Hannah Arendt: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Poprawka dotycząca narodowości Znaczniki: VisualEditor Z urządzenia mobilnego Z wersji mobilnej (przeglądarkowej) |
Artykuł został wzbogacony o fragmenty przetłumaczone z angielskiej Wikipedii. Znaczniki: Wycofane VisualEditor: przełączono |
||
Linia 15:
|www =
}}
'''Hannah Arendt''' (ur. [[14 października]] [[1906]] w [[Linden-Limmer|Linden]], zm. [[4 grudnia]] [[1975]] w [[Nowy Jork|Nowym Jorku]]) – niemiecka [[politologia|teoretyczka polityki]] pochodzenia [[Żydzi|żydowskiego]], filozofka i [[publicystyka|publicystka]]. W swoich pracach zajmowała się m.in. naturą siły i zła oraz polityki, demokracji bezpośredniej, autorytetu i totalitaryzmu. Najlepiej zapamiętana za kontrowersyjną tezę na temat banalności zła, którą wysunęła po doświadczeniu procesu Adolfa Eichmanna w Jerozolimie, co zostało przez niektórych odebrane jako apologia.
== Życiorys ==
Linia 32:
W swojej teorii totalitaryzmu, autorka przedstawia wizję wzrostu [[Narodowy socjalizm|nazizmu]], odrzuca wszelką interpretację kategorii [[Klasa społeczna|klas społecznych]]. Absolutny [[despotyzm]] pojawia się wtedy, gdy społeczeństwo nie ma wspólnych norm zbiorowych. Według Hannah Arendt główną cechą człowieka masowego jest brak jakichkolwiek relacji społecznych oraz wyizolowanie. To, co zdaniem autorki charakteryzuje [[Społeczeństwo nowoczesne|społeczeństwa nowoczesne]] jest zjawisko które można opisać jako dobrowolne wyalienowanie. Człowiek jako istota społeczna jest ciągle zmuszony do pozostania w interakcjach ze społeczeństwem, jednak coraz silniej zaciera więzi międzyludzkie<ref>Eric Maigret, ''Socjologia komunikacji i mediów'', Oficyna Naukowa, Warszawa 2012, s. 90.</ref>. Tacy ludzie mogą być manipulowani przez siły rządzące w społeczeństwie, a w szczególności media, które mają bezpośredni kontakt. [[Manipulacja medialna|Manipulacja]] ta odbywa się na dwa sposoby: pochlebianie oraz uwodzenie.
== Poglądy ==
Arendt była [[Syjonista|syjonistką]], jednak sympatyzowała z pomysłem utworzenia w brytyjskim [[Mandat Palestyny|Mandacie Palestyny]] państwa żydowsko-arabskiego. Uważała, że w ten sposób uda się rozwiązać problem bezpaństwowości narodu żydowskiego oraz uniknąć pułapki nacjonalizmu.
Była wielokrotnie oskarżana o hołdowanie uprzedzeniom rasowym wobec sefardyjczyków i czarnoskórych. Najczęściej przytaczany w tym kontekście jest jej esej z 1958 – ''Reflections on Little Rock'', w którym podjęła krytykę postępującej desegregacji w Stanach Zjednoczonych w świetle kryzysu w stolicy Arkansas.
Przez działaczki i działaczy ruchu feministycznego Arendt jest często przedstawiana jako pionierka w świecie zdominowanym przez mężczyzn, jednak sama nie nazywała się feministką. Pozostała nastawiona sceptycznie wobec społecznego wymiaru przemian, które miały miejsce w latach 60. w relacjach między kobietami i mężczyznami. ''Pytanie, które należy zadać brzmi – co stracimy, jeśli zwyciężymy?'' – tak skomentowała temat praw kobiet w 1972. W życiu korzystała z tego, co uważała za przywilej bycia kobietą, w odróżnieniu od bycia feministką. ''Wielce kobieca, a zatem żadna feministka'' – stwierdził [[Hans Jonas]]. Arendt uważała, że niektóre stanowiska i kariery są nieodpowiednie dla kobiet, w szczególności te, w których niezbędny jest zmysł przywódczy. W jednym z wywiadów stwierdziła, że ''Kobieta wydająca rozkazy po prostu źle wygląda''.
