Pomurnik: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
AndrzeiBOT (dyskusja | edycje) m Poprawa linkowań i typografii |
|||
Linia 39:
== Systematyka ==
[[Karol Linneusz]] był pierwszym przyrodnikiem, który w 1766 w ''[[Systema Naturae]]'' wyd. 12, s. 184 opisał systematycznie pomurnika. Uważał go za „skalny” gatunek [[Pełzacze (ptaki)|pełzaczy]] (Certhiidae) i określił go jako ''Certhia muraria''. [[Samuel Gottlieb Gmelin]], który badał w 1774 przyrodę północnego Iranu, odkrytego tam przez siebie pomurnika nazwał ''Metacilla longirostra''<ref name=autonazwa3>[http://www.repository.naturalis.nl/document/41866 E.C. Dickinson, V.M. Loskot, H. Morioka, S. Somadikarta, R. van den Elzen, M. Kalyakin, C. Voisin, J.-F. Voisin: Systematic notes on Asian birds. 66. Types of the Sittidae and Certhiidae], w: ''Zoologische Mededelingen'', Vol. 80–5 (2006), p. 287–310, s. 293 (en).</ref>. Dzisiejszą naukową nazwę rodzajową ''Tichodroma'' pomurnik zawdzięcza [[Johann Karl Wilhelm Illiger|Johannowi Illigerowi]], który użył jej jako pierwszy w swojej klasyfikacji [[ssaki|ssaków]] i ptaków ''Prodromus systematis Mammalium et Avium'' z 1811<ref name="illiger">{{Cytuj | autor = Caroli Illigeri | tytuł = Prodromus systematis mammalium et avium | url = https://www.biodiversitylibrary.org/item/188747#page/232/mode/1up | data = 1811 | s = 210 | język = la}}</ref>. [[Charles-Lucien Bonaparte|Karol Lucjan Bonaparte]] uznał pomurnika azjatyckiego za osobny gatunek i określił go w 1850 mianem ''T. nepalensis'' (później [[takson]] ten traktowany był jako podgatunek)<ref>Charles
Obecnie w naukowej dyskusji przeważa podział gatunku na dwa podgatunki{{r|autonazwa3|Gill&Donsker|ibc}}: ''Tichodroma muraria muraria'' i ''Tichodroma muraria nepalensis''<ref>Bonaparte, Charles Lucien: Conspectus Generum Avium, I: 1–543, 1850, s. 225.</ref>.
Problematycznie kształtuje się klasyfikacja pomurnika w relacjach rodzinnych. Począwszy od Linneusza, przez systematyki [[William Swainson|Williama Swainsona]] (1837)<ref>[http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k993166/CadresFenetre?O=NUMM-99316&M=tdm Swainson, William: On the natural history and classification of birds], Vol. 2. 1837, London, s. 131.</ref>, [[Hans Friedrich Gadow|Hansa Friedricha Gadowa]] (1892)<ref>Gadow, Hans (1892): On the classification of birds, Proc. Zool. Soc., London, s. 229–256.</ref> do [[Alexander Wetmore|Aleksandra Wetmore’a]] (1960)<ref>{{Cytuj pismo | autor = Wetmore, Alexander | tytuł = A classification for the birds of the world | czasopismo = Smithsonian Misc. Coll | wolumin = 139 | numer = 11 |strony = 1–37 | url = https://repository.si.edu/handle/10088/22963}}</ref>, naukowcy zaliczali pomurnika do pełzaczy. Taką klasyfikację zawiera m.in. wydana w latach 1931–1951 wielotomowa „Lista ptaków świata” (''Checklist of Birds of the World'') [[James Lee Peters|Jamesa Lee Petersa]]<ref>Peters, James L.: Checklist of Birds of the World, 7 vols., Harvard Univ. Press, 1931–1952.</ref>. Jednak już w latach 20. XX w. zwrócono uwagę na różnice [[Fenetyka|fenetyczne]] między pomurnikiem a pełzaczami<ref>Heinroth, Oskar i Magalene (
=== Etymologia nazwy naukowej i polskiej ===
Linia 120:
[[Populacja (biologia)|Populacja]] pomurnika na świecie jest duża. Międzynarodowa organizacja [[BirdLife International]] ocenia liczebność gatunku tylko w Europie w granicach od 77 tysięcy do 200 tysięcy [[osobnik]]ów. Chociaż liczebność populacji obu podgatunków na świecie nie jest dokładnie poznana, eksperci szacują, że wielkość populacji jest niezmienna. Tym samym stabilny rozwój liczebności nie spełnia kryteriów zagrożenia wyginięciem [[Czerwona księga gatunków zagrożonych|Czerwonej księgi gatunków zagrożonych]]<ref>Np. kryterium spadku liczebności o więcej niż 30 procent w ciągu 10 lat albo w okresie trzech generacji. [http://datazone.birdlife.org/species/factsheet/wallcreeper-tichodroma-muraria/text Strona internetowa organizacji BirdLife International dotycząca pomurnika], [dostęp 2019-09-20] (en).</ref>. Z tego względu BirdLife International od 1988 roku klasyfikuje pomurnika jako gatunek najmniejszej troski{{r|iucn}}<ref>Ekspertyza organizacji jest tym samym podstawą dla klasyfikacji gatunku w ''Czerwonej księdze gatunków zagrożonych'' publikowanej przez [[Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody|Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody]].</ref>.
