlak Maryjny: Białystok – 15 km – Supraśl – 12 km – Sokołda – 52 km – Różanystok – 61 km – Święta Woda – 45 km – Krypno – 47 km – Juchnowiec – 10 km – Białystok

Zabytki

Kościół pw. Narodzenia NMP z lat 1881-1885 w Krypnie (Sanktuarium Maryjne). Dom Pamięci po Włodzimierzu Puchalskim, prekursorze polskiego filmu przyrodniczego, które mieści się we wsi Morusy.

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002^[20] gmina Krypno ma obszar 112,69 km², w tym:

użytki rolne: 80%
użytki leśne: 10%

Gmina stanowi 8,15% powierzchni powiatu.

Demografia

Dane z 30 czerwca 2004^[4]:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	4170	100	2070	49,6	2100	50,4
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	37		18,4		18,6

Piramida wieku mieszkańców gminy Krypno w 2014 roku^[1].

Sołectwa

Bajki-Zalesie, Dębina, Długołęka (Długołęka I, Długołęka Centrum, Długołęka II), Góra, (Kruszyn, Białobrzeskie), Krypno Kościelne, Krypno Wielkie, Kulesze-Chobotki, Morusy, Peńskie, Rekle, Ruda, Zastocze, Zygmunty^[2].

Sąsiednie gminy

Dobrzyniewo Duże, Knyszyn, Mońki, Tykocin, Trzcianne

Przypisy

↑ ^a ^b Gmina Krypno w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-16] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ ^a ^b Gmina Krypno, sołectwa
↑ ^a ^b Urząd Statystyczny w Białymstoku
↑ ^a ^b Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
↑ Volosts and communes of 1890. - St. Petersburg: Central Statistical Committee of the Ministry of Internal Affairs, 1892. - (Statistics of the Russian Empire).
↑ Dz.U. z 1919 r. nr 65, poz. 395
↑ Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej – podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933
↑ M.P. z 1919 r. nr 220, poz. 0
↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 15 .
↑ Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1933, nr 11, poz. 49
↑ Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej: Praca zespołowa pod redakcją prof. Stanisława Srokowskiego. Warszawa: Biblioteka Samorządowca Nr 77, 1948.
↑ Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1951, nr 6, poz. 43
↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa
↑ Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1953, nr 2, poz. 10
↑ Dz.U. z 1954 r. nr 6, poz. 15
↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312
↑ Uchwała Nr XXI/72/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 9 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie białostockim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 2 stycznia 1973, Nr 1, Poz. 1).
↑ ^a ^b Parafie [online], www.archibial.pl [dostęp 2017-11-24] (pol.).
↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).

Linki zewnętrzne

Biuletyn Informacji Publicznej Gminy Krypno. umwp-podlasie.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-04-23)].
Oficjalna strona Gminy Krypno. gminakrypno.republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-01-04)].

[populacja2016-1] Gmina Krypno w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-16] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[sol-2] Gmina Krypno, sołectwa

[us-3] Urząd Statystyczny w Białymstoku

[autonazwa2-4] Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).

[volost-5] Volosts and communes of 1890. - St. Petersburg: Central Statistical Committee of the Ministry of Internal Affairs, 1892. - (Statistics of the Russian Empire).

[6] Dz.U. z 1919 r. nr 65, poz. 395

[gus-7] Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej – podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933

[8] M.P. z 1919 r. nr 220, poz. 0

[:02-9] Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 15 .

[10] Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1933, nr 11, poz. 49

[11] Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej: Praca zespołowa pod redakcją prof. Stanisława Srokowskiego. Warszawa: Biblioteka Samorządowca Nr 77, 1948.

[12] Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1951, nr 6, poz. 43

[13] Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa

[14] Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1953, nr 2, poz. 10

[zmiany1954-15] Dz.U. z 1954 r. nr 6, poz. 15

[16] Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191

[17] Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312

[start-1973-BS-18] Uchwała Nr XXI/72/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 9 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie białostockim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 2 stycznia 1973, Nr 1, Poz. 1).

[autonazwa3-19] Parafie [online], www.archibial.pl [dostęp 2017-11-24] (pol.).

[autonazwa1-20] Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

Wsie	Bajki-Zalesie Białobrzeskie Dębina Długołęka Góra Kruszyn Krypno Kościelne Krypno Wielkie Kulesze-Chobotki Morusy Peńskie Rekle Ruda Zastocze Zygmunty
Integralne części wsi	Paryż Warszawa

Miasta	Goniądz Knyszyn Mońki
Gminy miejsko-wiejskie	Goniądz Knyszyn Mońki
Gminy wiejskie	Jasionówka Jaświły Krypno Trzcianne

