Jump to content

Иргэний нийгэм

Википедиа — Чөлөөт нэвтэрхий толь

Иргэний нийгэм (англи. civil society, франц. société civile, орос. гражданское общество, герман. Zivilgesellschaft) бол төрийн эрх мэдлээс гадуур байдаг иргэдийн нэгдэл юм. Засгийн газар, арилжааны бүтцээс гадуурх нийгмийн харилцааны цогц; төрийн эрх баригчдын шууд хөндлөнгийн оролцоо, дур зоргоороо зохицуулалтаас хамгаалагдсан эрх чөлөөтэй иргэд, сайн дурын үндсэн дээр байгуулагдсан ашгийн төлөө бус нийгэмлэг, байгууллагуудын өөрийгөө илэрхийлэх хүрээ юм.

Өргөн утгаар нийгмийн хөгжлийн тодорхой төлөв байдал, иргэн бүрийн хувийн эрх чөлөө, ашиг сонирхлыг дээдэлж хүндэтгэдэг нээлттэй ил нийгмийн цогц бүрдэл гэж үздэг.

Хөгжингүй иргэний нийгэм бол эрх зүйт төр, түүний эрх тэгш түншийг бий болгох хамгийн чухал урьдчилсан нөхцөл юм. Америкийн улс төр судлаач Дэвид Истоны (англи. David Easton; 1917—2014) сонгодог үзэл баримтлалын дагуу иргэний нийгэм нь олон нийтийн шаардлага, улс төрийн тогтолцоог дэмжих шүүлтүүрийн үүрэг гүйцэтгэдэг байна.

Төрийн зохион байгуулалтын зэрэгцээ иргэдийн идэвхитэй амьдралын хэв маяг оршиж байдаг тухай эртний Грек, Ромын сэтгэгчид анх тэмдгэлжээ. Харин энэ нь нилээд хожим 18-р зууны сүүл, 19-р зууны эхэн үеэс “иргэний нийгэм” гэдэг ухагдахуун улс төрийн амьдралаас тусгай бие даасан ойлголт болж эхэлжээ. Уг ойлголтыг хөгжүүлэхэд Томас Гоббс, Жон Локк, Шарль Монтескье, Жан Жак Руссо, Георг Вильхелм Гегель, Иммануэл Кант, Карл Маркс нар болон сүүл үеэс М.Вебер, П.Сорокин, С.Франк, Г.Алмонд, К.Поппер нарын эрдэмтэд ихээхэн үүрэг гүйцтгэсэн ажээ. Иргэний нийгэм гэдэг ойлголтыг хамгийн өргөн утгаар нийгмийн хөгжлийн тодорхой төлөв байдал, иргэн бүрийн хувийн эрх чөлөө, сонирхлыг дээдэлсэн нээлттэй нийгмийн тогтолцоо гэж үздэг.

Иргэний нийгэм нь өвөрмөц сонирхлоороо эдийн засгийн, угсаатны, соёлын ...г.м нэгдэж нийлсэн төрийн үйл ажиллагааны хүрээний гадна сонирхолоо хэрэгжүүлэгч нийгмийн бүлгүүдийн цогц мөн.