Przejdź do zawartości

Liptovská Teplá

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Liptovská Teplá
Ilustracja
Centrum miejscowości Liptovská Teplá
Państwo

 Słowacja

Kraj

 żyliński

Powiat

Rużomberk

Starosta

Vladimír Šimalčík[1]

Powierzchnia

9,43[2] km²

Wysokość

517[3] m n.p.m.

Populacja (2023)
• liczba ludności
• gęstość


1 025[4]
109,37[5] os./km²

Nr kierunkowy

+421 44[3]

Kod pocztowy

034 83[3]

Tablice rejestracyjne

RK

Położenie na mapie kraju żylińskiego
Mapa konturowa kraju żylińskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Liptovská Teplá”
Położenie na mapie Słowacji
Mapa konturowa Słowacji, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Liptovská Teplá”
49°06′06″N 19°24′33″E/49,101578 19,409086
Strona internetowa

Liptovská Teplá – wieś i gmina (obec) w powiecie Rużomberk, kraju żylińskim, w północnej Słowacji.

Położenie

[edytuj | edytuj kod]

Liptovská Teplá leży w Kotlinie Liptowskiej na pograniczu dolnego i środkowego Liptowa, ok. 9 km na wschód od Rużomberku. Jej zabudowania ciągną się wzdłuż dolnej części doliny potoku Teplianka aż po jego ujście do Wagu, a częściowo również wzdłuż tej rzeki w górę jej biegu (tu m.in. stacja kolejowa Liptovská Teplá). Centrum wsi leży na wysokości ok. 510 m n.p.m.

W 1264 r. notowana jako Tepla, w 1300 r. jako Thopla i dopiero od 1920 r. nosi nazwę Liptovská Teplá.

Do wsi należy położona nieco wyżej w dolinie Teplianki osada Madočany, wspominana po raz pierwszy w 1326 r.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Historia osadnictwa ludzkiego na terenie dzisiejszej wsi sięga końca neolitu. Osada nad Teplianką istniała zapewne już w XI w. i była terytorialnie jedną z największych na terenach Kotliny Liptowskiej. Obecna wieś pojawia się w zapiskach w roku 1264, kiedy to ziemiami z niej wydzielonymi król Bela IV obdarował niejakiego Klemensa (Klementa – Kelemena), założyciela dzisiejszej wsi Kalameny. Później z jej obszaru zostały wydzielone jeszcze kolejne wsie: w 1278 r. Turík, a w 1298 r. Ivachnová.

Teplá pierwotnie należała do rozległych włości feudalnych z siedzibą na starym Zamku Liptowskim, a następnie do „państwa” grodowego Zamku Likawa. Już w średniowieczu była ludną wsią. W 1600 r. były tu 34 gospodarstwa, dwór (słow. kúria) ziemiański, kościół, plebania i szkoła. Ta ostatnia była ważnym ośrodkiem szerzenia się idei reformacyjnych. Około 1580 r. w rodzinie protestanckiego duchownego urodził się tu Daniel Pribiš[6] (zm. 1645) - renesansowy poeta, autor religijnych pieśni i modlitw. Działał tu m.in. barokowy pisarz Ondrej Lucae (1596-1673), a także protestancki duchowny, kaznodzieja, tłumacz i poeta okresu baroku Daniel Sinapius[6] (1640-1688). W 1657 urodził się tu jego syn, związany później ze Śląskiem pisarz i pedagog Jan Sinapius (zm. 1725).

Od XVIII w. Teplá była prywatnym miasteczkiem z prawem organizowania cotygodniowych targów i dorocznych jarmarków. Ważnym momentem w dziejach wsi była budowa latach 1869–1872 biegnącej wzdłuż Wagu linii Kolei Koszycko-Bogumińskiej. Mieszkańcy zajmowali się rzemiosłami związanymi z obróbką drewna oraz flisactwem na Wagu, natomiast od drugiej połowy XIX w. pracą na kolei i w zakładach przemysłowych Rużomberku. Po II wojnie światowej we wsi powstała duża ferma drobiarska oraz zakłady przemysłowe „Prefa” i „Stavoindustria”.

Zabytki

[edytuj | edytuj kod]
  • Kościół katolicki pw. św. Filipa i św. Jakuba – murowany, pierwotnie gotycki z końca XIII w., później kilkakrotnie przebudowywany.
  • Plebania wczesnobarokowa z końca XVII w., przebudowana w XVIII w., z nową fasadą z XX w.
  • Kapliczka przydrożna z XIX w. z rzeźbą św. Jana Nepomucena.
  • Dwór (słow. kaštieľ) późnorenesansowy z II połowy XVII w., przebudowany w stylu barokowym w następnym stuleciu.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Zoznam zvolených starostov a primátorov podľa obcí, miest a mestských častí. Štatistický úrad Slovenskej republiky, 2014. [dostęp 2017-10-09]. (słow.).
  2. Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: 9,43S_SK, om7014rr_ukaz: Rozloha (Štvorcový meter).
  3. a b c Statistical Office of the Slovak Republic: Základná charakteristika. 2015-04-17. [dostęp 2022-03-31]. (słow.).
  4. Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Počet obyvateľov podľa pohlavia - obce (ročne). www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7101rr_obc: AREAS_SK.
  5. Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: AREAS_SK.
  6. a b Pavol Uhrin: Literárny zemepis Slovenska. XIII časť. Okres Liptovský Mikuláš [w:] “Krásy Slovenska” R. LIV, nr 4/1977, s. 152-155

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Hochmuth Zdenko a kolektív: Chočské vrchy – Liptovská Mara. Turistický sprievodca ČSFR č. 42, wyd. Šport, slovenské telovýchovné vydavateľstvo, Bratislava 1990.
  • Chočské vrchy. Vodná nádrž Liptovská Mara. Turistická mapa 1:50 000, wyd. VKÚ Harmanec, 1997, ISBN 80-85510-84-7;
  • Kačálka Mikulaš: Wspomnienia [1];
  • Szczerba Tadeusz: Choczańskie Wierchy i okolica. Przewodnik turystyczny. Wydawnictwo Ryszard M. Remiszewski – RMR, Gliwice 2001, ISBN 83-904352-9-2;