Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa

organizacja państwowa

Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa – dawna polska organizacja państwowa zajmująca się kultywowaniem pamięci walki i męczeństwa narodu polskiego, a także innymi miejscami martyrologii na ziemiach polskich. Na mocy ustawy z 29 kwietnia 2016 r. o zmianie ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu oraz niektórych innych ustaw została zlikwidowana, jej zadania przejął częściowo Instytut Pamięci Narodowej.

Logo Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa

Historia

edytuj

Została utworzona na mocy ustawy sejmowej z 2 lipca 1947 pod nazwą „Rada Ochrony Pomników Męczeństwa”[1]. Podlegała ówczesnemu Ministerstwu Kultury i Sztuki.

Od 28 stycznia 1988 działała przy Prezesie Rady Ministrów pod nazwą „Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa”[2] bezpośrednio podlegając ministrowi właściwemu do spraw kultury i dziedzictwa narodowego. Jej działalność była od samego początku finansowana z budżetu państwa. Członków Rady na 4-letnią kadencję powoływał Prezes Rady Ministrów.

1 sierpnia 2016 Rada została zniesiona[3][4], a jej kompetencje przejęło Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Instytut Pamięci Narodowej. Od 20 grudnia 2017 za upamiętnienie i uhonorowanie osób zasłużonych dla Narodu Polskiego w dziele pielęgnowania pamięci lub niesienia pomocy osobom narodowości polskiej lub obywatelom polskim innych narodowości będącym ofiarami zbrodni przeciwko pokojowi, ludzkości lub zbrodni wojennych w latach 1917–1990 odpowiada Instytut Solidarności i Męstwa imienia Witolda Pileckiego[5].

Zadania Rady

edytuj
Medal pamiątkowy
 
awers
 
rewers

Do zadań Rady należało[2]:

  • sprawowanie opieki nad miejscami walk i męczeństwa oraz trwałe upamiętnianie związanych z tymi miejscami faktów, wydarzeń i postaci
  • inspirowanie oraz współdziałanie w organizowaniu obchodów, uroczystości, przedsięwzięć wydawniczych i wystawienniczych, a także popularyzowanie – za pomocą środków masowego przekazywania – miejsc, wydarzeń i postaci historycznych związanych z walkami i męczeństwem
  • ocenianie stanu opieki nad miejscami i trwałymi obiektami pamięci narodowej, a w szczególności nad pomnikami, cmentarzami i mogiłami wojennymi oraz walk narodowowyzwoleńczych, cmentarzami ofiar hitlerowskiego terroru, muzeami walk i martyrologii, a także izbami pamięci narodowej
  • sprawowanie funkcji opiniodawczej i opiekuńczej wobec muzeów walk i męczeństwa, a w szczególności: w Auschwitz-Birkenau, na Majdanku, w Stutthofie, w Łambinowicach, w Żabikowie, Rogoźnicy, w Treblince i Radogoszczu
  • opiniowanie pod względem historycznym i artystycznym wniosków o trwałe upamiętnienie miejsc wydarzeń historycznych, a także wybitnych postaci związanych z dziejami walk i męczeństwa
  • współdziałanie – w szczególności ze środowiskami i organizacjami polonijnymi – w sprawowaniu opieki nad miejscami walk i męczeństwa Narodu Polskiego za granicą

Do końca istnienia PRL Rada zajmowała się głównie walką i męczeństwem Polaków w czasie II wojny światowej. Patronowała wydawanej przez Wydawnictwo Interpress serii książek „Polacy na frontach II wojny światowej[6][7][8]. Następnie rozszerzyła swoją działalność na miejsca pamięci, pochówki, cmentarze i inne polskie miejsca martyrologii pozostałe od czasów wojny za wschodnią granicą. W sposób szczególny Rada opiekowała się cmentarzami oficerów polskich w Katyniu, Miednoje, Charkowie, Bykowni. Rada doprowadziła także do odbudowy Cmentarza Obrońców Lwowa i innych cmentarzy żołnierzy i powstańców polskich z walk i wojen XIX i XX w.

 
Uroczystość pobrania przez delegację rządową i rodzin ofiar zbrodni katyńskiej ziemi z mogił katyńskich, 5 kwietnia 1989, w środku przewodniczący Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa gen. dyw. pil. Roman Paszkowski.

Radę obsługiwało Biuro Rady, kierowane przez etatowego sekretarza. W latach 2010–2016 funkcję tę pełnił Andrzej Krzysztof Kunert.

Przewodniczący Rady

edytuj

Wiceprzewodniczący Rady

edytuj

Sekretarze Generalni Rady

edytuj

Członkowie Rady ostatniej kadencji

edytuj

Odznaczenia

edytuj

8 kwietnia 2008 Rada Polskiej Fundacji Katyńskiej nadała Radzie Medal Dnia Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej, lecz nie został on przyjęty przez ROPWiM[11].

Przypisy

edytuj
  1. Dz.U. z 1947 r. nr 52, poz. 264.
  2. a b Ustawa z dnia 21 stycznia 1988 r. o Radzie Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa (Dz.U. z 1988 r. nr 2, poz. 2, z późn. zm.).
  3. Art. 10 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 29 kwietnia 2016 r. o zmianie ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2016 r. poz. 749).
  4. Wchodzą w życie przepisy noweli ustawy o IPN dot. likwidacji ROPWiM. parlamentarny.pl. [dostęp 2016-08-01].
  5. Dz.U. z 2021 r. poz. 402
  6. Bohdan Arct, Lotnicy bez skrzydeł, Warszawa: Interpress, 1972 (Polacy na frontach II wojny światowej), s. 2, OCLC 177287467.
  7. Zbigniew Załuski, Les Polonais sur les fronts de la deuxiéme guerre mondiale, Warszawa: Interpress, 1969 (Polacy na frontach II wojny światowej), s. 2, OCLC 177320443.
  8. Bohdan Arct, Polacy w walkach na Czarnym Lądzie, Warszawa: Interpress, 1974 (Polacy na frontach II wojny światowej), s. 2, OCLC 836242751.
  9. Anna Maria Anders sekretarzem stanu w rządzie Szydło. Pokieruje też Radą Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. onet.pl. [dostęp 2016-01-15].
  10. Anna Maria Anders zrezygnowała ze stanowiska przewodniczącej Rady OPWiM. onet.pl. [dostęp 2016-04-05].
  11. Pierwsze nadanie Medalu Dnia Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej 8 kwietnia 2008 r.. Warszawa: Niezależny Komitet Historyczny Badania Zbrodni Katyńskiej, Polska Fundacja Katyńska, 2009, s. 254–255, seria: Zeszyty Katyńskie. ISBN 83-917780-6-1.

Bibliografia

edytuj
  • Pamięć wiecznie żywa. 40 lat działalności Rady Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa, Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa, Warszawa 1988
  • Rzeczpospolita, 1 lipca 1988, s. 1
  • Wojskowy Przegląd Historyczny, 1988, nr 3
  • 25 Społecznego Komitetu Budowy Pomnika – Szpitala Centrum Zdrowia Dziecka, Warszawa 1998

Linki zewnętrzne

edytuj