Ketikoti
| Ketikoti | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
De viering in Paramaribo
| ||||
| Andere namen | Dag der Vrijheden | |||
| Gevierd door | Afro-Surinamers | |||
| Gevierd in | Suriname, Nederland | |||
| Aanleiding | Afschaffing van de slavernij | |||
| Datum | 1 juli | |||
| Ingesteld in | 1863 | |||
| ||||
Ketikoti (uitspraak: [ˈkɪti ˈkɔti]?; ook wel Keti-koti of Keti Koti) is een van oorsprong Surinaamse feestdag, jaarlijks op 1 juli, ter viering van de afschaffing van de slavernij. De naam stamt uit het Sranantongo en betekent 'ketenen gebroken'. Ook in Nederland wordt Ketikoti gevierd. Op de (Engelstalige) Bovenwindse Eilanden Saba, Sint Eustatius en Sint Maarten wordt deze feestdag Emancipation Day genoemd.
Afschaffing slavernij
Op 1 juli 1863 schafte het Koninkrijk der Nederlanden met de Emancipatiewet de slavernij af in Suriname en op de Nederlandse Antillen.[1][noot 1] Er kwamen op dat moment ruim 45.000 oorspronkelijk Afrikaanse slaven vrij, van wie 34.441 slaven in Suriname. De slavenhouders werden voor elke slaaf met 300 gulden schadeloos gesteld, maar de vrijgemaakte mensen kregen zelf niets en werden in Suriname nog tien jaar verplicht op contractbasis het werk te blijven doen.
Ketikoti in Suriname
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd 1 juli 1863 reeds openlijk gevierd in Suriname – tachtig jaar na dato. Op 1 juli 1955, onder premier Ferrier, werd 'Ketikoti' een officiële Surinaamse feestdag (vrije dag). Formeel heet deze dag Dag der Vrijheden. Informeel wordt de feestdag ook wel Kettingsnijden genoemd.
Ter gelegenheid van honderd jaar afschaffing slavernij werd op 1 juli 1963 in Paramaribo het Kwakoe-standbeeld onthuld. Het beeld stelt een weggelopen en weer gevangengenomen slaaf voor, die het symbool werd voor de drang naar vrijheid. Bij de Ghanese Akan, de voorouders van veel slaven, is het gebruikelijk dat kinderen de Akan-voornaam dragen van de dag waarop ze geboren worden, zoals Kwasi voor een kind dat op zondag ter wereld kwam. Met name mannelijke nakomelingen die op woensdag werden geboren kregen de naam Kwakoe. Omdat 1 juli 1863 op een woensdag viel, heeft het beeld de naam Kwakoe gekregen.
Ketikoti is een feest voor alle inwoners, niet alleen voor de nazaten van de slaven. Onderdeel van de festiviteiten is Bigi Spikri ('grote spiegel'), een kleurige parade in feestelijke en vaak traditionele kledij, waarbij de vrouwen vaak kleine witte parasols met zich meedragen.
Ketikoti in Nederland
Ook in Nederland wordt sinds de millenniumwisseling Ketikoti in verscheidene steden gevierd, met name door Afro-Surinamers en Afro-Antillianen.
Sinds 2009 wordt in het Oosterpark in Amsterdam een (landelijke) herdenking van de slavernij en viering van het einde van de slavernij georganiseerd. In dit park staat sinds 1 juli 2002 het Nationaal monument slavernijverleden.[2] In 2013 kreeg ook Rotterdam een Slavernijmonument. Het is geplaatst in het Lloydkwartier aan de oever van de Nieuwe Maas, op de plek waar ooit veel slavenhandelaren met hun schip vertrokken richting Afrika. Meerdere steden zijn ondertussen hierin gevolgd.
