Reuzenberenklauw
| Reuzenberenklauw | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||
| Reuzenberenklauw | |||||||||||||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| soort | |||||||||||||||||||
| Heracleum mantegazzianum Somm. & Lev. | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| Vruchten | |||||||||||||||||||
Afbeeldingen op  Wikimedia Commons
| |||||||||||||||||||
Reuzenberenklauw op  Wikispecies
| |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
De reuzenberenklauw (Heracleum mantegazzianum) is een meerjarige plant[1] uit de schermbloemenfamilie (Apiaceae).
Het aantal chromosomen is 2n = 22.
In de 19e eeuw is de reuzenberenklauw uit de Kaukasus als tuinplant in Europa geïntroduceerd. In de Benelux is deze exoot volledig ingeburgerd. De reuzenberenklauw wordt anno 2010 steeds vaker in verstedelijkt gebied aangetroffen en, mede om de schadelijke werking van het sap van deze plant op huid en ogen, in toenemende mate als een probleem ervaren.
Sinds 2 augustus 2017 is in alle landen van de Europese Unie bestrijding van de plant verplicht, en verhandelen ervan verboden, omdat de soort toen werd opgenomen op de Unielijst van invasieve soorten.[2][3]
Beschrijving
De plant heeft klauwvormige bladeren. Ze is verwant aan de gewone berenklauw, maar veel groter. Nog sterker gelijkende verwante soorten zijn Sosnowsky's berenklauw en Perzische berenklauw, die in andere landen van Europa invasieve soorten zijn.
De reuzenberenklauw kan, afhankelijk van de groeiplaats, in de lente in een paar maanden tijd uitgroeien tot een hoogte van 4 meter. Afhankelijk van de groeiplaats zullen de zaailingen na een of meerdere jaren de bloeifase bereiken. Het eerste jaar blijft de plant laag (50 cm), het jaar erop is hij meestal volgroeid, en bloeit van juni tot augustus met een variabel aantal samengestelde schermen vol witte bloemetjes. Na de bloei sterft de plant af.
De plant is vooral te vinden langs wegen en op plaatsen die niet begraasd of bewerkt worden. De plant komt veelal voor op ruderale terreinen met verstoorde, voedselrijke grond.
Ecologische betekenis
Omdat de reuzenberenklauw zo kiemkrachtig is en met zijn bladeren al het licht voor andere planten wegneemt, wordt de soort beschouwd als een onkruid. In gebieden die niet begraasd worden drukt de invasieve soort alle andere planten weg; daar komt bij dat hij in de Benelux naast grote grazers en schapen geen natuurlijke belagers kent.
Werking op het lichaam
Aanraking van beschadigde planten kan grote schade toebrengen aan de huid en aan de ogen van mensen en honden omdat het sap furocumarinen bevat, die sterk fototoxisch zijn. Blootstelling aan zonlicht na contact met het sap kan na 24 uur rode jeukende vlekken veroorzaken, die gevolgd worden door zwelling en blaarvorming (fytofotodermatitis). Het letsel kan eruitzien als een brandwond en het kan twee weken duren voordat het genezen is. Als litteken kan er een bruinverkleuring optreden.
Wanneer het sap in de ogen komt, kan dit tot blindheid leiden.
Bij honden kan het sap in de bek tot verstikking leiden.
In 2017 registreerde het Belgische Antigifcentrum 28 letselgevallen na contact met de reuzenberenklauw.[4]
De grote afmetingen, exotische afkomst en fototoxiciteit maken de plant tot een dankbaar onderwerp voor nieuwsberichten.[5][6]
Klachten voorkomen
De reuzenberenklauw veroorzaakt ernstige brandblaren Het is dan ook belangrijk om contact met de plant te voorkomen. Vooral kinderen beseffen het gevaar niet. Ze vinden het leuk om verstoppertje te spelen onder de grote bladeren. Leer kinderen de plant te herkennen en te mijden. Is er toch huidcontact geweest, doe dan het volgende:
- Was de huid direct met water en zeep.
- Bedek de huid daarna meteen, zodat er geen zonlicht op kan komen. Het is verstandig om minstens een week uit de zon te blijven.
- Smeer de huid nog enkele maanden goed in met een zonnebrandmiddel.
- Raak het gezicht niet aan. Het is erg gevaarlijk als er sap in de ogen of in de mond komt. Is dat toch gebeurd? Neem dan direct contact op met de huisarts of de huisartsenpost.
- Neem dan contact op met de huisarts bij heftige klachten.
