მომხმარებელი:არჩილი/სავარჯიშო

„არჩილი/სავარჯიშო“
	The Old Man and the Sea
	;
ავტორი	ერნესტ ჰემინგუეი
ქვეყანა	აშშ
ენა	ინგლისური
ჟანრი	ტრაგედია, ნოველა
გამომცემელი	Charles Scribner's Sons
გამოცემის თარიღი	1952
მედია	ბეჭდვითი (სქელ და თხელ ყდიანი)
გვერდი	127
oclc	33134129
ISBN	978-0-684-80122-3

მოხუცი და ზღვა (ინგლ. The Old Man and the Sea) — ამერიკელი მწერლის ერნესტ ჰემინგუეის მოთხრობა, რომელიც დაიწერა კუბაში, 1951 წელს, ხოლო გამოქვეყნდა - 1952-ში. ეს არის ავტორის უკანასკნელი მნიშვნელოვანი ნაწარმოები, რომელიც მის სიცოცხლეშივე გამოქვეყნდა. მოთხრობა გამოირჩევა როგორც მხატვრული ოსტატობით, ისე პრობლემატიკის თვალსაზრისით. მასში გამოვლინდა ჭეშმარიტი ჰუმანისტური იდეალი, რასაც ჰემინგუეი მთელი თავისი ლიტერარურული ცხოვრების განმავლობაში ეძებდა.

ეს ალეგორიული ნაწარმოებია. მოქმედეგა ვითარდება სანტიაგოს, მოხუცებული მეთევზის ირგვლივ, რომელმაც ბრძოლა გაუმართა მარლინს გოლფსტრიმის დინებიდან მოშორებით. მოხუცი სანტიაგო, თითქოს მართლაც განიცდის მარცხს, მთელი ოთხმოცდახუთი დღის ტანჯვისა და წანწალის შემდეგ უშველებელ თევზს გადაეყრება, რის ვაივაგლახით დაიჭერს, მაგრამ საბოლოოდ ზვიგენები წაართმევენ, თვითონ კვლავ ხელცარიელი ბრუნდება შინ, მშიერი და გაწამებული. ამის მიუხედავად, ეს მოთხრობა მაინც ადამიანის უძლეველობასა და სულის გაუტეხლობას უმღერის. მისი ფინალი მაინც საოცრად ოპტიმისტურია და ამით განსხვავდება ავტორის სხვა ნაწარმოებებისაგან.

მოთხრობამ სხვადასხვაგვარი შეფასება დაიმსახურა. ზოგი მას მარტოობის ტანჯვისა და ტრაგედიის სიმბოლოდ მიიჩნევა, ზოგს კი იგი გმირობისა და მამაცობის საწყისად მიაჩნია. საინტერესოა თვითონ ჰემინგუეის სიტყვები ამ მოთხრობის შესახებ:

„ამჯერად მართლაც რომ გამიღიმა ბედმა, მოვახერხე გადმოცემა ადამიანის განცდები ისე, როგორც ჯერ არავის არ გადმოუცია. ეს იმიტომ მოვახერხე, რომ კარგ ბერიკაცსა და კარგ ბიჭს შევხვდი, - მწერლებმა კი ამ ბოლო ხანებში სულ დაივიწყეს ქვეყნად კეთილისა და კარგი რამის არსებობა. გარდა ამისა, ოკეანეც ისეთივე ღირსია აღწერისა, როგორგ ადამიანი."“

მოთხრობამ მოიგო ფულიცერის პრემია 1953 წელს, ასევე იყო წარდგენილი ნობელის პრემიაზე, რომელიც გადაეცა კიდეც ავტორს 1954-ში.

სიუჟეტი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ყურადღება! ქვემოთ მოყვანილია სიუჟეტის და/ან დასასრულის დეტალები.

