Jump to content

Մեծ Իրան

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Աշխարհագրական դիրքով Մեծ Իրանը իր մեջ ներառում է ամբողջ Իրանական լեռնաշխարհը, հյուսիս-արևելքում՝ Կենտրոնական Ասիայի հարավը (Բակտրիա) և Պամիրը, հարավ-արևելքում և արևելքում՝ Աֆղանստանը և Արևմտյան Պակիստանը (Սուլեյմանյան լեռները), իսկ հյուսիս-արևմուտքում՝ Քուրդիստանը, Զազա երկիրը, Սիրիան և Կովկասը:

Մեծ Իրան (պարս.՝ ایران بزرگ - Iran-e bozorg, պարս.՝ ایران‌زمین - Iranzamin), «Իրանի մշակութային մայրցամաք», պատմական մարզ, որը գնտվում կամ գտնվել է պարսկական մշակույթի զգալի ազդեցության տակ։ Իրան տերմինը օգտագործվել է ոչ թե Իրան պետությունը, այլ աճող բազմազգ տերությունը նշելու համար[1]։ Մեծ Իրանը ներառում է ժամանակակից Իրանի տարածքը, Հարավային Կովկասի, Կենտրոնական Ասիայի, Աֆղանստանի, Պակիստանի և Թուրքիայի Հանրապետությունները։ XIX դարի իրանագիտությանը բնորոշ է «Մեծ Իրան» և ուղղակի «Իրան» տերմինների միավորումը[2].:

Հասկացություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Մեծ Իրան» հասկացությունը կրում է զուտ պատմա-մշակութային բնույթ և չի համապատասխանում ոչ մի ժամանակակից քաղաքական կազմավորումներին։ Մեծ Իրանն սկսեց առաջանալ է մեր թվարկության III դարում Սասանյան պարսկական կայսրության լայնածավալ մշակութային ընդարձակման հետ միաժամանակ։

Այն ժամանակ, երբ պարսիկները տարածում էին իրենց ազդեցությունը այս մարզում, նրանց ազդեցության տակ էին մտնում շատ նոր ազգեր, և «Իրան» հասկացությունը նրանց կողմից օգտագործվում էր շատացող բազմազգ տերությունը անվանելու համար, որը քաղաքական և բարոյական մի քանի ալիքներ էր վերապրել[1]։ 1935 թվականից հետո, երբ պարսկական տերությունը պաշտոնապես վերանվանվեց «Իրան», «Իրան»-ի և «Մեծ Իրան» -ի տերմինաբանական սահմանազատումը դարձավ պարտադիր։

Պատմամշակութային մարզեր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Իրանի պատմական և ժամանակակից քարտեզները

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. 1,0 1,1 Карл Риттер: Иран, часть I, перевод и дополнение Н. В. Ханыкова, СПб, 1874.
  2. Н. В. Ханыков: Экспедиция в Хорасан, М., Наука, 1973.