Quimia organica
La quimia organica qu'ei la branca de la quimia qui s'interessa a l'estudi de las moleculas mei o mens complexas derivadas deu carbòni ; qu'estudia la loa composicion, proprietats quimicas, estructura geometrica (aquò qu'ei lo ròtle mei especific de l'estereoquimia), sintèsi eca. Aquestas moleculas que contienen en purmèr carbòni e idrogèn, mes tanben d'autes elements com l'oxigèn, l'azòt o lo fluòr. Lo nom de quimia organica que vien deu hèit qu'au XIXau sègle que's credèva qu'aquestas moleculas que provienevan deu monde viu, çò qui ei faus, e, au contre, los experiments deu quimista sovietic Aleksandr Oparin que muishèn que la quimia minerala que pòt prodúser las moleculas de basa de la vita, com, per exemple, los aminoacids. Los camps d'aplicacion de la quimia organica que van de la petroquimia (pintruras, plastics, carburants enter autas causas) a l'industria alimentària (aromatic, conservators) en passant per las potingas (perhums, medicaments) e los explosius.
Composicion de las moleculas organicas
Los compausats quimics organics que contienen de segur atòms de carbòni (C), mes tanben, en òrdi descreishent : idrogèn (H), oxigèn (o), azòt (N) puish en mendra quantitat, clòr (Cl), bròme (Br), iòde (I), sofre (S), fosfòr (P), As e, fin finau, metaus com lo sòdi (Na), lo liti (Li), lo magnèsi (Mg), lo zinc (Zn), lo cadmi (Cd), lo plomb (Pb) e d'autes.
Formulas
La composicion d'ua molecula qu'ei dada per la soa formula bruta qui mentau la qualitat e la quantitats deus son elements. Per exemple, la formula bruta de l'urèa, CH4N2O que nse dit que la molecula que possedeish un atòm de carbòni, 4 d'idrogèn, dus d'azòt e un d'oxigèn, mes que'ns dit pas quin e s'amassan, quina mena de ligason b'estableishen enter eths (çò qui condiciona la reactivitat e las proprietats fisicas de la molecula).
Com la quimia organica que s'interessa a la reactivitat de las diversas moleculas enter eras, la formula bruta b'ei pas sufisenta e qu'ei desenvolopada en formula desenvolopada plana. Per la medisha molecula d'urèa aquesta formula desenvolopada qu'ei :
Atau, que's coneish de tira que lo carbòni tetravalent (qui pòt establir quate ligams dab d'autes atòms) que partatja un ligam doble dab l'atòm d'oxigèm.
La formula desenvolopada plan que permet donc de solucionar los problèmas estereoquimics e isomerics de l'isomeria de constitucion, de l'isomeria de posicion e de la tautomeria. La tetravaléncia deu carbòni que pòt totun pausar un aute problèma d'isomeria e d'estereoquimia dab la preséncia d'un carbòni assimetric (un carbòni ligat dab quate grops diferents). Dens aqueth cas, òm a besonh d'ua mena de representacion aperada projeccion de Fisher qui representa los ligams deu carbòni dens l'espaci en admetant que dus ligams representats be son hicats suu plan de la huelha e en indicant que los dus autes que son orientats un en davant e l'aute en darrèr.
Classificacion deus compausats organics
Idrocarburs
Lo idrocarburs que's compausan sonque de carbòni e d'idrogèn.
- Idrocarburs saturats: lo carbòni estant tetravalent (que's pòt ligar dab 4 atòms), cada carbòni d'un idrocarbur saturat qu'ei ligat a 4 autes atòms.
- Idrocarburs insaturats: dens un idrocarbur insaturat, dus atòms de carbòni, au mens, que forman un doble ligam en lòc d'estar ligats a autan d'atòms d'idrogèn qui poscan. Aqueth doble ligam qu'ei inestable e reactiu. En lòc d'un doble ligam, los atòms que poden formar un triple ligam. Qu'ei enqüera mei reactiu.
- Idrocarburs ciclics
- Idrocarburs ciclics nafatalenics
- Idrocarburs ciclics aromatics