بۆنن
بۆنن
بۆنن باژارێ فەدەرال | |
|---|---|
 ژ سەری چەپەراست بیرداریا بەەتهۆڤەنێ، ڤللا حاممەرسجهمدت، جهێ باژارێ کەڤن ، قەسرا پۆپپەلسدۆرفێ، راڤاکرنا پانۆرامیکئا ل سەر بۆننئوو قەسرا حلبژارتنێ، کو نها روونشتەکا جهێ زانینگەها بۆننێ یە. | |
 ئالا  جۆاتئۆ فئا رمس | |
بۆنن ل سەر نەخشەیێ | |
  بۆنن | |
| کۆۆردینات: 50°44′2″بک 7°5′59″ره / 50.73389°بک 7.09972°ره | |
| پارێزگەه | نۆردرهەن-وەستفالەن |
| دەولەت | ئالمانیا، ئالمانیایا نازی، کۆمارا وەمارێ، ئیمپەراتۆریائا لمانی، کەیانیا پرووسیایێ، فرانسا،ئە لەجتۆراتەئۆ ف جۆلۆگنە  |
| حەرێم | کöلن |
| ناڤچە | کرەسفرەە ستادت |
| پایتەختا |
|
| ئیداری | |
| • سەرۆکباژار | ئاسهۆک-ئالەخاندەر سردهاران (جدئو) |
| قادا رووەردێ | |
| • گشتی | 141.06 کم2 (5446 سق م) |
| بلنداهی | 60 م (200 فت) |
| نفووس (31.12.2013) | 311287 |
| دەم | |
| کۆدا تەلەفۆنێ | 0228 |
| پلاکایائە رەبەیێ | بن |
| گەمەندەسجهلüسسەل | 05314000 |
| مالپەر | ووو.بۆنن.دە |
بگوهێرە - ویکیدانەیێ بگوهێرە | |
بۆنن باژارەکی ئالمانیایێ 20 کم ل باشوورا کۆلنئە ئوو ل بەراڤێن رەین د سینۆرێن هەرێمێ فەدەرالئا نۆردرهەن-وەستفالەن دە یە.ئە و ژ سالا 1949'ان دە هەتا سالا 1990'ان پایتەختا ئالمانیایا رۆژاڤا بو. لێئە و هەتا سالا 1999'ان دیسا ناڤەندا کارگەرێ یائا لمانیایێ بوو، کو ژ سالا 1998'ان دەئە و مەزرەکان یەک ب یەک چوونە بەرلنێ.ئی رۆ نفووسا بۆننێ ل گۆری 300.000 کەسانئە .
ب تایبەتی ل سەر هەرێما هکوومەتێئوو ئا ڤاهیێن دەولەتێ ب پەڤگوهەراندنا پایتەختا بەرلنێ مەزن هاتیە گوهەرتن. دەوتسجهە وەللە، ناڤەندا پەیمانا ناڤنەتەوی یا بۆننێئوو رێخستنێن دنئێ ن سەکتۆرا گەلەمپەری یا تایبەت ژ بۆ ڤێ دەردۆرێ بجه بون. 18 یەکینەیێن گرێدایی یێن ل سەر ڤەشارتنا "کامپووسا نی" یا نەتەوەیێن یەکبوویی ل باژارێ دیسا بئا وایەکی فەرمی خەباتێن خوە ل سەر پرسان د تیرمەها 2006'ان دە دان دەست پێ کرن.[1]
ئەردنیگاری
[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]بۆنن، دەما کو ل جهێ دەشتا رەینا نزم یا ل رێزەچیایا رەین سجهەفەر دەرباس دبە،ئە و ل باشوورێ پارێزگەها نۆردرهەن-وەستفالەن جه دگرە. باژار ل سەر رووەردەکی 141،2 کم² ل سەر هەردوئا لیێن چەمێ رەینێ یە. پرانیا بۆننێ ل سەرئا لیێ چەپێ یا چەمێ رەینێ یە. ل باشوورئوو رۆژاڤایێ هەرێما رەینێ دە دارستانا کۆتتەنفۆرستێ، کو بەشەک ژ پارکا خوەزایێ یا ل دەردۆرێن بۆننێ یە. لئا لیێ باکور دە کۆلن، رۆژهلاتئوو باشووررۆژهلاتێ دە سەبەنگەبرگە جه دگرە. بۆنن، ژ بەر رەوشائە ردنیگاری یێن "دەری ڤەدانئا ناڤەندا رەینئا رۆمانتیک" ڤە وەک تێ دەستنیشانکرن. تێمسیکێ کۆدا پلاکایائە رەبەیێ یا بۆننێ „بن“ یە، کو گرێدایی ناڤەندا کارگەریا کۆلنێ یە. خالا وی یا هەری بلند، 194،8 م د ناڤبەرا بەوەلئوو پاففەلسبەرگێ دە یە. خالا وی یا هەری نزم دە ژی ل کەمپەر وەرتهێ 45،6 م تێ پیڤاندن.
