Saltar ao contido

Proteína de ferro-xofre

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.

As proteínas de ferro-xofre son proteínas caracterizadas pola presenza de centros ou clusters de ferro-xofre que conteñen centros con dous, tres e catro ións ferro ligados a sulfuro en estados de oxidación variables. Os centros de ferro-xofre encóntranse en diversas metaloproteínas, como as ferredoxinas, así como na NADH deshidroxenase, hidroxenases, coencima Q – citocromo c redutase, sucinato – coencima Q redutase e nitroxenase.[1] Os centros de ferro-xofre son mellor coñecidos polo su papel nas reaccións de oxidación-redución de transporte de electróns en mitocondrias e cloroplastos. Os complexos I e II da fosforilación oxidativa teñen múltiples centros Fe–S. Teñen ademais outras moitas funcións como a catálise, como se ilustra coa aconitase, xeración de radicais como se exemplifica cos encimas dependentes da SAM, e a doazón de xofre na biosíntese de ácido lipoico e biotina. Ademais, algunhas proteínas de Fe–S regulan a expresión xénica. As proteínas Fe–S son vulnerables ao ataque por óxido nítrico bioxénico, formando complexos dinitrosil ferro. Na maioría das poteínas de Fe–S, os ligandos terminais sobre o Fe son tiolatos, mais hai excepcións.[2]

A frecuente presenza destas proteínas nas rutas metabólicas da maioría dos organismos levou a algúns científicos a teorizar que os compostos de ferro-xofre tiveron un papel significativo na orixe da vida na teoría do mundo de ferro-xofre.

Motivos estruturais

[editar | editar a fonte]

En case todas as proteínas de Fe–S, os centros de Fe son tetraédricos e os ligandos terminais son centros de xofre de tipo tiolato de residuos cisteinil. Os centros sulfuro son de coordinación 2 ou 3. Os tres tipos máis comúns de centros ou clusters Fe–S son:

Centros 2Fe–2S

[editar | editar a fonte]
Centros 2Fe–2S

O sistema polimetálico máis simple é o centro ou cluster [Fe2S2], que está constituído por dous ións ferro unidos por dous ións sulfuro e coordinados por catro ligandos cisteína (nas ferredoxinas Fe2S2) ou por dúas cisteínas e dúas histidinas (nas proteínas de Rieske). As proteínas oxidadas conteñen dous ións Fe3+, mentres que as proteínas reducidas conteñen un ión Fe3+ e outro Fe2+. Estas especies poden estar en dous estados de oxidación: (FeIII)2 e FeIIIFeII. O dominio de ferro xofre CDGSH está tamén asociado cos centros 2Fe-2S.

Centros 4Fe–4S

[editar | editar a fonte]

Un motivo común presenta catro ións ferro e catro ións sulfuro situados nos vértices dun centro con forma de cubo. Os centros de Fe están tipicamente coordinados ademais con ligandos cisteinil. As proteínas de transferencia de electróns [Fe4S4] (ferredoxinas [Fe4S4]) poden ser subdivididas en ferredoxinas de baixo potencial (o tipo bacteriano) e de alto potencial (HiPIP). As ferredoxinas de baixo e alto potencial están relacionadas polo seguinte esquema redox:

Os centros 4Fe-4S serven como centros de transferencia de electróns nas proteínas.

Nas HiPIP o centro oscila entre os estados [2Fe3+, 2Fe2+] (Fe4S42+) e [3Fe3+, Fe2+] (Fe4S43+). Os potenciais para esta parella redox van de 0,4 a 0,1 V. Nas ferredoxinas bacterianas, o par de estados de oxidación é [Fe3+, 3Fe2+] (Fe4S4+) e [2Fe3+, 2Fe2+] (Fe4S42+). Os potenciais para esta parella redox van de −0,3 a −0,7 V. As dúas familias de centros 4Fe–4S comparten o estado de oxidación Fe4S42+. A diferenza observada nas parellas de oxidación atribúese á cantidade de enlaces de hidróxeno, que afectan aos ligandos tiolato da cisteína. Outra parella redox que é aínda máis redutora que as ferredoxinas bacterianas atopámola na nitroxenase.

Algúns centros 4Fe–4S únense a substratos e son, por tanto, clasificados como cofactores encimáticos. Na aconitase, o centro Fe–S únese ao aconitato no centro de Fe que carece de ligando tiolato. O centro non sofre reacción redox, mais serve como un catalizador ácido de Lewis que converte o citrato en isocitrato. En encimas de radical SAM, o centro únese e reduce a S-adenosilmetionina para xerar un radical, que está implicado en moitas biosínteses.[3]

Centros 3Fe–4S

[editar | editar a fonte]

As proteínas poden conter tamén centros [Fe3S4], que presentan un ferro menos que os máis comúns [Fe4S4]. Tres ións sulfuro enlazan cada un dous ións de ferro, mentres que o cuarto ión sulfuro enlaza tres ións de ferro. Os seus estados de oxidación formais poden variar de [Fe3S4]+ (forma todo-Fe3+) a [Fe3S4]2− (forma todo-Fe2+). En varias proteínas de ferro-xofre, o centro [Fe4S4] pode ser convertido reversiblemente por oxidación e perda dun ión ferro a un centro [Fe3S4]. Por exemplo, a forma inactiva da aconitase posúe un [Fe3S4] e actívase pola adición de Fe2+ e un redutor.

