Քաղանռոտ
| Երկիր |  Մեծ Հայք |
|---|---|
| Կարգավիճակ | գավառ |
| Մտնում է | Փայտակարան |
| Ներառում է | Բարզանդ |
| Վարչկենտրոն | Քաղան |
| Հիմնական լեզու | գրաբար, պահլավերեն |
| Ազգային կազմ | կասպեր |
| Կրոնական կազմ | զրադաշտականություն |
 | |
 | |
Քաղան-ռոտ, գավառ Մեծ Հայքի Փայտակարան նահանգի կազմում։ Վարչական կենտրոնն էր Քաղան բնակավայրը, որն այժմ համապատասխանում է ժամանակակից Իրանի Արդաբիլի նահանգի Քալան (պարս.՝ کلان) քաղաքին։ Դրանից բացի նշվում է նաև Բարզանդ բնակավայրը։
Աշխարհագրություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Քաղանռոտը եղել է Փայտակարանի տասներեք գավառներից մեկը։ Հյուսիսում սահմանակցել է Ռոտիբաղա, Վարդանակերտ և Հանի, արևելքում՝ Աթշի-Բագավան, հարավ-արևելքում՝ Առոս, արևմուտքում՝ Քոեկյան գավառներին, իսկ հարավում՝ Կասպիական դրունքի միջոցով, կապվում էր Ատրպատականին։ Հատկանշական է, որ Աշխարհացույցում չի հիշատակվում որպես առանձին գավառ, հավանաբար ներառված էր Ռոտիբաղա գավառում կամ Պիճանի և Առոսի հետ միասին՝ Առոս-Պիճանում։
Տարածքում սկիզբ էր առնում Բաղան ռոտ գետը՝ իր վտակներով, որը նախքան Կասպից ծովի մակարդակի իջեցումը թափվում էր ոչ թե Կուր գետը, այլ անմիջապես ծով։ Ունի լեռնային ռելիեֆ։ Հարմար է անասնապահության համար։
Գավառի տարածքը համապատասխանում է ներկային Իրանի Արդաբիլի նահանգի Գերմի շրջանին։
Պատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Գավառը Փայտակարան նահանգի կազմում եղել է Մեծ Հայքի թագավորության մեջ՝ Արտաշես Ա Բարեպաշտի (մ․թ․ա․ 189 - մ․թ․ա․ 160)՝ հայկական հողերի միավորման արդյունքում, մինչև Հայաստանի առաջին բաժանումը (387)՝ ավելի քան կես հազարամյակ։ Տարածքը, Պարսկահայքի մի շարք գավառների և ամբողջ Փայտակարանի հետ միասին, հաշվի առնելով այդ գավառներում հայ բնակչության սակավությունը կամ բացակայությունը, անցել է Ատրպատականին (Սասանյան Պարսկաստան)։
Ինչպես գավառը, այնպես էլ Փայտակարան նահանգը, հայկական պետության մեջ չեն մտել՝ դրանում հայկական իշխանության կամ վարչական այլ միավորի բացակայության պատճառով։ Դրանում բնակվող զրադաշտականություն դավանող կասպերը և մարերը 7-րդ դարի կեսերին արաբական նվաճումների արդյունքում ընդունել են իսլամ, ապա և դարձել Ատրպատականում ձևավորվող տարբեր պետական կազմավորումների բնակիչներ։
Տես նաև
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Розалия Габриелян Армения и Атропатена / М.Э. Авакян. — Ереван: Издательство Российской-Армянского (Славянского) университета, 2002. — С. 318. — ISBN 99930-928-3-6
- Пайтакаран. - "Вестник общественных наук" АН Арм.ССР, т. ХП, с. 301-302 (հայ.)
- Ինճիճյան Ղ., Ստորագրութիւն հին Հայաստանեայց, Վնտ., 1822
- Հարությունյան Բ., Մեծ Հայքի վարչա-քաղաքական բաժանման համակարգն ըստ “Աշխարհացոյց”-ի
- Երեմյան Ս., Հայաստանը ըստ “Աշխարհացոյց”-ի, Երևան, 1963
- Ուլուբաբյան Բ.Ս., Դրվագներ Հայոց Արևելից կողմանց պատմության IV-VII դդ., Երևան, 1981
- Арутюнян, Б. Система политико-административного деления Великой Армении = Մեծ Հայքի վարչա-քաղաքական բաժանման համակարգն ըստ Աշխարհացույցի. — Ереван, 1998.
| Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։ |