باژارئوو ناڤچەیێن جیرانی
[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]باژارێن جیرانێ بۆننێ، ل گۆر پارێزگەها رهەنلاند-پفالز ل رەماگەنێ کو دەرڤەیی د ناڤ رهەن-سەگئوو یەکیتیا باژار دە یە، د ناڤ پارێزگەها نۆردرهەن-وەستفالەن دە یە:
نەدەرکاسسەل، ترۆسدۆرف، سانکتئا وگوستن، کöنگسونتەر، باد حۆننەف، رەماگەن، واجهتبەرگ، مەجکەنهەم، ئالفتەرئوو بۆرنهەم جیرانێن باژارێ بۆننێ نە.
نووسازکرنا کارگێری
[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]بۆنن ب تەڤاهی 4 ناڤەندێن کارگێریێ [2] گرێدایی 51 هەرێم [3] پێک تێ:
- باد گۆدەسبەرگ: ئالت-گۆدەسبەرگ، فرەسدۆرف، گۆدەسبەرگ-نۆرد، گۆدەسبەرگ-ڤللەنڤەرتەل، حەدەرهۆف، حۆجهکرەوز، لاننەسدۆرف، مەهلەم، موففەندۆرف، پەننەنفەلد، پلتتەرسدۆرف، رüنگسدۆرف، سجهوەنهەم
- بەوەل: بەوەل-متتە، بەوەل-ئۆست، گەسلار، حۆهۆلز، حۆلتۆرف، حۆلزلار، کüدنگهۆڤەن، لمپەرجه، ئۆبەرکاسسەل، پüتزجهەن/بەجهلنگهۆڤەن، رامەرسدۆرف، سجهوارزرهەندۆرف، ڤلجه، ڤلجه-مüلدۆرف
- بۆنن: ئاوەربەرگ، بۆنن-جاستەلل، بۆنن-زەنتروم، بوسجهدۆرف، دۆتتەندۆرف، درانسدۆرف، ئەندەنجه، گراورهەندۆرف، گرۆناو، Iپپەندۆرف، کەسسەنجه، لەسسەنجه/مەßدۆرف، نۆردستادت، پۆپپەلسدۆرف، رöتتگەن، سüدستادت، تاننەنبوسجه، Üجکەسدۆرف، ڤەنوسبەرگ، وەستستادت
- حاردتبەرگ: برüسەر بەرگ، دوسدۆرف، حاردتهöهە، لەنگسدۆرف
ئاڤووهەوا
[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]ئاڤووهەوا یا د هەدێ دە ل بۆننێ تێ دیتن. گەرماهیا تێکرایی د مەها چلە دە ل دەردۆرا 2.3 °ج دە یەئوو د مەها تیرمەهێ دە 18.2 °ج دە یە. گەرماهیا تێکرایی ب سالانە 10.1 °ج یە.[4] بارینا سالێ زێدەتر ژ 800 مم ل هەرێما جیرانا ئەفەلئە ، ژ بەر کو ل بۆننێئوو ل دەردۆرا 669 مم دمینن.[5] نەم ل حەوایێ ب قاتێ هەژمارا ناڤینی ژ رێژەیا رۆژان هەتا 35 سالی نە. د مەهێن زڤستانێ دە چەمێ رەینێ دەم ب دەم دبە گۆڤانێن کەڤر. د سالێن داوی دە، هەڤپارێن دهەڤدە یێن ڤان زییانێن مەزن دبە.[6]
دیرۆک
[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]د سەدسالا 12'ەمین دە ئیمپاراتۆریا رۆمایێ کامپا ل هەرێما هێزێن یا ل بۆننئا ڤاکرن، سالڤەگەرا 2.000'ەمین خوە د سالا 1989'ان دە پیرۆز کرن. لێ بەلێ لێکۆلینا ل بۆننێئوو نێزی جهێن مرۆڤان دیار دکە کوئە ڤ گەلەک کەڤنئە .ئە ڤ د هەرێمائۆ بەرکاسسەلێ دە 14 هەزار سال نشتەجهان دەرکەت هۆلێئوو هەروەها باوەر کرن کو د سالا ب.ز. 4080'ان دە ببەئە ندامێ کامپووسا ڤەنوسبەرگێ.[7]
ئالائوو نیشان
[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]
