Noordse mythologie
De Noordse mythologie is, zeker in West-Europa, één van de bekendere, samen met onder andere de Griekse, Romeinse, Egyptische en de Germaanse mythologie. Van deze laatste mythologie maakt de Noordse mythologie deel uit, ze kent grotendeels dezelfde goden en helden.
De invloed van deze mythologie is in de Lage Landen nog merkbaar, omdat zij haar oorsprong niet ver van deze landen vindt. De Noordse mythologie koppelen we aan de Noormannen of Vikingen, de toenmalige bewoners van de Scandinavische landen, maar de mythen en sagen waren deels afkomstig uit omliggende landen zoals IJsland en het huidige Duitsland. Finland heeft een meer eigen mythologie.
Schepping
Zoals Christenen het verhaal van de Schepping van de wereld door God hebben, zo hadden ook de Vikingen hun scheppingsverhaal:
In het begin was het universum verdeeld in twee delen gescheiden door een grote kloof. Het eerste deel bestond uit vuur en werd bewoond door vuurreuzen. Hun leider was Surtur.
Het andere deel bestond uit ijs.In het ijsgedeelte leefde een koe, Audhumbla genaamd. Zij likte steeds aan het ijs, haar bron van voedsel. Door het ijs te likken bevrijdde ze de ijsreus Ymir, die door Audhumbla ook meteen voedsel had, namelijk haar melk. Als hij iets pittiger wilde, ging hij naar de rand van de kloof, stak zijn hand omhoog zodat het roet van de vuurwereld erop bleef hangen en likte dit af.
Audhumbla likte ook nog een andere reus, Búri, vrij uit het ijs. Deze reus is de stamvader van alle goden. Uit hem is ook de reus Borr voortgekomen die samen met de reuzin Bestla drie zoons kreeg: Odin, Vili en Ve. Zij zijn de drie eerste goden. Deze drie zonen van Bor doodden Ymir, omdat hij het licht wegnam. De drie broers brachten Ymir naar de Oerruimte, en maakten uit zijn lichaam de aarde zoals wij die kennen. Zijn bloed werden meren en zeeën, de aarde was voorheen zijn vlees en de bergen zijn botten. Stenen en keien waren uit zijn kiezen en botsplinters gemaakt. Het bloed was tot zee gemaakt om zo de aarde bijeen te houden. De drie broers namen zijn schedel, en maakten hiervan de hemel. Deze werd over de wereld geplaatst, en werd verlicht door de hemellichamen.
De mensen werden uit hout, dat de zonen van Bor aan het strand gevonden hadden, gemaakt. Ze waren zonder leven daarom gaf Odin hen adem, leven en spraak; Vili gaf hen bewustzijn en beweeglijkheid en Vé het uiterlijk en gehoor. De 3 goden gaven hen ook kleding en een naam: Ask en Embla, Ask was de man en Embla de vrouw. Van hen stamde het mensengeslacht af.
Bifröst, een regenboog, is de brug die de goden maakten. Hij leidt naar de hemel, en bestaat uit vlammen. Om die reden berijden de goden hem te paard, behalve Thor: hij moet lopen omdat hij zijn paard verloren had. Daardoor hij tevens eerst door twee rivieren, om zijn voeten te blussen, voordat hij in de hemel in komt. Enkel de Asen moeten naar de hemel, want daar, bij de voet van Yggdrasil, moeten zij rechtspreken, bij de bron van Urd doen zij dit dagelijks.
Yggdrasil is de heilige es, zijn takken spreiden zich uit over de gehele hemel, en nog ver daarboven. Zijn wortels, 3, houden hem staande, enkel 1 wortel komt neer op de wereld.
Wereldbeeld
- Hoofdartikel: Noordse kosmologie
De goden deelden de wereld op in delen, onder meer:
- Asgaard was het domein van de goden.
- Midgaard was de woonplaats van de mensen.
- Jotunheim was het domein van de reuzen.
- Hella is de plaats waar de doden naar toe gaan.
- Voor de gevallenen in de strijd is een aparte plaats, de Hal van de Uitverkorenen, ofwel het Walhalla.
De wereld wordt gezien als een boom, Yggdrasil, waarin de verschillende werelden ondergebracht zijn.
Goden
Families
De Goden zijn onderverdeeld in twee families: de Asen en de Wanen. De splitsing kwam er toen Odin, Vili en Ve hun eigen weg gingen. Vili en Ve waren tevreden met de schepping en wilden er in rondtrekken. Odin was echter nog niet tevreden. Zo ontstonden de Asen, volgelingen van Odin, en de Wanen, volgelingen van Vili en Ve.
Soorten
Er zijn ook bepaalde soorten goden. Zo zijn er de Nornen of lotsgodinnen, die het web van het leven spinnen. Elke draad stelt het leven van iemand voor.
De Walkuren zijn een andere soort. Zij zijn boodschappers van Odin (soms ook verteld als zijn dochters). Ze bedienen de Helden die in het Walhalla zitten. Het zijn de oorlogsgodinnen die tijdens veldslagen met hun wagens rondreden en de krijgers aanspoorden. Er bestaat zelfs een zeer bekend muziekstuk gecomponeerd door Richard Wagner over dit thema: "Die Walküre".