W [[Korzenie totalitaryzmu|''Korzeniach totalitaryzmu'']] długi rozdział poświęciła krytycznej analizie praw człowieka. Arendt nie podważała w nim koncepcji praw politycznych jako takich, jednak broniła jej w wydaniu narodowym, obywatelskim. Prawa człowieka są uniwersalne, niezbywalne i należą się każdemu, kto jest człowiekiem, z kolei prawa obywatelskie przysługują członkom danej wspólnoty politycznej. Jej podstawowa krytyka praw człowieka dotyczyła ich iluzoryczności i nieskuteczności, która wynikała z faktu, że ich egzekwowanie ograniczyłoby suwerenność państw. Uważała, że skoro nie ma politycznej siły ponad suwerennymi narodami, rządy na świecie nie mają powodów do przestrzegania praw człowieka, jeżeli okazałoby się to sprzeczne z racją stanu. Na dowód kruchości tej koncepcji przytaczała realia uchodźców jako osób, które nie posiadają praw innych niż prawa człowieka. Sugerowała w ten sposób, że iluzja działania praw człowieka jest efektem skuteczności praw obywatelskich i załamuje się w przypadku jednostek, które są ich pozbawione.
Analiza Arendt czerpała z kryzysów migracyjnych pierwszej połowy XX wieku oraz jej doświadczeń jako uciekinierki z nazistowskich Niemiec. Uważała, że niegodne realia życia uchodźców, z których większość przebywała w obozach internowania, dowodziły nieistnieniu praw człowieka. Jak pisała: ''Koncepcja praw ludzkich oparta na założeniu, że istnieje istota ludzka jako taka natychmiast się załamała, kiedy osoby głoszące, że w nią wierzą po raz pierwszy zetknęły się z ludźmi, którzy naprawdę stracili wszystkie inne cechy i znaleźli się poza związkami łączącymi ludzi – z wyjątkiem tego, że byli ciągle ludźmi. Świat stwierdził, że nie ma nic świętego w abstrakcyjnej nagości bycia człowiekiem''.
== Choroba i śmierć ==
Mąż Hanny Arendt, [[Heinrich Blücher|Henrich Blucher]], cierpiał z powodu tętniaka mózgu, a dodatkowo od 1961 aż do śmierci miał poważne problemy z sercem. 31 października 1970 zmarł przez zawał serca. Hanna była zrozpaczona. ''Życie bez niego byłoby nie do zniesienia'' ''–'' powiedziała do Mary McCarthy parę lat wcześniej.
Podczas prowadzenia wykładu w Szkocji w maju 1974 Arendt przeżyła prawie śmiertelny atak serca. Po wyjściu ze szpitala jej stan zdrowia był bardzo poważny. Paliła dużo papierosów, co również przyczyniało się do problemów zdrowotnych. Niedługo po 69 urodzinach, 4 grudnia 1975, dostała kolejnego zawału i zmarła w swoim mieszkaniu podczas spotkania z przyjaciółmi. Została pochowana w maju 1976 w Bard College w Nowym Jorku, razem z mężem.
== Relacje ==
Oprócz tego, że Arendt wyszła dwukrotnie za mąż i miała romans z Heideggerem, to miała wielu przyjaciół. Od czasu jej śmierci część jej korespondencji ze znajomymi została opublikowana, ujawniając wiele informacji na temat jej sposobu myślenia i patrzenia na świat. Była bardzo lojalną i hojną przyjaciółką, wiele ze swych prac dedykowała bliskim osobom. Opisywała przyjaźń jako coś, dzięki czemu czuje, że żyje.
Jej grono przyjaciół obejmowało zarówno Europejczyków, jak i osoby poznane później w Ameryce. Jej relacje były bardzo zróżnicowane i często polityczne. Mimo tego, że została obywatelką USA w 1950, jej język i kultura zawsze były mocno związane z Niemcami i Europą.
Przez całe życie przyjaźniła się z Anne Mendelssohn Weil ("Annchen"), którą poznała w latach nastoletnich. Kiedy wyemigrowała do Ameryki, najbliższą jej osobą stała się Hilde Frankel. Po wojnie Arendt wróciła do Niemiec i odnowiła relację z Weil, która wcześniej odwiedzała ją wielokrotnie w Nowym Jorku, szczególnie po śmierci Bluchera w 1970. Po raz ostatni spotkały się w Szwajcarii w 1975. Kiedy Frankel zmarła, najlepszą przyjaciółką Arendt stała się Mary McCarthy.