دئا لێن بۆننێ دە، ل ژۆر ل سەر پاشبنگەها رەش دە جهێ خاچا زیڤئە . سەمبۆلا خاچا رەش یا کۆلنێ یە،ئا لێن گەلەک خوەجهئوو دەردۆرا کۆلنێ یە. خاچ، ژئا لیێ سیاسیئوو هەرێمی دە گرێدانا د ناڤبەرا دووکێن کۆلنئوو بۆننێ دیار دکە.[8]
بنێ تێلا،ئا رەنگێ زێر ل سەر پاشبنگەها سۆر شێر جه دگرە. دەم ب دەم د ناڤبەرا لەۆپاردئا ن ژی گەل دە وەک "شێرێ کەڤر" تێ زانین، هەروها بۆنن وەکی کەڤنەشۆپی یا سەمبۆلا دادێ یە. شێر گەلەک سالان ڤە د سەردەما ناڤین دە ل قادا مüنستەرێ یا بۆننێ ڤە هاتە گرتن. ئیرۆ ژی ل هەمان جهی دە بیرداریا لودوگ ڤان بەەتهۆڤەن هەیە. د دادگەهێ دە دکارە نێرینێن جڤیان ل مەیدانا بدن. ئەسلی یێ سەمبۆلا شێرێ نها ل بەر شارەداریا باژارێ کەڤن دە یە.
ژینێنیگاریا سیاسی
[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]د مەیدانا بازارێ، کو د سەدسالا 18'ەمین دە ل هۆلا باژارێ کەڤن (ئالتەس راتهاوس) وەکی ناڤەندا گەلەک سالان ڤە هات بکارانینئا ڤاکرن. ژ بەر بەرفەرەهبوونا خەباتێن د ناڤئا مادەکاریێن کارگێریا د سالا 1969'ان دە ل بۆننێ بئا ڤاکرنا شارەدارێ نووئا ڤاهیا رێڤەبەریێ تێکەتن کرنئوو د سالا 1978'ان دە نۆردستادت (ستادتهاوس) هاتە ڤەگوهەستن، کو قادا باژارێ کەڤن بویە مازووڤانیا چالاکیێن چاندی.[9]
باژارێن وەکهەڤ
[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]بۆنن، ب باژارێ وەکهەڤ ڤە هاتەئی لانکرن:[10]
بەلفاست، کەیانیا یەکبوویی
ئۆپۆلە، پۆلۆنیا [11]
تەلئا ڤیڤ، ئیسراێل
مینسک، بەلارووس (ژ 1993'ان) [12]
بودافۆک، مەجارستان
بۆنن، هەڤکاریا "هەڤکاری"ئوو "دۆستانی" هەروەها د ناڤ چارچۆڤەیا "بنگەها پرۆژەیێ" دە ب گەلەک وەلاتی رە هەڤکار کرنە. د ڤێ چارچۆڤەیێ دە، جوانانئوو بەرنامەیێن دانووستاندنا چاندیئوو ژینگەهێ ب پەڤ ژ تەجرووبەیا هەرێمێن وەک پیلانکرنئوو کارەساتا باژاران ڤە تێکۆشینان پێشکێشکرن.ئی رۆ ل باژارێ بۆننێ دە هن پرۆژەیێن هەڤکاری نە: ئووزبەکستان، بوخارا، چین-شەنگدو، بۆلیڤیا - لا پاز، بەلارووس - مینسک، ئاوستریا - سالزبورگ، مۆنگۆلیا - ئولان باتۆر.
لیستەیا خوەندنێ
[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]- مانفرەد ڤان رەی: دیرۆکا باژارێ بۆننێ (بۆننەر ستادتگەسجهجهتە – کورز گەفاسست. ڤۆن دەر ڤۆرگەسجهجهتە بس زور گەگەنوارت) بۆوڤەر، بۆنن 2006.
- ئاندرەاس دەنک: رێبەرێ سازوومانکارێ بۆننێ (ئارجهتەکتورفüهرەر بۆنن). رامەر، بەرلن 1997.
- ئاندرەاس سالز: بۆنن-بەرلن: د پارلامەنا مەجلیسا فەدەرال دە نیقاشئوو ئە نجامێن ناڤەندا دەولەتێ (بۆنن-بەرلن: دە دەباتتەئو م پارلامەنتس-ئو ند رەگەرونگسستز م دەوتسجهەن بوندەستاگئو ند دە فۆلگەن). مۆنسەنستەنئو ند ڤاننەردات، مüنستەر 2006.
