Олово (Pb) — метал кој го има симболот Pb. Оловото има голема густина и затоа спаѓа во т.н. тешки метали. Тоа е мек метал и може да се извлекува во жици. Оловото и неговите соединенија се силни отрови и опасни загадувачи на средината. Има ниски температури на топење,а со стоење на воздух се покрива со оксиден слој кој го штити од натамошна оксидација. Тоа се употребува за заштита од рендгенските зраци. Уште поголема примена наоѓаат неговите легури за лемење кои се употребуваат за спојување на метални жици (тетраетил оловото е органско соединение кое се додава во бензинот како антидетонатор. Го има во издувните гасови од возилата и е еден од главните загадувачи на воздухот со олово. Оловото гради повеќе соли. Некои од нив се употребуваат како бои. На пример, олово(II)хроматот се користи како жолта боја. Оловото гради повеќе оксиди.

Олово  (82Pb)
Општи својства
Име и симбололово (Pb)
Изгледметалик сива
Оловото во периодниот систем
Водород (двоатомски неметал)
Хелиум (благороден гас)
Литиум (алкален метал)
Берилиум (земноалкален метал)
Бор (металоид)
Јаглерод (повеќеатомски неметал)
Азот (двоатомски неметал)
Кислород (двоатомски неметал)
Флуор (двоатомски неметал)
Неон (благороден гас)
Натриум (алкален метал)
Магнезиум (земноалкален метал)
Алуминиум (слаб метал)
Силициум (металоид)
Фосфор (повеќеатомски неметал)
Сулфур (повеќеатомски неметал)
Хлор (двоатомски неметал)
Аргон (благороден гас)
Калиум (алкален метал)
Калциум (земноалкален метал)
Скандиум (преоден метал)
Титан (преоден метал)
Ванадиум (преоден метал)
Хром (преоден метал)
Манган (преоден метал)
Железо (преоден метал)
Кобалт (преоден метал)
Никел (преоден метал)
Бакар (преоден метал)
Цинк (преоден метал)
Галиум (слаб метал)
Германиум (металоид)
Арсен (металоид)
Селен (повеќеатомски неметал)
Бром (двоатомски неметал)
Криптон (благороден гас)
Рубидиум (алкален метал)
Стронциум (земноалкален метал)
Итриум (преоден метал)
Циркониум (преоден метал)
Ниобиум (преоден метал)
Молибден (преоден метал)
Технециум (преоден метал)
Рутениум (преоден метал)
Родиум (преоден метал)
Паладиум (преоден метал)
Сребро (преоден метал)
Кадмиум (преоден метал)
Индиум (слаб метал)
Калај (слаб метал)
Антимон (металоид)
Телур (металоид)
Јод (двоатомски неметал)
Ксенон (благороден гас)
Цезиум (алкален метал)
Бариум (земноалкален метал)
Лантан (лантаноид)
Цериум (лантаноид)
Празеодиум (лантаноид)
Неодиум (лантаноид)
Прометиум (лантаноид)
Самариум (лантаноид)
Европиум (лантаноид)
Гадолиниум (лантаноид)
Тербиум (лантаноид)
Диспрозиум (лантаноид)
Холмиум (лантаноид)
Ербиум (лантаноид)
Тулиум (лантаноид)
Итербиум (лантаноид)
Лутециум (лантаноид)
Хафниум (преоден метал)
Тантал (преоден метал)
Волфрам (преоден метал)
Рениум (преоден метал)
Осмиум (преоден метал)
Иридиум (преоден метал)
Платина (преоден метал)
Злато (преоден метал)
Жива (преоден метал)
Талиум (слаб метал)
Олово (слаб метал)
Бизмут (слаб метал)
Полониум (слаб метал)
Астат (металоид)
Радон (благороден гас)
Франциум (алкален метал)
Радиум (земноалкален метал)
Актиниум (актиноид)
Ториум (актиноид)
Протактиниум (актиноид)
Ураниум (актиноид)
Нептуниум (актиноид)
Плутониум (актиноид)
Америциум (актиноид)
Кириум (актиноид)
Берклиум (актиноид)
Калифорниум (актиноид)
Ајнштајниум (актиноид)
Фермиум (актиноид)
Менделевиум (актиноид)
Нобелиум (актиноид)
Лоренциум (актиноид)
Радерфордиум (преоден метал)
Дубниум (преоден метал)
Сиборгиум (преоден метал)
Бориум (преоден метал)
Хасиум (преоден метал)
Мајтнериум (непознати хемиски својства)
Дармштатиум (непознати хемиски својства)
Рендгениум (непознати хемиски својства)
Копернициум (преоден метал)
Нихониум (непознати хемиски својства)
Флеровиум (слаб метал)
Московиум (непознати хемиски својства)
Ливермориум (непознати хемиски својства)
Тенесин (непознати хемиски својства)
Оганесон (непознати хемиски својства)
Sn