Outros centros Fe–S

[editar | editar a fonte]

Existen outros sistemas polimetálicos máis complexos. Exemplos son os centros 8Fe e os 7Fe da nitroxenase. Na monóxido de carbono deshidroxenase e na [FeFe]-hidroxenase tamén existen centros Fe–S pouco comúns. En [NiFe] hidroxenases unidas a membrana tolerantes ao oxíxeno encóntrase un centro especial coordinado por 6 cisteínas de tipo [Fe4S3].[4][5]

Estrutura do centro ou cluster FeMoco na nitroxenase. O centro está ligado á proteína polos residuos de aminoácidos cisteína e histidina.

Biosíntese

[editar | editar a fonte]

A biosíntese de centros de Fe–S foi ben estudada.[6][7][8] Onde se estudou máis extensamente a bioxénese dos centros de Fe-S foi nas bacterias Escherichia coli e Azotobacter vinelandii e no lévedo Saccharomyces cerevisiae. Ata agora identificáronse polo menos tres sistemas biosintéticos diferentes, chamados nif, suf, e isc, que se identificaron primeiramente en bacterias. O sistema nif é responsable dos centros presentes no encima nitroxenase. Os sistemas suf e isc son máis xerais.

O sistema isc de lévedos é o mellor descrito. Varias proteínas constitúen a maquinaria biosintética por medio da ruta isc. O proceso ocorre en tres grandes etapas: Primeiro o centro Fe-S ensámblase nun armazón proteíco e despois transfírese o centro ou cluster preformado ás proteínas receptoas. A primeira etapa deste proceso ocorre no citoplasma dos organismos procariotas ou nas mitocondrias dos eucariotas. Nos organismos superiores os centros Fe-S son despois transportados fóra da mitocondria para que se incorporen a encimas extramitocondriais. Estes organismos tamén posúen un conxunto de proteínas dedicadas ao transporte dos centros Fe-S e aos procesos de incorporación que non son homólogas ás proteínas atopadas en sistemas procariotas.

Análogos sintéticos

[editar | editar a fonte]

Os análogos sintéticos dos centros Fe–S naturais foron descubertos primeiramente por Holm e colegas.[9] O tratamento de sales de ferro cunha mestura de tiolatos e sulfuro dá lugar a derivados como (Et4N)2Fe4S4(SCH2Ph)4].[10][11]

  1. S. J. Lippard, J. M. Berg “Principles of Bioinorganic Chemistry” University Science Books: Mill Valley, CA; 1994. ISBN 0-935702-73-3.
  2. Bak, D. W.; Elliott, S. J. (2014). "Alternative FeS cluster ligands: tuning redox potentials and chemistry". Curr. Opin. Chem. Biol. 19: 50–58. PMID 24463764. doi:10.1016/j.cbpa.2013.12.015. 
  3. Susan C. Wang; Perry A. Frey (2007). "S-adenosylmethionine as an oxidant: the radical SAM superfamily". Trends in Biochemical Sciences 32 (3): 101–10. PMID 17291766. doi:10.1016/j.tibs.2007.01.002. 
  4. Fritsch, J; Scheerer, P; Frielingsdorf, S; Kroschinsky, S; Friedrich, B; Lenz, O; Spahn, CMT (2011-10-16). "The crystal structure of an oxygen-tolerant hydrogenase uncovers a novel iron-sulphur centre". Nature 479 (7372): 249–252. Bibcode:2011Natur.479..249F. PMID 22002606. doi:10.1038/nature10505. 
  5. Shomura, Y; Yoon, KS; Nishihara, H; Higuchi, Y (2011-10-16). "Structural basis for a [4Fe-3S] cluster in the oxygen-tolerant membrane-bound [NiFe]-hydrogenase". Nature 479 (7372): 253–256. Bibcode:2011Natur.479..253S. PMID 22002607. doi:10.1038/nature10504. 
  6. Johnson D, Dean DR, Smith AD, Johnson MK (2005). "Structure, function and formation of biological iron–sulfur clusters". Annual Review of Biochemistry 74 (1): 247–281. PMID 15952888. doi:10.1146/annurev.biochem.74.082803.133518. 
  7. Johnson, M.K. and Smith, A.D. (2005) Iron–sulfur proteins in: Encyclopedia of Inorganic Chemistry (King, R.B., Ed.), 2nd edn, John Wiley & Sons, Chichester.
  8. Lill R, Mühlenhoff U (2005). "Iron–sulfur-protein biogenesis in eukaryotes". Trends in Biochemical Sciences 30 (3): 133–141. PMID 15752985. doi:10.1016/j.tibs.2005.01.006. 
  9. T. Herskovitz; B. A. Averill; R. H. Holm; J. A. Ibers; W. D. Phillips; J. F. Weiher (1972). "Structure and Properties of a Synthetic Analogue of Bacterial Iron-Sulfur Proteins". Proceedings of the National Academy of Sciences 69 (9): 2437–2441. Bibcode:1972PNAS...69.2437H. PMC 426959. PMID 4506765. doi:10.1073/pnas.69.9.2437. 
  10. Holm, R. H.; Lo, W. (2016). "Structural Conversions of Synthetic and Protein-Bound Iron-Sulfur Clusters". Chem. Rev. 116 (22): 13685–13713. PMID 27933770. doi:10.1021/acs.chemrev.6b00276. 
  11. Lee, S. C.; Lo, W.; Holm, R. H. (2014). "Developments in the Biomimetic Chemistry of Cubane-Type and Higher Nuclearity Iron–Sulfur Clusters". Chemical Reviews 114 (7): 3579–3600. PMC 3982595. PMID 24410527. doi:10.1021/cr4004067. 

Véxase tamén

[editar | editar a fonte]

Outros artigos

[editar | editar a fonte]

Bibliografía

[editar | editar a fonte]

Ligazóns externas

[editar | editar a fonte]