„მოხუცი და ზღვა“ არის მოთხრობა, რომელშიც აღწერილია მოხუცი, გამოცდილი მეთევზის და დიდი მარლინის ბრძოლა. მოხრობის დასაწყისშივე ვეცნობით მეთევზეს, სახელად სანტიაგოს, რომელის თევზაობა 84 დღის განმავლობაში კრახით მთავრდებოდა. პირველი ორმოცი დღე ბიჭიც მასთან ერთად იყო. მაგრამ, შემდეგ მშობლებმა უთხრეს ბიჭს, ბერიკაცი საბოლოოდ salao-აო, რაც ქვეყნად ყველაზე უიღბლო კაცს ნიშნავს. მშობლებმა ბიჭს, სახელად მანოლინს აუკრძალეს მოხუცთან ერთად თევზაობა და უთხრეს, რომ ზღვაში გასულიყო უფრო წარმატებულ მეთევზესთან ერთად. მოხუცმა ასწავლა ბიჭს თევზაობა, ისიც მოხუცის ერთგული რჩებოდა. ხელცარიელად დაბრუნებულ მეთევზეს შველოდა აფრის და სხვა სათევზაო ხელსაწყოების წაღებაში, მოჰქონდა მისთვის საჭმელი, საუბრობდნენ ამერიკულ ბეიზბოლზე და მის საყვარელ მოთამაშეზე დიბაჯიოზე. სანტიაგომ უთხრა მანოლინს, რომ შემდეგ დღეს შორს გავიდოდა ზღვაში, გოლფსტრიმის დინებიდან მოშორებით, კუბის ჩრდილოეთით და მაშინ დაბრუნდებოდა როცა ქარი შეიცვლებოდა. მოხუცს იმედი ჰქონდა, რომ მისი უიღბლობა შეიცვლებოდა. ამგვარად 85-ე დღეს სანტიაგო თავისი ნავით მარტო გაემართა გოლფსტრიმიდან შორს. მან შეამჩნია ზღვის დიდი ფრინველი, რომელიც ცაში ტრიალებდა და საკბილო თევზს დაეძებდა. სანტიაგო ამბობს, რომ ზღვის ფრინველები მეთევზეების დიდი თანაშემწეა და მას გაჰყვა. მალევე შეანჩნია მფრინავი თევზი და დელფინთა გუნდი, რომელებიც ზღვის ფრინველის მსგავსად თევზს მისდევდნენ. დელფინები ხელიდან გაუსხლტნენ, მაგრამ შეამჩნია თინუსთა „ქარვანი“ და დაიჭირა კიდეც ჯგუფს ჩარომჩენილი ერთ-ერთი მათგანი.მოლოდ ერთი თევზი ჰქონდა დაჭერილი, როცა შეამჩვია, რომ მის სატყუარაში თევზი გაება. მოხუცმა კარგად იცოდა რომ ეს მარლინი იყო. სანტაგომ სცადა თევზის ამოყვანა, მაგრამ ყველა ცდამ უშედეგოდ ჩაირა. მარინმა კი გზა გააგრძელა და ნავიც მასთან ერთად მიექანებოდა.ორი დღე და ღამე მოხუცს საკუთარი სხეულით ეჭირდა თევზი.მიუხედავად იმისა რომ სანტიაგომ ბევრი ტკივილი გამოცადა თევზთან ბრძოლაში, ის დიდი სიბრალულს გამოხატავს მის მეტოქესთან და მიმართავს მას, როგორც ძმას.მოხუცი აღნიშნავს მის დიდ ღირსებას და ამბობს, რომ არც ერთი ადამიანი არ არის მისი შეჭმის ღირსი. მძიმე განსაცდელის მესამე დღეს თევზმა დაიწყო ნავის გარშემო წრიულად ცურვა, რაც მისი დაღლილობას მიანიშნებდა. სანტიაგოც ძალიან გამოფითულია. მას უმი თევზების მეტი არაფერი უჭამია. მეთევზე იყენებს მის დარჩენილ ძალას და ცდილობს ჰარპუმით მარლინის დამარცხებს. ბრძოლა ადამიანსა და თევზს შორის დამთავრდა. მოხუცმა გაიმარჯვა. მან თევზი ნავის ერთ მხარეს მიამაგრა და ის სოფლისკენ მიმართა.სანტიაგო ფიქრობდა, რომ ის ათას ხუთას გირვანქაძე მეტს იწონიდა და მის მაღალ ფასში გაყიდვასაც შეძლებდა. სანამ სანტიაგო სიფლისკენ მიემართებოდა, ზვიგენებმა იგრძნეს თევზის სისხლი და გამოედევნენ.პირველად მაკოს ჯიშის ზვიგენი მიცურდა, რომელიც მეთევზემ თავისი ჰარპუნით მოკლა, მაგრამ ამ ბრძოლაში ეს იარაღი დაკარგა. მან გააკეთა ახალი იარაღი ზვიგენების ახალი ნაკადის მოსაგერიებლად. დანა დაამაგრა ნიჩბის ბოლოძე და მოემზადა ახალი შემოტევისთვის.საბოლოოდ 5 ზვიგენი მოკლა, მაგრამ ისინი მაინც მოდიოდნენ და თევზი თითქმის მთლიანად შთანთქეს. დარჩა მხოლოდ ჩონჩხი, ხერხემალი, კუდი და თავი. საბოლოოდ სანტიაგომ სოფელში გათენებისას ჩააღწია, დიდი გაჭირვებით ანძა ქოხამდე მიიტანა, სიბნელეში წყლიანი ბოთლი მოძებნა და დალია.თავის გაზეთებით დაფარულ საწოლში ჩაწვა და ღრმად დაიძინა. დილით მეთევზეებს ნავთან მოეყარათ თავი, ერთი მეთევზე წყალში ჩამდგარიყო და ჩონჩხს ზომავდა. ის 18 ფუტი(5,5 მეტრი) აღმოჩნდა.მანოლინი ღელავდა სანტიაგოზე, ტიროდა მის გამო. ბიჭმა მიუტანა მას გაზეთი და ყავა. როცა მოხუცმა გაიღვიძა და მანოლინს შეპირდა, რომ მასთან ერთად კიდევ ერთხელ ითევზავებდა. ნაშუადღევს ტურისტმა ქალმა ლუდის ცარიელ თუნუქებსა და მედუზებს შორის შენიშნა გრძელი, თეთრი ხერთემალი, რომელსაც ვეება ბოლო ჰქონდა, ეს იყო ზვიგენის ნაშტები, რომელიც ზღვას გამოერიყა. ამ დროს კი, თავის ქოხში მოხუცს ეძინა. იგი ისევ პირქვე იწვა. ბიჭი კი გვერდით ეჯდა და დარაჯობდა. მოხუცს კი ლომები ესიზმრებოდა(ახალგაზრდობის დროს აფრიკაში ენახა).