Pb

Fl
талиумоловобизмут
Атомски број82
Стандардна атомска тежина (±) (Ar)207,2(1)[1]
Категорија  слаб метал
Група и блокгрупа 14 (јаглеродна), p-блок
ПериодаVI периода
Електронска конфигурација[Xe] 4f14 5d10 6s2 6p2
по обвивка
2, 8, 18, 32, 18, 4
Физички својства
Фазацврста
Точка на топење600,61 K ​(327,46 °C)
Точка на вриење2.022 K ​(1.749 °C)
Густина близу с.т.11,34 г/см3
кога е течен, при т.т.10,66 г/см3
Топлина на топење4.77 kJ/mol
Топлина на испарување179,5 kJ/mol
Моларен топлински капацитет26,650 J/(mol·K)
парен притисок
P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k
при T (K) 978 1.088 1.229 1.412 1.660 2.027
Атомски својства
Оксидациони степени4, 3, 2, 1, −1, −2, −4 ​(амфотерен оксид)
ЕлектронегативностПолингова скала: 1,87
Енергии на јонизацијаI: 715,6 kJ/mol
II: 1.450,5 kJ/mol
II: 3.081,5 kJ/mol
Атомски полупречникемпириски: 175 пм
Ковалентен полупречник146±5 пм
Ван дер Валсов полупречник202 пм
Color lines in a spectral range
Спектрални линии на олово
Разни податоци
Кристална структурастраноцентрирана коцкеста (сцк)
Кристалната структура на оловото
Брзина на звукот тенка прачка1.190 м/с (при с.т.) (прекален)
Топлинско ширење28,9 µм/(m·K) (при 25 °C)
Топлинска спроводливост35,3 W/(m·K)
Електрична отпорност208 nΩ·m (при 20 °C)
Магнетно подредувањедијамагнетно
Модул на растегливост16 GPa
Модул на смолкнување5,6 GPa
Модул на збивливост46 GPa
Поасонов сооднос0,44
Мосова тврдост1,5
Бринелова тврдост38–50 MPa
CAS-број7439-92-1
Историја
ОткриенЖителите на средниот исток (7000 години п.н.е.)
Најстабилни изотопи
Главна статија: Изотопи на оловото
изо ПЗ полураспад РР РЕ (MeV) РП
204Pb 1,4 % >1,4×1017 г (α) 1,972 200Hg
205Pb веш 1,53×107 г ε 0,051 205Tl
206Pb 24,1 % (α) 1,1366 202Hg
207Pb 22,1 % (α) 0,3915 203Hg
208Pb 52,4 % >2×1019 г (α) 0,5188 204Hg
210Pb расеан 22,3 г α 3,792 206Hg
β 0,064 210Bi
Режимите на распад во загради се предвидени, но сè уште не се забележани
| наводи | Википодатоци

