Józef Teodorowicz

Józef Teofil Teodorowicz
Data urodzenia	25 sierpnia 1864
Data śmierci	4 grudnia 1938
	Senator I kadencji (II RP)
Okres	od 1922; do 1923
Przynależność polityczna	Stronnictwo Chrześcijańsko-Narodowe

Józef Teofil Teodorowicz
	; Józef Teodorowicz (przed 1901)
Data i miejsce urodzenia	25 lipca 1864 ; Żywaczów
Data i miejsce śmierci	4 grudnia 1938 ; Lwów
Miejsce pochówku	Cmentarz Łyczakowski we Lwowie
	arcybiskup lwowski obrządku ormiańskiego
Okres sprawowania	1902–1938
Wyznanie	katolickie
Kościół	obrządku ormiańskiego
Prezbiterat	2 stycznia 1887
Nominacja biskupia	16 grudnia 1901
Sakra biskupia	2 lutego 1902
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Teksty w Wikiźródłach

Następująca wersja przejrzana tej strony, którą oznaczono 15 sty 2018, była oparta na tej wersji.

Józef Teofil Teodorowicz (ur. 25 lipca 1864 w Żywaczowie, zm. 4 grudnia 1938 we Lwowie) – polski arcybiskup lwowski obrządku ormiańskiego, teolog, polityk, poseł na Sejm Ustawodawczy, a następnie senator I kadencji w II RP.

Sukcesja apostolska

Data konsekracji

2 lutego 1902

Konsekrator

Jan Puzyna

Współkonsekratorzy

Andrzej Szeptycki OSBM
Józef Bilczewski

Współkonsekrowani biskupi
Grzegorz Chomyszyn	19 czerwca 1904

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Urodził się w rodzinie szlacheckiej pochodzenia ormiańskiego, osiadłej od wieków w Polsce, jako syn Grzegorza Teodorowicza i Gertrudy z Ohanowiczów.

Ukończył gimnazjum w Stanisławowie, po czym rozpoczął studia prawnicze na uniwersytecie w Czerniowcach na Bukowinie. W czasie studiów przeżył kryzys wiary. Po roku porzucił studia świeckie, wstępując do Seminarium Duchownego we Lwowie i na Uniwersytet Lwowski (wydział teologiczny).

Kapłaństwo

2 stycznia 1887 przyjął święcenia kapłańskie z rąk arcybiskupa ormiańskokatolickiego Izaaka Mikołaja Isakowicza. Był kuratorem Zakładu dla Młodzieży im. dr. Józefa Torosiewicza we Lwowie, proboszczem w Brzeżanach, wikarym we Lwowie i Stanisławowie, a następnie kanonikiem gremialnym we Lwowie. Współpracował z ks. Adamem Stefanem Sapiehą.

Arcybiskupstwo

W 1901, po śmierci arcybiskupa Isakowicza, w wieku 37 lat został mianowany arcybiskupem lwowskim obrządku ormiańskiego.

Działalność polityczna i niepodległościowa

Prowadził ożywioną działalność społeczną i polityczną. Był członkiem Ligi Narodowej^[1]. Działał w wielu organizacjach dobroczynnych. W okresie 1902–1918 był posłem do Sejmu Krajowego we Lwowie i Izby Panów w Wiedniu, gdzie bronił spraw polskich. W 1902 roku objął lwowską katedrę obrządku ormiańskiego. W 1905 jako jedyny biskup galicyjski zaangażował się w sprawę strajków szkolnych w Wielkopolsce. Podczas I wojny światowej wraz z arcybiskupem Bilczewskim chronił energicznie obywateli kraju od krzywd ze strony cywilnych i wojskowych okupacyjnych władz rosyjskich. We wrześniu 1914 został wybrany członkiem galicyjskiej C. K. Rady Szkolnej Krajowej^[2]. W 1917 na forum wiedeńskiej Izby Panów ogłosił, że celem Polaków jest restytucja integralnej Polski. Od początku listopada 1918 brał aktywny udział w pracach nad organizowaniem państwowości polskiej.

Kazanie sejmowe

10 lutego 1919 wygłosił słynne kazanie w katedrze św. Jana w Warszawie na rozpoczęcie obrad Sejmu Ustawodawczego. Podkreślił w nim konieczność porzucenia spraw partykularnych i osobistych interesów na rzecz pracy dla dobra wspólnego w odradzającej się z zaborczych podziałów Polsce.