Przynależność wojewódzka	Prusy: departament białostocki (1795–1807) Rosja: obwód białostocki (1807–42) gubernia grodzieńska (1842–1915) II RP: woj. białostockie (1919–39) ZSRR: obwód białostocki (1939–40) PRL: woj. białostockie (1945–75)
Gminy miejskie (1795–1975)	Białystok (do 1928 →) Choroszcz (do 1875 i od 1919) Czarna Białostocka (od 1962) Goniądz (do 1954 →) Gródek (do 1875) Jasionówka (do 1875) Knyszyn (do 1954 →) Starosielce (1919–54) Supraśl (1824–1875 i od 1919) Suraż (do 1919 i 1923–54 →) Trzcianne (do 1800) Wasilków (od 1919) Zabłudów (do 1875 i od 1919)
Miasteczka (1795–1934)	Choroszcz (1875–1919) Gródek (1875–1934) Janopol (1875–1915) Jasionówka (1875–1919) Supraśl (1875–1919) Trzcianne (1800–1934) Wasilków (← 1915–19) Zabłudów (1875–1919)
Osiedla (1954–72)	Czarna Wieś (1956–62)
Gminy wiejskie (1861–1954 i 1973–75)	Bacieczki (1944–54) Barszczewo (1944–54) Białostoczek (1861–1944) Choroszcz (1861–1944 i 1973–75) Czarna Wieś (← 1915–54) Czarna Białostocka (1973–75) Dobrzyniewo (Kościelne) (1944 i 1973–75) Dojlidy (1861–1954) Dolistowo (1915–44) Goniądz (1915–54 →) Gródek (1861–1954 i 1973–75) Jaświły (1861–1915 i 1944–54 →) Juchnowiec (Dolny) (1861–1954 i 1973–75) Kalinówka (1915–54 →) Krypno (1861–1954 →) Michałowo (1861–1954 i 1973–75) Obrubniki (1861–1944 i 1944–54) Przytulanka (1861–1915) Supraśl (1973–75) Suraż (1919–23) Szymki (1973–75) Trzcianne (1915–54 →) Tykocin (1973–75) Wasilków (1973–75) Zabłudów (1861–1954 i 1973–75) Zaścianki (1973–75) Zawyki (1861–1954)
Gromady (1954–72)	Barszczewo (1954–72) Biele (1954–59) Bobrowniki (1954–59) Bogdanki (1959–72) Czarna Wieś (1954–55) Czarna Wieś Kościelna (1954–72) Dobrzyniewo Duże (1954–59) Dobrzyniewo Kościelne (1959–72) Dobrzyniówka (1954–59) Dojlidy Górne (1959–71) Dorożki (1954–59) Fasty (1954–68) Folwarki Tylwickie (1954–71) Gnieciuki (1954–59) Grabówka (1954–71) Gródek (1954–72) Horodniany (1954 → i ← 1956–72) Jałówka (1954–71) Jeżewo (← 1958–72) Juchnowiec Dolny (1954–72) Jurowce (1954–61) Juszkowy Gród (1954–72) Kamionka (1954–59) Konowały (1954–72) Kozińce (1954–72) Koźliki (1954–59) Królowy Most (1954–72) Kuriany (1954–59) Lewickie (1954–59) Łopuchowo (← 1958–59) Michałowo (1954–72) Mostowlany (1954–59) Nowa Wola (1954–59) Nowe Aleksandrowo (1954–59) Ogrodniczki (1954–71) Olmonty (1954–59) Pogorzałki (1954–61) Rafałówka (1959–72) Rogowo (1954–59) Rudnia (1954–57) Rynki (1954 →) Rzędziany (← 1958–61) Saniki (← 1958–59) Simuny (1954–59) Studzianki (1954–61) Szymki (1954–72) Topolany (1954–59) Trypucie (1954 →) Turośl Dolna (1954 →) Turośl Kościelna (1954 →) Tykocin (← 1958–72) Uhowo (1954 →) Waliły-Stacja (1954–68) Wasilków (1961–72) Wiejki (1954–59) Zabłudów (1959–72) Załuki (1954–59) Zaścianki (1972) Zawady (1954 →) Zawyki (1954 →) Złotoria (← 1958–72) Zubki (1954–72) Zwierki (1954–59) Żuki (1954–59)

Przynależność wojewódzka	woj. białostockie
Miasta	Goniądz (←od 1954) Knyszyn (← od 1954) Mońki (od 1965)
Gminy wiejskie (1954 i 1973–75)	Goniądz (← od 1954) Jasionówka (od 1973) Jaświły (← od 1954) Kalinówka (← w 1954) Knyszyn (od 1973) Krypno (← od 1954) Mońki (od 1973) Trzcianne (← od 1954)
Gromady (1954–72)	Bajki Stare (1954–61) Białosuknia (1954–61) Bobrówka (1954–59) Boguszewo (1954–68) Chojnowo (1954–59) Długołęka (1954–68) Dolistowo Stare / Stare Dolistowo (1954–72) Downary (1954–72) Dziękonie (1954–71) Goniądz (1972) Grądy (1954–59) Hornostaje (1954–71) Jasionówka (1954–72) Jaświły (1954–72) Jatwieź Duża (1954–68) Kalinówka Kościelna (1954–72) Kamionka (1954–59) Klewianka (1961–71) Knyszyn (1972) Krasne Folwarczne (←~~1959~~) Kruszyn (1954–72) Krypno (1954–72) Kulesze (1954–59) Laskowiec (1954–72) Mikicin (1954–59) Milewskie (1954–59) Mońki (1954–64) Mońki (1972) Peńskie (1954–59) Smogorówka Dolistowska (1954–61) Szorce (1954–61) Szpakowo (1954–59) Trzcianne (1954–72) Wyszowate (1961–71) Zofiówka (1959–71)