== Dziedzictwo ==
Hannah Arendt uważana jest za jedną z najbardziej wpływowych filozofek i polityczek XX wieku. W 1998 Walter Laguegur powiedział: ''Żaden dwudziestowieczny filozof ani myśliciel polityczny odbija się teraz tak dużym echem''. Dziedzictwo Arendt jest czasem opisywane jako kult. Jest ona najbardziej znana z artykułu [[Eichmann w Jerozolimie|''Eichmann w Jerozolimie'']], który napisała dla [[The New Yorker|New Yorkera]], a szczególnie z frazy ''the banality of evil''. Unikała rozgłosu i – jak mówiła Karlowi Jaspersowi w 1951 – nigdy nie oczekiwała bycia ''dziewczyną z okładki''.
W Niemczech można udać się na wycieczkę po miejscach związanych jej z życiem.
Nauka zajmująca się życiem, pracą oraz politycznymi i filozoficznymi teoriami Hanny Arendt nazywana jest „Arendtian” (z jęz. angielskiego). W swoim testamencie wyznaczyła organizację Hannah Arendt Bluecher Literary Trust jako właściciela jej zdjęć i prac. Jej prywatna biblioteka została przekazana Bard College do Biblioteki Stevensona w 1976 i zawiera ok. 4000 książek. College zarchiwizował część kolekcji w formie elektronicznej i jest ona dostępna w „The Hannah Arendt Collection”. Większość jej prac znajduje się w [[Biblioteka Kongresu|Bibliotece Kongresu]], a jej korespondencja z niemieckimi przyjaciółmi, takimi jak Heidegger, Blumenfeld i [[Karl Jaspers|Jaspers]], jest przechowywana w [[Marbach am Neckar|Marbachu]]. W 1998 Biblioteka Kongresu zebrała ponad 50 książek na jej temat, jednak obecnie dzięki wzrastającej licznie artykułów naukowych i biografii szacowana ich liczba to aż 1000 pozycji.
W 2015 producentka Ada Ushpiz opublikowała dokument o Hannie Arendt „Vita Activa: The Spirit of Hannah Arendt”.
Pośród organizacji uznających znaczący wpływ Arendt na społeczeństwo i prawa człowieka znajduje się agencja ONZ do spraw uchodźców ([[Wysoki komisarz Narodów Zjednoczonych do spraw uchodźców|UNHCR]]).
W 2017 ukazał się magazyn „Arendt Studies”, którego celem jest publikacja artykułów dotyczących życia, pracy oraz dziedzictwa Hanny Arendt. W wielu miejscach, gdzie rpzebywała, przechowywane są pamiątki po niej, takie jak karta studenta Uniwersytetu Heidelberg. W 2006, w rocznicę jej śmierci, na całym świecie odbywały się święta i konferencje upamiętniające jej działalność.
== W popkulturze ==
Wielu autorów napisało biografie, które koncentrowały się głownie na relacji Hanny Arendt i [[Martin Heidegger|Martina Heideggera]]. W 1999 francuska filozofka i feministka Catherine Clement napisała powieść pod tytułem ''Martin i Hannah'', w którym snuła spekulacje na temat intymnej relacji Heideggera oraz dwóch najważniejszych kobiet w jego życiu – Arendt i jego żony, Elfriedy Petri. Powieść skupiała się się również na rozwijaniu różnych tematów filozoficznych oraz ostatnim spotkaniu Arendt i Heideggera we [[Fryburg (miasto w Szwajcarii)|Fryburgu]] w 1975. Fabuła jest oparta o opis Elisabeth Young-Bruehl z ''Hanna Arendt: For Love of the World'' (1982). Wspomina także dzieciństwo bohaterów oraz rolę Heideggera relacji między Arendt a jego żoną.
Życie Arendt nadal jest tematem obecnym w kulturze. W 2012 został opublikowany niemiecki film pod tytułem „Hannah Arendt” w reżyserii [[Margarethe von Trotta]]. Grała w nim główną rolę [[Barbara Sukowa]]. Film zajmował się kontrowersjami wokół postawy Arendt przy procesie Eichmanna oraz jej książką, która przez wielu została zrozumiana jako obrona Eichmanna i obwinianie Żydów o [[Holocaust]].
== Prace przetłumaczone na język polski ==
| |||