Starania o polskość Śląska

W 1920, kiedy ważyły się losy Śląska, pojechał wraz z biskupem Sapiehą do Rzymu, aby tam przedstawić sprawę polską papieżowi Benedyktowi XV, a w drodze powrotnej odczytami w Paryżu i Brukseli zwracał uwagę światowej opinii na żądania Polski.

Poseł i senator Rzeczypospolitej

W latach 1919–1922 był posłem niezależnym na Sejm Ustawodawczy i wiceprzewodniczącym klubu poselskiego Związku Ludowo-Narodowego. W 1920 skierowano wniosek do komisji sejmowej o pociągniecie go do odpowiedzialności za ujawnienie w Watykanie treści tajnych dokumentów jakie powierzyło mu Ministerstwo Spraw Zagranicznych^[3]. W latach 1922–1923 senatorem z ramienia Stronnictwa Chrześcijańsko-Narodowego do chwili, gdy na polecenie Piusa XI zrezygnował z mandatu.

Odnowiciel archidiecezji lwowskiej obrządku ormiańskiego

Położył olbrzymie zasługi dla archidiecezji lwowskiej obrządku ormiańskiego. Dbał o powołania kapłańskie, popierał oczyszczanie liturgii ormiańskiej z naleciałości łacińskich, a 30 maja 1937 przy udziale całego Episkopatu Polski i wiernych trzech obrządków uroczyści koronował cudowny obraz Matki Bożej Łaskawej^[4] z ormiańskiego kościoła parafialnego w Stanisławowie – najważniejszego sanktuarium maryjnego w archidiecezji ormiańskiej. W latach 1908–1930 olbrzymim wysiłkiem przeprowadził gruntowną renowację katedry ormiańskiej we Lwowie, którą Jan Henryk Rosen ozdobił słynnymi freskami, a Józef Mehoffer – mozaikami.

Śmierć, żałoba narodowa i miejsce pochówku

Grobowiec rodzinny Kłosowskich – pierwotne miejsce pochówku

Grób abp. Teodorowicza od 2011

Zmarł 4 grudnia 1938 we Lwowie^[5]. Po jego śmierci, w uznaniu jego zasług dla Rzeczypospolitej, ogłoszono w całym kraju żałobę narodową. 9 grudnia 1938 po uroczystym pogrzebie został pochowany na Cmentarzu Obrońców Lwowa^[6]^[7]^[8]^[9]. W okresie Ukraińskiej SRR w trakcie profanacji i zrównywania z ziemią Cmentarza Obrońców Lwowa Maria Tereszczakówna (polska działaczka społeczna) wraz z grupą kilku innych osób, w celu ratowania szczątków polskich bohaterów pochowanych na tym cmentarzu przeniosła kilka ciał zasłużonych Polaków w inne miejsce pochówków w tym do grobowców w głębi Cmentarza Łyczakowskiego w tym szczątki Józefa Teodorowicza. Polska społeczność od 1991 roku czyniła starania o jego ekshumację z grobowca Kłosowskich (w grobie tym nadal spoczywa ks. Gerard Szmyd, którego szczątki zostały tutaj ukryte w latach 70. w podobnych okolicznościach) i powrót na Cmentarz Orląt jednak Ukraińcy każdorazowo odmawiali, nawet wówczas gdy w 2009 roku włączyła się w te zabiegi polska organizacja państwowa Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Dopiero jej sukcesywne dwuletnie dalsze prośby poskutkowały wyrażeniem zgody przez stronę ukraińską na ekshumację^[10]. W dniu 7 czerwca 2011 szczątki ks. arcybiskupa Józefa Teodorowicza zostały z powrotem przeniesione do grobu na Cmentarzu Obrońców Lwowa. Uroczystościom powtórnego pochówku przewodniczył ordynariusz wiernych obrządku ormiańskiego w Polsce, kardynał Kazimierz Nycz.

Działalność publicystyczna

O miłości Ojczyzny, Katolickie Duszpasterstwo Polskie, Jerozolima 1944
Na przełomie. Przemówienia i kazania narodowe, Księgarnia Św. Wojciecha, 1923

Odznaczenia i wyróżnienia

Wielka Wstęga Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1924)^[11]^[12]
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski^[12]
honorowe obywatelstwo Lwowa (1927)
honorowe obywatelstwo Brzeżan (1897)
filister honoris causa korporacji akademickiej Obotritia we Lwowie

Współczesna pamięć o arcybiskupie

4 grudnia 2008, w 70. rocznicę śmierci arcybiskupa Teodorowicza, Senat RP przyjął uchwałę^[13] oddającą hołd „heroicznemu patriocie”, „uosabiającemu najlepsze tradycje Rzeczypospolitej”, a Fundacja Kultury i Dziedzictwa Ormian Polskich przygotowała wystawę „Wielki Zapomniany”^[14].

