Addertongfamilie

familie uit de orde Ophioglossales
(Doorverwezen vanaf Ophioglossaceae)

De addertongfamilie (Ophioglossaceae) is een familie van varens, met in Nederland twee à drie vertegenwoordigers: de gewone addertong (Ophioglossum vulgatum) en de gelobde maanvaren (Botrychium lunaria), en mogelijk de azorenaddertong (Ophioglossum azoricum).

Addertongfamilie
Gewone addertong (Ophioglossum vulgatum)
Taxonomische indeling
Rijk:Plantae (Planten)
Stam:Embryophyta (Landplanten)
Clade:Tracheophyta
Clade:Euphyllophyta
Clade:Monilophyta
Klasse:Psilotopsida
Orde:Ophioglossales
Familie
Ophioglossaceae
Martinov (1820)
Afbeeldingen op Wikimedia Commons Wikimedia Commons
Addertongfamilie op Wikispecies Wikispecies
Portaal  Portaalicoon   Biologie

Naamgeving en etymologie

bewerken

De naam Ophioglossaceae is ontleend aan het geslacht Ophioglossum.

Kenmerken

bewerken

Ophioglossaceae-soorten verschillen van de andere varens in meerdere opzichten:

  • ze vormen meestal slechts één blad per keer;
  • de bladen bestaan uit een onvruchtbaar deel, de trofofoor, en een vruchtbare sporofoor of sporenaar, met een gemeenschappelijke steel. De trofofoor is bladvormig, de sporofoor is sterk gereduceerd en produceert sporenhoopjes of sporangia;
  • in plaats van de klassieke kleine leptosporangia, produceren zij eusporangia, die groter zijn, meer sporen bevatten en dikkere wanden hebben;
  • de gametofyten ontwikkelen zich ondergronds en betrekken hun voedsel uit een mycorrhiza (mycoheterotrofie), in tegenstelling tot de terrestrische, fotosynthetische gametofyten van de meeste varens; enkele soorten Botrychiums vormen zelfs eendaagse mycoheterotrofe sporofyten zonder bladgroen.
  • de bladen zijn meestal vlezig of succulent; in koudere omstandigheden worden ze dikwijls bruin of rood;

Habitat en verspreiding

bewerken

Ophioglossaceae-soorten zijn voornamelijk terrestrische planten, met uitzondering van enkele epifytische Ophioglossum-soorten. Ze komen voor in gematigde en tropische gebieden.

De Ophioglossaceae zijn als enige familie in een aparte orde Ophioglossales geplaatst, die soms samen met de rest van de varens, de Filicales, in de klasse Pteropsida zijn opgenomen. In de recente classificatie van Smith et al. (2006) worden de Ophioglossales echter, samen met de Psilotales, in een klasse Psilotopsida geplaatst, als zustergroep van de andere varens.

Ook over het aantal geslachten binnen de familie bestaat discussie, van vier tot negen geslachten.

Taxonomie volgens Smith et al.

bewerken

Volgens de taxonomische beschrijving van Smith et al. (2006) omvat de familie vier geslachten en 80 soorten[1]:

Taxonomie volgens Kato en Hauk & al.

bewerken

Andere auteurs, onder andere Kato (1987) en Hauk et al. (2003) delen de vier geslachten verder in tot negen. Soms worden deze in drie afzonderlijke families gegroepeerd:

Fylogenie

bewerken

De stamboom van de familie Ophioglossaceae zou er als volgt kunnen uitzien:

Ophioglossaceae

Ophioglossaceae


Helminthostachys




"Archeobotrypus"




Botrypus




Japanobotrychium




Sceptridium



Botrychium (s.s.)









Mankyua




Ophioglossum (s.s.)




Ophioderma



Cheiroglossa






Mogelijke stamboom van de Ophioglossaceae)[2][bron?]

De naam Archeobotrypus in dit cladogram (een voorlopige naam) verwijst naar Botrypus strictus, een Aziatische soort die op zich een zuster-clade is van de rest van de 'botrychioide' varens, en die in een definitieve taxonomie in een apart geslacht zou moeten worden opgenomen.

Beschreven soorten

bewerken

Van de addertongfamilie worden de volgende soorten in detail beschreven:

Zie de categorie Ophioglossaceae van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.