Bestrijding
De bestrijding van de Reuzenberenklauw wordt vaak nog uitsluitend uitgevoerd door burgers en vrijwilligers. In Zwolle bijvoorbeeld is er wel een samenwerking tot stand gekomen tussen vrijwilligers met de Gemeente Zwolle en ROVA. Daarnaast is er overleg met o.a. Staatsbosbeheer, Waterschap, Rijkswaterstaat, Landschap Overijssel (voert zelf de bestrijding uit), Enexis, NS en ProRail (en IVN) gekomen. Er wordt een door de vrijwilligers gemaakte overzichtskaart gebruikt.[7]
Sommige gemeentes verstrekken de vrijwilligers een kleine vergoeding voor gereedschap. De vrijwilligers geven elk kwartaal een nieuwsbrief uit over de stand van zaken.
Bestrijdingsmethoden
Mechanische bestrijding
Tot de mechanische bestrijdingsmethoden behoort het uitsteken van jonge planten, het uitboren van de wortel (oude en jonge planten) met een Kabelboorspade en/of Penwortelspade (10 cm breed ivm de forse belasting tijdens het uitwrikken en uitgraven), het herhaald maaien in combinatie met het handmatig schoffelen, om te voorkomen dat de plant in bloei komt of tot zaadvorming overgaat. Een bloeiende reuzenberenklauw mag vanwege de kiemkracht van het zaad niet bij het gft afval. Een plant produceert gemiddeld zo'n 20.000 zaden, soms zelfs 100.000, die tot 7 jaar lang hun kiemkracht behouden.[8]
Het effect van contact met het plantenvocht in combinatie met zonlicht kan ernstig zijn door het veroorzaken van brandwonden, en is vergelijkbaar met de gevolgen van contact met carbolineum. Als voorzorg bij de bestrijding van de plant wordt aanbevolen volledig gekleed te gaan met beschermende kleding. Bij mechanische bestrijding wordt een veiligheidsbril gebruikt.
Biologische bestrijding
Biologische bestrijdingsmethoden zijn begrazing, behandeling met schimmels, met aaltjes bij de ondergrondse delen, of met kevers bij de bovengrondse delen.
In oorspronkelijk verspreidingsgebied blijkt het aaltje de wortels te belagen en kever de bovengrondse delen.
In Nederland wordt in het voorjaar een schimmel toegepast. Na anderhalf jaar is de reuzenberenklauw ter plaatse verdwenen.[9][10]
Trivia
- De Engelse rockband Genesis bracht het lied 'The Return of the Giant Hogweed' uit op het album Nursery Cryme. Het lied verhaalt over hoe de reuzenberenklauw vanuit Rusland naar Engeland werd gebracht, alwaar deze plant het land overspoelt en de mensen – tevergeefs – tegen deze plant ten strijde trekken.
Externe links
- Factsheet Reuzenberenklauw. Nederlandse voedsel- en Warenautoriteit.
- Reuzenberenklauw en gezondheid · GGD Leefomgeving. Informatie van de Nederlandse GGD-en
- Verspreiding in Nederland FLORON
- Reuzenberenklauw (Heracleum mantegazzianum) op SoortenBank.nl (gearchiveerd) (gebaseerd op de Heukels23, dit is de voorlaatste uitgave)
- Reuzenberenklauw: een praktische handleiding
- Campagne Reuzenberenklauw (West-Vlaanderen.be) met instructiefilm
- ↑ Annette Otte en René Franke, The ecology of the Caucasian herbaceous perennial Heracleum mantegazzianum Somm. et Lev. (Giant Hogweed) in cultural ecosystems of Central Europe. Phytocoenologia, Band 28, Heft 2 (1998) 205-232 (23 juni 1998).
- ↑ Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit, Unielijst. Geraadpleegd op 4 juli 2018.
- ↑ (en) List of Invasive Alien Species of Union concern. Geraadpleegd op 4 juli 2018.
- ↑ Activiteitenverslag 2017: 1 januari - 31 december (pdf). Antigifcentrum. Geraadpleegd op 3 juli 2018.
- ↑ MILIEU: Tongeren wordt bedreigd door een monster (16 juni 2009). Geraadpleegd op 14 september 2015.
- ↑ (en) Gardener is left with horrific burns after brushing against poisonous giant hogweed while out fishing. Daily Mail (24 juni 2015). Geraadpleegd op 14 september 2015.
- ↑ [1]
- ↑ Charlotte Nielsen, Hans Peter Ravn, Wolfgang Nentwig, Max Wade (Giant Alien-project), bew. Ivan Hoste en Katrien Clarysse (plantentuin Meise), Reuzenberenklauw: een praktische handleiding. Richtlijnen voor bestrijding en controle van een invasieve plant. (2005). Geraadpleegd op 15 juni 2020.
- ↑ Resultaten in de gemeente Utrecht 2008 en 2009C
- ↑ Resultaten in de gemeente Utrecht in 2010
· 
· 