წინაისტორია და გამოქვეყნება[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

მე ვცდილობდი შემექმნა ნამდვილი მოხუცი, ნამდვილი ბიჭი, ნამდვილი ზღვა, ნამდვილი თევზი და ნამდვილი ზვიგენი. და თუ მართლა მოვახერხე, ეს ბევრ რამეს ნიშნავს.

— ერნესტ ჰემინგუეი 1954-ში

დაიწერა 1951-ში და გამოქვეყნდა 1952-ში, მოხუცი და ზღვა არის ჰემინგუეის ბოლო სიცოცხლეშივე გამოქვეყნებული ნაშრომი. წიგნი ჰემინგუეიმ გადასცა თავის ლიტერატურულ რედაქტორს მაქსველ პერკინსს, დაიბეჭდა ჟურნალში Life სექტემბრის პირველში, 1952 წელს და ხუთი მილიონი ჟურნალის ასლი გაიყიდა ორი დღის გადმავლობაში. მოხუცი და ზღვა ასევე გახდა თვის წიგნი და ავტორს მოუტანა სახელი. პირველად გამოცემის ტირაჟი იყო 50,000 ასლი. გამოცემის ილუსტრირებაზე იმუშავეს ჩარლის ტანკლიფმა და მეიმონდ შეპარდმა, ილუსტრაცია შესრულებული იყო შავ და თეთრ ფერებში. ნაწარმოებმა მიიღო ფულიცერის პრემია 1952 წლის მაისში და 1954-ში გადაეცა ნობელის პრემია ლიტერატურის ჟანრში. მოთხრობის წარმატებამ ჰემინგუეის მოუტანა საერთაშორისო პოპულარობა. მოხუცი და ზღვა ისწავლება სკოლებში მსოფლიოს მასშტაბით და კიდევ აგრძელებს საავტორო ჰონორარის გამომუშავებას.

ჰემინგუეის სურდა, რომ გამოეყენებინა მოხუცი კაცის, სანტიაგოს ამბავი, ეჩვენებინა გმირობა და გაევლო ბიბლიური პარალელები თანამედროვე სამყაროში. შესაძლოა, მწერალმა სანტიაგოს პერსონაჟი შექმნა კუბელი მეთევზის გრეგორიო ფრუენტასის მაგალითზე, რომელსაც მწერალი პირველად შეხვდა საკუთარ ნავზე, პილარ-ზე. საწყის ეტაპზე ჰემინგუეის სურდა გამოეყენებინა სანტიაგოს ისტორია და შეექმნა წიგნი დედისა და შვილის სიახლოვეზე, ასევე დაგმოცემული იქნებოდა ურთიერთობები, რომელიც დაკავშირებული იქნებოდა ბიბლიასთან. ამ წიგნს ჰემინგუეი უწოდემდა ზღვის წიგნს(ჰემინგუეი ბიბლიას მოიხსენიებდა როგორც სიბრძნის ზღვას). ზოგიერთი საკითხი ცნობილი გახდა, ავტორის სიკვდილის შემდეგ გამოქვეყნებულ წიგნში, კუნძულები ოკეანეში. 1936 წელს ჟურნალში ”Esquire” გამოქვეყნდა სტატია ”ლურჯ წყალზე: წერილები გოლფსტრიმიდან”,სადაც ჰემინგუეი ახსენებს თავის ცხოვრებისეულ გამოცდილებას მოხუცებულ მეთვზეზე, რომელიც იდენტურია სანტიაგოს და მარინის ისტორიის.