Bekende goden
Odin
Odin is de alvader, de 'oppergod' van de Noorse mythologie, aan wie veel van de andere goden hun bestaan te danken hebben. Onder andere is hij de vader van Thor. Hij is ook bekend als Wodan in de Germaanse mythologie. Odin is een ontzagwekkende god. De geheimzinnige god Odin gaf de dichtkunst en de magie van de Runen aan de wereld. Hij verloor een oog tijdens zijn zoektocht naar wijsheid. Odin is de god van de oorlog, dichtkunst, wijsheid en kennis. Hij woonde in zijn groot paleis 'Valhall', of 'Walhalla'. Odin reed op 'Sleipnir', een paard met acht benen. Hij werd vergezeld door twee raven Hugin (Verstand) en Munin (Geheugen), die voor hem de wereld rondvlogen om nieuws te verzamelen.
Thor
Thor is, als zoon van Odin, eveneens zeer bekend maar geliefder. Zijn belangrijkste attributen zijn de hamer Mjölnir (met bijhorende ijzeren handschoenen om hem beter te kunnen hanteren) en een speciale gordel die zijn van nature uit reeds verschrikkelijke kracht nog eens verdubbelt.
Freya
Freya is de godin van de liefde en de schoonheid. Vergis je echter niet, ze is niet bepaald een katje om zonder handschoenen aan te pakken. Van tijd tot tijd werpt ze zich mee in één of andere veldslag. Als het er op aankomt werpt ze zich met evenveel vuur in de strijd als een Walkure. Dat is ook de reden waarom Freya soms wordt aangezien als de vrouwelijke aanvoerster van de Walkuren (Odin is en blijft echter hun échte aanvoerder). Freya is oorspronkelijk één van de Wanen.
Freyr
Freyr is de zoon van zeegod Njord en de broer van Freya. Hij is onder meer een god van vruchtbaarheid en lente. Zijn bekendste attributen zijn het gouden everzwijn Gullinbursti, zijn rijdier, en het opvouwbare gouden schip Skidbladnir. Freyr is oorspronkelijk één van de Wanen.
Njord
Njord is de vader van Freya en Freyr is de god van de zee. Oorspronkelijk is hij één van de Wanen.
Tyr
Tyr was oorspronkelijk de god van de oorlog en het recht. Zijn vader is de reus Hymnir, die het helemaal niet op de goden heeft. Tyr legt zijn hand in de muil van Fenris als borg voor de toezegging dat de Asen Fenris zullen vrijlaten. Als dat niet gebeurt wordt zijn hand afgebeten. In oudere vormen van de mythologie was de positie van Tyr belangrijker, maar in de latere heeft Odin bijna al zijn functies overgenomen.
Loki
Loki is oorspronkelijk een reuzenzoon, maar koos er voor zich bij de goden in de Asgard te vervoegen. Hij is de grappenmaker van de goden, maar zijn grappen durven vaak balanceren op het randje van te ver gaand. Af en toe zit hij wel eens over de streep. Uiteindelijk zal Loki het te bont maken en wordt hij vastgeketend en opgesloten. Pas met Ragnarok, het einde der tijden, breekt hij los en vecht hij mee tegen de goden. hij is ook de broer van Thor en Odin.
Namen in de Germaanse mythologie
| Noordse mythologie | Germaanse mythologie |
| Freya (Frøya, Freia) | |
| Freyr (Frej) | Fro |
| Frigg | Frija |
| Loki | Loge (Logen) |
| Njord | |
| Odin | Wodan (Woden) |
| Thor | Donar |
| Tyr | Tiwaz (Ziu) |
Weekdagen
Vijf weekdagen zijn naar Noordse/Germaanse goden vernoemd, de zesde is afgeleid van een gebruik.
- Tiwaz - dinsdag dinsdag is de dag van het Alding, de germaans/noordse rechtspraak
- Mani - maandag (naar de maangod Mani)
- Wodan/Odin - woensdag (in het Noors is woensdag "Onsdag")
- Donar - donderdag
- Freyja/Freya - vrijdag
- Sunna - zondag (naar de zonnegodin Sunna)
Ásatrú en Odinisme
Ásatrú en Odinisme zijn moderne vormen van goden verering, gebaseerd op de Noors Germaanse cultuur en mythologie. de goddienst is een vorm van heidendom, maar het idee van terug gaan naar je Noorse wortels, kan men terug vinden in verschillende groeperingen. van links, new age tot neonazi groepen, ásatrú en andere vormen van noors heidendom kan men terug vinden in Scandinavië, Duitsland, Nederland, Engeland en Noord-Amerika.
Gerelateerde onderwerpen
- Noordse kosmologie
- Midgaardslang (Jorgmungandr)
- Ragnarok
- Sleipnir
- Walkure
- Zie verder: de categorie Noorse mythologie