Edukira joan

Likopeno

Wikipedia, Entziklopedia askea
Likopeno
Formula kimikoaC40H56
SMILES kanonikoa2D eredua
SMILES isomerikoa
CC(=CCC/C(=C/C=C/C(=C/C=C/C(=C/C=C/C=C(/C=C/C=C(/C=C/C=C(/CCC=C(C)C)\C)\C)\C)/C)/C)/C)C
MolView3D eredua
Konposizioakarbono
Motabiogenic aliphatic hydrocarbon (en) Itzuli eta Karotenoide
Ezaugarriak
Fusio-puntua174 °C
Masa molekularra536,438 Da
Erabilera
RolaAntioxidatzaile, radiation protection agent (en) Itzuli, anticarcinogens (en) Itzuli eta primary metabolite (en) Itzuli
Arriskuak
NFPA 704
1
0
0
Identifikatzaileak
InChlKeyOAIJSZIZWZSQBC-GYZMGTAESA-N
CAS zenbakia502-65-8
ChemSpider394156
PubChem446925
Reaxys1730097
Gmelin15948
ChEMBLCHEMBL501174
EC zenbakia207-949-1
ECHA100.007.227
CosIng32804
MeSHD000077276
RxNorm29008
Human Metabolome DatabaseHMDB0003000
KNApSAcKC00000911
UNIISB0N2N0WV6
NDF-RTN0000148836
KEGGC05432
PDB LigandLYC

Likopenoa karoteno mota bat da, pigmentu gorri iluna da eta barazki gorrietan ugaria da.

Likopeno izena tomatetik datorkio, honen izen zientifikoa Solanum lycopersicum denez. Tomate helduetan karotenoideen %83a likopenoa da, barietateen arabera aldatu daitekeen arren[1].

Tomate eta angurrietan oso ugaria da, ez ordea marrubi eta gerezietan. Gorriak ez diren barazki batzutan ere agertzen da, adibidez zainzuri edo perrexiletan[2].

Likopeno kopuru handiena Vietnamgo Gấc fruituan aurkitzen da.

Likopenoa duten hainbat barazki

Tomatea

Angurria

Gấc fruitua

Papaia

Egitura kimikoa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Karotenoide guztiak bezala tetraterpeno bat da eta lipido izaera du. Molekula lineala da eta ez du eraztun ez erradikalik.

Garrantzi biologikoa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ez du A probitamina izaerarik[3] baina β-karotenoa eratzeko bitartekaria da. Honetaz gain antioxidatzaile indartsua da, sortzen diren erradikal askeak (oxidoak, peroxidoak) harrapatzen baititu, zelulak babestuz[4].

Ikerketa ugarik erakutsi dute hainbat minbizi (birika, prostata[5]) eta gaixotasun kardiobaskular[6] izateko arriskua gutxitzen duela.

Landare eta bakterio fotosintetikoek ekoizten dutenez dieta bidez hartu beharra daukagu. Duodenoan behazunak mizelak eratzen ditu, likopenoak gainerako gantz azidoekin harrapatuz eta heste meharrean xurgatzen dira[7]. Hori dela eta jaki oliotsuetan sukaldaturiko eta birrindutako tomatetatik gehiago xurgatzen da tomate gordinetik baino, adibidez pasta edo pizzatan[2].

Elikagaien koloratzaile gisa erabiltzen da[8].

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. (Ingelesez) Lenucci, Marcello Salvatore; Hdider, Chafik; Ouerghi, Imen; Sihem, Rabaoui; Riahi, Anissa; Tlili, Imen; Piro, Gabriella; Ilahy, Riadh. (2016-01-20). «Fractionate analysis of the phytochemical composition and antioxidant activities in advanced breeding lines of high-lycopene tomatoes» Food & Function 7 (1): 574–583.  doi:10.1039/C5FO00553A. ISSN 2042-650X. (Noiz kontsultatua: 2019-01-03).
  2. a b «Foods highest in Lycopene» nutritiondata.self.com (Noiz kontsultatua: 2019-01-03).
  3. «Role of Antioxidant Lycopene in Cancer and Heart Disease» web.archive.org 2012-02-20 (Noiz kontsultatua: 2019-01-03).
  4. Garrido, María; González-Flores, David; Marchena, Ana M.; Prior, Estrella; García-Parra, Jesús; Barriga, Carmen; Rodríguez Moratinos, Ana B.. (2013-6). «A lycopene-enriched virgin olive oil enhances antioxidant status in humans» Journal of the Science of Food and Agriculture 93 (8): 1820–1826.  doi:10.1002/jsfa.5972. ISSN 1097-0010. PMID 23225211. (Noiz kontsultatua: 2019-01-03).
  5. Giovannucci, Edward; Rimm, Eric B.; Liu, Yan; Stampfer, Meir J.; Willett, Walter C.. (2002-03-06). «A prospective study of tomato products, lycopene, and prostate cancer risk» Journal of the National Cancer Institute 94 (5): 391–398. ISSN 0027-8874. PMID 11880478. (Noiz kontsultatua: 2019-01-03).
  6. «Redirecting» linkinghub.elsevier.com (Noiz kontsultatua: 2019-01-03).
  7. (Ingelesez) «Carotenoids» Linus Pauling Institute 2014-04-28 (Noiz kontsultatua: 2019-01-03).
  8. (Ingelesez) «EU Approved additives and E Numbers» Food Standards Agency (Noiz kontsultatua: 2019-01-03).

Ikus, gainera

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]