ლიტერატურული მნიშვნელობა და კრიტიკა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

მოთხრობამ „მოხუცი და ზღვა” განამტკიცა და გააძლიერა ჰემინგუეის ლიტერატურული რეპუტაცია და ბიძგი მისცა, რომ კიდევ ერთხელ გადახედულიყო მისი მთელი შემოქმედება. ნაწარმოებმა გამოსვლისთანავე მოიპოვა დიდი პოპულარობა, ბევრ მკითხველს დაუბრუნდა რწმენა ჰემინგუეის, როგორც ამწერლის მიმართ. მისმა გამომცემელმა, „Charles Scribner's Sons”, უწოდა „ახალი კლასიკა”. ბევრმა კრიტიკოსმა მოიწონა მოთხრობა და დააყენა ისეთი დიდი მწერლების ნამუშევრებთან ერთად როგორიცაა: უილიამ ფოლკნერის „დათვი” და ჰერმან მელვილის „მობი დიკი”.

სანტიაგო როგორც ესპანელი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

"თვალების ფერი ზღვა: ესპანეთიდან ემიგრაცია და ეთნიკური განსხვავება ჰემინგუეის მოთხრობაში ”მოხუცი და ზღვა” ფოკუსირებას ახდენს სანტიაგოს წარმომავლობაზე. სტატიაში მითითებულია, რომ სანტიაგო სულ ცოტა 22 წლის იქნებოდა როცა ესპანეთიდან კუბაში წავიდა. ”სანტიაგო დაიბადა კანარის კუნძულებზე და ახალგაზრდობაშივე გადასახლდა კუბაში. ამ გარემოებამ დიდი გავლენა მოახდინა მის სოციალურ სტატუსზე. სანტიაგო ჰქონდა საკმარისი ასაკი, რომ გაეცნობიერებინა საკუთარი ესპანური იდენტოდა ემიგრაციის დროს. სტატია განიხილავს თუ, როგორი ზეგავლენა მოახდინა მასზე, როგორც უცხოელზე, კუნძულზე ცხოვრებამ. რადგანაც ის იყო საკმაოდ ღარიბი ვერ შეძლო ესპანეთში დაბრუნება (ბევრი ესპანელი წავიდა კუბაში, მაგრამ შემდეგ უკანვე დაბრუნდნენ)მოუწია შეგუებოდა ცუბის კულტურას და რელიგიურ ცერემონიებს. საშისი ნადირობა მარლინზე იყო მცდელობა დაემსახურებინა ადგილი ახალ საზოგადოებაში

ბევრ კრიტიკოსს სჯერა, რომ გრეგორიო ფრუენტასი იყო ჰემინგუეის ინსპირაციის წყარო სანტიაგოს პერსონაჟის შექმნისას. ეს უკანასკნელი დაიბადა კანარის კუნძულებზე . ის პირველას ზღვაში გავიდა 10 წლის ასაკში გემით ”აფრიკული პორტები”. 22 წლის ასაკში კი გაემგზავრა კუბაში. 82 წლი კუბაში ცხოვრების შემდებ, მან მოინდომა დაებრუნებინა ესპანეთის მოქალაქეობა 2001 წელს.

Ernest Hemingway and Henry ("Mike") Strater with the remaining 500 lbs of an estimated 1000 lb marlin that was half-eaten by sharks before it could be landed in the Bahamas in 1935. See *Pilar* for details of this episode.

რელიგია როგორც ძირითადი მოტივი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ჯოზეფ იულდმეირის ესე "Confiteor Hominem: Ernest Hemingway's Religion of Man" არის მოკლე კრიტიკა წიგნის შესახებ, რომელიც განსხვავდება სხვა აქამდე გაკეთბულ ანალიტიკურ მოსაზრებებისგან . ულდმეირი საკმაოდ დასამახსოვრებლად სცემს პასუხს კითხვაზე- რა არის წიგნის მორალი?

„მოხუცი და ზღვა” უნდა წავიკითხოთ როგორც ალეგორიული კომენტარი მის ძველ ნაშრომებზე. ეს შეიძლება განვმარტოთ როგორც რელიგიური ობერტონი(მუს. დამატებითი ტონი, რომელიც ძირითადად ტონს ანიჭებს განსაკუთრებულ ელფერს, ტემბრს) მოთხრობისთვის. ნაშრომი არ გავს მის სხვა ნაწარმოებებს. ამ ნაწარმოებით ჰემინგუეიმ გადადგა გადამწყვეტი ნაბიჯი ამაღლებისკენ. მისმა ფილოსოფიამ მიაღწია მოწიფულ დონეს რელიგიაში.“

ვოლდმეიერი იყო ერთ-ერთი ყველაზე გამორჩეული კრიტიკოსი. ის ფიქრობდა, რომ ჰემინგუეიმ დაგვიხატა სანტიაგო, როგორც ქრისტე. მწერალმა შექნმა მეთევზის თავგანწირული ისტორია, როგორც სიმბოლო ქრისტეს თავდადებისა და ჯვარცმის.