W 2007 w archiwum Fundacji Kultury i Dziedzictwa Ormian Polskich dokonano sensacyjnego odkrycia płyt decelitowych, zawierających nagrania kazań wielkopostnych głoszonych przez arcybiskupa Teodorowicza w marcu i kwietniu 1938 i transmitowanych przez Polskie Radio. Z pomocą specjalistów Fundacji udało się odczytać te nagrania. Zostały one następnie wydane w formie publikacji z płytą CD^[15].

Przypisy

↑ Stanisław Kozicki, Historia Ligi Narodowej (okres 1887-1907), Londyn 1964, s. 586
↑ Z Rady szkolnej krajowej. „Nowa Reforma”, s. 1, Nr 413 z 21 września 1914.
↑ Stanisław Giza. Kalendarz wydarzeń historii ruchu ludowego 1895-1965. Warszawa 1967, s. 60.
↑ Obraz znajduje się obecnie w Sanktuarium Cudownego Obrazu Matki Bożej Łaskawej ze Stanisławowa przy parafii św. św. Piotra i Pawła w Gdańsku: http://www.piotr-pawel-gdansk.pl/matkabozalaskawa.html.
↑ Ś. p. Ks. Arcybiskup J. T. Teodorowicz. „Gazeta Lwowska”, s. 1, Nr 277 z 6 grudnia 1938.
↑ Program pogrzebu ks. Arcybiskupa Teodorowicza. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 278 z 7 grudnia 1938.
↑ Przed eksportacją zwłok śp. ks. Arcybiskupa Józefa Teodorowicza. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 279 z 9 grudnia 1938.
↑ Program uroczystości pogrzebu ks. Arcybiskupa Teodorowicza. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 280 z 10 grudnia 1938.
↑ Uroczystości pogrzebu ks. Arcybiskupa Teodorowicza. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 281 z 11 grudnia 1938.
↑ Odnaleziono miejsce pochówku abp. Józefa Teodorowicza
↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 15.
↑ ^a ^b Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Wyd. II popr. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1938, s. 748-749.
↑ Fundacja Kultury i Dziedzictwa Ormian Polskich.
↑ Fundacja Kultury i Dziedzictwa Ormian Polskich.
↑ Arcybiskup ormiański Józef Teodorowicz – wybitny polski kapłan, kaznodzieja i mąż stanu, Fundacja Kultury i Dziedzictwa Ormian Polskich, Warszawa 2007.

Linki zewnętrzne

[1] Stanisław Kozicki, Historia Ligi Narodowej (okres 1887-1907), Londyn 1964, s. 586

[2] Z Rady szkolnej krajowej. „Nowa Reforma”, s. 1, Nr 413 z 21 września 1914.

[3] Stanisław Giza. Kalendarz wydarzeń historii ruchu ludowego 1895-1965. Warszawa 1967, s. 60.

[4] Obraz znajduje się obecnie w Sanktuarium Cudownego Obrazu Matki Bożej Łaskawej ze Stanisławowa przy parafii św. św. Piotra i Pawła w Gdańsku: http://www.piotr-pawel-gdansk.pl/matkabozalaskawa.html.

[5] Ś. p. Ks. Arcybiskup J. T. Teodorowicz. „Gazeta Lwowska”, s. 1, Nr 277 z 6 grudnia 1938.

[6] Program pogrzebu ks. Arcybiskupa Teodorowicza. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 278 z 7 grudnia 1938.

[7] Przed eksportacją zwłok śp. ks. Arcybiskupa Józefa Teodorowicza. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 279 z 9 grudnia 1938.

[8] Program uroczystości pogrzebu ks. Arcybiskupa Teodorowicza. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 280 z 10 grudnia 1938.

[9] Uroczystości pogrzebu ks. Arcybiskupa Teodorowicza. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 281 z 11 grudnia 1938.

[10] Odnaleziono miejsce pochówku abp. Józefa Teodorowicza

[11] Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 15.

[sl-12] Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Wyd. II popr. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1938, s. 748-749.

[13] Fundacja Kultury i Dziedzictwa Ormian Polskich.

[14] Fundacja Kultury i Dziedzictwa Ormian Polskich.

[15] Arcybiskup ormiański Józef Teodorowicz – wybitny polski kapłan, kaznodzieja i mąż stanu, Fundacja Kultury i Dziedzictwa Ormian Polskich, Warszawa 2007.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]