Својства

уреди

Главен минерал на оловото е галенитот (PBS) кој многу често се јавува заедно со сфалеритот (ZnS) и токму затоа најчесто се зборува за олово-цинковни руди. Исто така, во природата постои и самородно олово.[2] Кога е тукушто пресечено, оловото е сјајно сив метал, но на воздух брзо оксидира и се покрива со темносив слој кој се состои до смеса на олово и олово моноксид. Овој слој делува заштитно и ја спречува натамошната корозија на оловото. При допир со хлороводородна или со сулфурна киселина, оловото се прекрива со тенок слој од нерастворливи соли — PBCl2, односно PBSO4. Овие соли го прават оловото отпорно на натамошно дејство на киселините. Тоа има ниска температура на топење (327 °С), а уште полесно се топат неговите легури со калајот и со бизмутот. Оловото добро ги апсорбира високоенергетските зрачења (на пример, рендегентското).[3]

Добивање

уреди

Оловото се добива од оловно-цинковни руди од кои најпрвин, со помош на флотација, се добива концентрат кој потоа се суши и се пржи (се загрева на температура од околу 1400 °С) при што сулфидите (галенитот и сфалеритот) се оксидираат до соодветните оксиди:[4]

2PbS(s) + 3O2(g) = 2PbO(s) + 2SO2(g)
2ZnS(s) + 3O2(g) = 2ZnO(s) + 2SO2(g)

При пржењето се додава и варовник (кој со остатоците од јаловината образува згура и кокс), а производот од пржењето, по претходна обработка, се топи (заедно со кокс) во високи печки. Низ печката се додава воздух при што се достигнува температура од околу 1200 °С, а од коксот се образува јаглерод моноксид кој, исто така, дејствува редукционо:[5]

PbO(s) + CO(g) = Pb(s) + CO2(g)

Слични се и реакциите во кои учествува оксидот на цинкот. Од растопот се одделуваат оловото и цинкот кои понатаму се прочистуваат. Голем дел од чистото олово се добива со рециклирање на отпадното олово. При пржењето на оловно-цинковните руди се образува големо количество сулфур диоксид кој мора да се отстрани, а тој обично се користи за производство на сулфурна киселина. Сепак, доколку не се преземаат заштитни мерки, производството на олово ја загадува животната средина и има катастрофални последици врз здравјето на луѓето и на квалитетот на почвата, водата и воздухот.[6]

Примена

уреди

Металното олово се употребува за заштита од зрачења, како облога на подземни или подводни кабли, во индустријата за муниција, за производство на лесно топливи легури итн. Поради тоа што е отровно, тоа сè поретко се користи за производство на водоводни цевки, а една од неговите главни примени е во производството на акумулатори. Исто така, широка примена имаат и соединенијата на оловото. Така, олово моноксидот се користи за производство на т.н. кристално стакло, а миниумот се користи при заштитата на железните и челичните предмети (на пример, коритата на чамците и бродовите). Соединенијата на оловото се користат и како пигменти. Така, олово хроматот е жолт, а базичниот олово карбонат е бел. Таканаречениот калај за лемење, всушност, е легура на калајот и оловото. Во минатото, тетраетилоловото се додавало во бензините, но подоцна оваа практика била напуштена поради загадувањето на животната средина.[7]

Галерија

уреди

Наводи

уреди
  1. Standard Atomic Weights 2013. Commission on Isotopic Abundances and Atomic Weights
  2. Бојан Шоптрајанов, Хемија за втора година на реформираното гимназиско образование (петто изменето и дополнето издание). Скопје: Просветно дело, 2009, стр. 137.
  3. Бојан Шоптрајанов, Хемија за втора година на реформираното гимназиско образование (петто изменето и дополнето издание). Скопје: Просветно дело, 2009, стр. 140-141.
  4. Бојан Шоптрајанов, Хемија за втора година на реформираното гимназиско образование (петто изменето и дополнето издание). Скопје: Просветно дело, 2009, стр. 143.
  5. Бојан Шоптрајанов, Хемија за втора година на реформираното гимназиско образование (петто изменето и дополнето издание). Скопје: Просветно дело, 2009, стр. 143-144.
  6. Бојан Шоптрајанов, Хемија за втора година на реформираното гимназиско образование (петто изменето и дополнето издание). Скопје: Просветно дело, 2009, стр. 144-145.
  7. Бојан Шоптрајанов, Хемија за втора година на реформираното гимназиско образование (петто изменето и дополнето издание). Скопје: Просветно дело, 2009, стр. 141.