چاڤکانی
[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]- ^ http://www.bonn.de/wirtschaft_wissenschaft_internationales/uno-stadt/un_organisationen/index.html?lang=de گرێدانائا رشیڤێ 2009-07-13 ل سەر وایباجک ماجهنەئە رشم تاره 10.07.2009.
- ^ بۆنن بەلەدیە تüزüğü گرێدانائا رشیڤێ 2009-09-14 ل سەر وایباجک ماجهنە (پدف)
- ^ بۆنن لچە ڤە سەمتلەرنە لشکن ستاتستک ڤەرلەر، ژ ۆریژینالێ د 19 گولان 2006 دە هاتئا رشیڤکرن، رۆژا گهشتنێ 13 گولان 2017
- ^ کۆپیکرنائا رشیڤێ (پدف)، ژ ۆریژینالێ (پدف) د 21 سبات 2007 دە هاتئا رشیڤکرن، رۆژا گهشتنێ 13 گولان 2017
{{جتاتۆن}}: جس1 مانت:ئا رجهڤەد جۆپیئا س تتلە (لینک) - ^ http://de.wikipedia.org/wiki/Bonn#Klimaئا لمانجا وکپەدا. ستاندن:09.07.2009
- ^ کۆپیکرنائا رشیڤێ، ژ ۆریژینالێ د 30 چریا پاشین 2009 دە هاتئا رشیڤکرن، رۆژا گهشتنێ 13 گولان 2017
{{جتاتۆن}}: جس1 مانت:ئا رجهڤەد جۆپیئا س تتلە (لینک) - ^ کۆپیکرنائا رشیڤێ، ژ ۆریژینالێ د 19 گولان 2009 دە هاتئا رشیڤکرن، رۆژا گهشتنێ 13 گولان 2017
{{جتاتۆن}}: جس1 مانت:ئا رجهڤەد جۆپیئا س تتلە (لینک) - ^ http://www.bonn.de/rat_verwaltung_buergerdienste/stadtbezirke/bonn/00171/index.html?lang=de#ziel_de_0_3 گرێدانائا رشیڤێ 2009-08-13 ل سەر وایباجک ماجهنە ستاندن: 04.10.2009 (ئالمانی)
- ^ کۆپیکرنائا رشیڤێ، ژ ۆریژینالێ د 17 نیسان 2009 دە هاتئا رشیڤکرن، رۆژا گهشتنێ 13 گولان 2017
{{جتاتۆن}}: جس1 مانت:ئا رجهڤەد جۆپیئا س تتلە (لینک) - ^ جتی تونننگسئا ند پرۆژەجت پارتنەرسهپس، ژ ۆریژینالێ د 10 نیسان 2013 دە هاتئا رشیڤکرن، رۆژا گهشتنێ 13 گولان 2017
- ^ "ئۆپۆلەئۆ ففجال وەبستە - تون تۆونس". http://web.archive.org/web/20140201234017/http://www.opole.pl/miasto/index.php?option=com_content&task=blogcategory&id=20&Itemid=108.
(ئینگلیزیئوو زاراڤا © 2007-2009ئو رزąد ماستائۆ پۆلا. 1 سبات 2014. ژ ۆریژینالێ د 2014-02-01 دە هاتئا رشیڤکرن. رۆژا گهشتنێ 2009-06-18.
{{جتە وەب}}: د|مالپەر=|تاریخ=(الیکاری) - ^ "تون تۆونسئۆ ف منسک". http://web.archive.org/web/20090830121424/http://minsk.gov.by:80/cgi-bin/org_ps.pl?k_org=3604&mode=doc&doc=3604_2_a&lang=eng. © 2008 تهە دەپارتمەنتئۆ ف پرۆتۆجۆلئا ند نتەرناتۆنال رەلاتۆنسئۆ ف منسک جتیئە خەجوتڤە جۆممتتەە. 30 تەباخ 2009. ژ ۆریژینالێ د 2009-08-30 دە هاتئا رشیڤکرن. رۆژا گهشتنێ 2008-12-08.
{{جتە وەب}}: د|مالپەر=|تاریخ=(الیکاری)
گرێدانێن دەرڤە
[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]
| ناڤنەتەوەیی | |
|---|---|
| نەتەوەیی | |
| جۆگرافی | |
| یێن دن | |