Het Nationaal instituut Nederlands slavernijverleden en erfenis (NiNsee) organiseert jaarlijks in juni een programma rondom Ketikoti, met onder meer de Keti Koti Lezing.[3] Bij de lezing van 2020 ging historicus Karwan Fatah-Black in op de Haïtiaanse Revolutie van 1791 die opstanden in tal van andere slavenkolonies heeft geïnspireerd, zoals de Curaçaose slavenopstand van 1795. Deze laatste krijgt nauwelijks aandacht in Nederland.[4][5]
Op 1 juli 2021 bood de Amsterdamse burgemeester Halsema officiële excuses aan "voor de belangrijke rol die deze stad en haar bestuurders hadden in de handel in mensen".[6] Dezelfde dag overhandigde het Adviescollege Dialooggroep Slavernijverleden het rapport Ketenen van het Verleden aan minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Ollongren. Hierin wordt de regering opgeroepen 1 juli als een nieuwe nationale feestdag vast te stellen.[7]
Op Ketikoti wordt vaak herheri (ook wel heriheri of heri heri) gegeten,[8] een Surinaams eenpansgerecht van aardvruchten als cassave en zoete aardappel met ei, bakbanaan en bakkeljauw.[9] Het gerecht komt uit de voedselbereidingstraditie van Afro-Surinamers, ontstaan tijdens de slavernij.[9] Sinds 2020 wordt er jaarlijks op Ketikoti gratis herheri uitgedeeld in verschillende plaatsen in Nederland door Free Heri Heri.[8][10]
Zie ook
- Lijst van evenementen in Suriname
- Nederlands slavernijverleden van A tot Z
- Comité 30 juni/1 juli (Amsterdam)
- ↑ In 1808 had het Britse "tussenbestuur" in de Franse tijd de slavenhandel in Suriname reeds verboden.
Referenties
- ↑ Ketikoti – Viering afschaffing slavernij – Jaarlijks bevrijdingsfeest. online geschiedenismagazine Historiek.net (1 juli 2019). Geraadpleegd op 1 juli 2020.
- ↑ Alles wat je moet weten over bevrijdingsfeest Keti Koti. NU.nl (1 juli 2019). Geraadpleegd op 1 juli 2020.
- ↑ Sylvana Terlage, Geschiedenis onderkennen kan helpen om samenleving eerlijker en gelijker te maken. Nationaal Instituut Nederlands Slavernijverleden en erfenis (30 mei 2020). Geraadpleegd op 1 juli 2020.
- ↑ Keti Koti Lezing 2020 - Karwan Fatah-Black - Waar de ketenen begonnen te breken: de in Nederland vergeten afschaffing van 1793.. Pakhuis de Zwijger (30 juni 2020). Geraadpleegd op 1 juli 2020.
- ↑ Karwan Fatah-Black, Opinie: De vergeten Haïtiaanse Revolutie vormt een belangrijk onderdeel van de Europese superioriteitswaan - Ingekorte bewerkte versie van de Keti Koti-lezing op 30 juni 2020 in Pakhuis De Zwijger. De Volkskrant (1 juli 2020). Geraadpleegd op 1 juli 2020.
- ↑ Ruben Koops, Historische Keti Koti: Amsterdam maakt excuses voor slavernijverleden. Het Parool (1 juli 2021). Geraadpleegd op 2 juli 2021. "Op verzoek van de gemeenteraad maakte burgemeester Halsema in een toespraak tijdens de Nationale Herdenking Nederlands Slavernijverleden officiële excuses voor de belangrijke rol die deze stad en haar bestuurders hadden in de handel in mensen."
- ↑ Adviescollege Dialooggroep Slavernijverleden, Ketenen van het Verleden (Pdf), Rapport van bevindingen, rijksoverheid.nl, 26 juli 2021
- ↑ a b Ianthe Sahadat en Rosa Uijtewaal, Het programma van Keti Koti maakt duidelijk: de herdenking van drie eeuwen slavernij is van ons allemaal
. de Volkskrant (29 juni 2022). Geraadpleegd op 2 juli 2022. "Het gerecht wordt vaak symbolisch gegeten om de afschaffing van slavernij te herdenken en vieren."
- ↑ a b Juliët Boogaard, Reportage - De Surinaamse geschiedenis kun je op je bord terugzien
- ↑ Free Heri Heri for all. Free Heri Heri. Gearchiveerd op 31 maart 2022. Geraadpleegd op 2 juli 2022. "Ter nagedachtenis aan onze voorouders en ter herdenking van de afschaffing van de slavernij door het Nederlandse Koninkrijk, is Free Heri Heri in het leven geroepen om aandacht te vragen en bewustwording te creëren voor deze historische dag."