[[Plik:2005-10-19 2238 Klettern Eulenwand bei Tiefellern.jpg|thumb|200px|[[Wspinaczka skalna]] może być zagrożeniem dla lęgów pomurnika]]
W Polsce sytuacja gatunku wygląda bardzo niekorzystnie. Ze względu na niewielką powierzchnię siedlisk, nadających się jako habitat rozrodczy, liczebność pomurnika jest naturalnie ograniczona – w latach 1995–2000 szacowano liczbę par w granicach od 15 do 20 (14–18 par w Tatrach, 0–2 par w Pieninach)<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.birdlife.org/datazone/species/BirdsInEuropeII/BiE2004Sp6904.pdf | tytuł = Tichodroma muraria (Wallcreeper) | opublikowany = [[BirdLife International]] | język = en | data dostępu = 2008-01-25 | archiwum = https://web.archive.org/web/20070929211210/http://www.birdlife.org/datazone/species/BirdsInEuropeII/BiE2004Sp6904.pdf | zarchiwizowano = 2007-09-29}}</ref>, a w latach 2013–2018 już tylko na 3–5 par{{r|biuletyn2019}} (wyłącznie w Tatrach){{r|clpp}}. W efekcie nawet niewielkie zmiany w środowisku mogą poważnie wpływać na liczebność polskiej populacji tego gatunku, stwarzając nieustającą sytuację potencjalnego zagrożenia<ref>[http://www.bdpn.pl/dokumenty/roczniki/tom14/RB_10.pdf Głowaciński, Z. (2006): Ornitofauna wysokogórska Karpat w kontekście jej zagrożeń i ochrony]. The high mountain bird fauna of the Carpathians – endangerment and conservation, w: ''Roczniki Bieszczadzkie'', 14, s. 151–152.</ref>. Mimo tego, że ptaki te gnieżdżą się w trudno dostępnych miejscach górskich, człowiek może istotnie zagrozić populacji tego gatunku, uprawiając w jego terenach lęgowych [[turystyka|turystykę]] i [[alpinizm]]. Z tych względów w [[Polska czerwona księga zwierząt|Polskiej czerwonej księdze zwierząt]] (2001) pomurnik został sklasyfikowany jako gatunek skrajnie zagrożony<ref>Głowaciński, Z.: Tichodroma muraria (Linne, 1766) – Pomurnik, w: Głowaciński, Z. (red.): Polska czerwona księga zwierząt. Kręgowce, 2001, Warszawa, s. 265–266.</ref>. Na ''Czerwonej liście ptaków Polski'' (2020) jest klasyfikowany jako [[gatunek krytycznie zagrożony]] (CR – ''Critically Endangered''){{r|clpp}}.
Istnieją przesłanki z XVII i XVIII w. o występowaniu pomurnika w [[Sudety|Sudetach]]. Od tamtej pory nie odnotowano tam jednak obserwacji tego gatunku<ref name=autonazwa4 />{{r|clpp}}.
Linia 164:
<ref name="iucn">{{IUCN |id = 22711234 |nazwa = Tichodroma muraria |autor = BirdLife International |iucn rok = 2018 |wersja = 2019-2 |data dostępu = 2019-09-20}}</ref>
<ref name=itis2>{{ITIS |TSN = 558302 |nazwa = Tichodroma |data dostępu = 2012-11-03}}</ref>
<ref name="ibc">{{cytuj stronę|url = http://ibc.lynxeds.com/species/wallcreeper-tichodroma-muraria|tytuł = Wallcreeper (''Tichodroma muraria'')|opublikowany = IBC: The Internet Bird Collection|język = en|archiwum = https://web.archive.org/web/20160319002544/http://ibc.lynxeds.com/species/wallcreeper-tichodroma-muraria|zarchiwizowano = 2016-03-19|data dostępu = 2012-11-03}}</ref>
<ref name="Mielczarek&Kuziemko">Systematyka i nazwy polskie za: {{cytuj stronę|autor = P. Mielczarek, M. Kuziemko |url = http://listaptakow.eko.uj.edu.pl/passerines4.html#Tichodromidae |tytuł = Rodzina: Tichodromidae Swainson, 1827
<ref name="Gill&Donsker">{{Cytuj stronę |autor = F. Gill, D. Donsker (red.) |url = https://www.worldbirdnames.org/bow/nuthatch/|tytuł = Nuthatches, Wallcreeper, treecreepers, mockingbirds, starlings, oxpeckers |opublikowany = IOC World Bird List: Version 9.2 |język = en |data dostępu = 2019-09-20}}</ref>
<ref name=rozp2016>Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt ({{Dziennik Ustaw|2016|2183}}).</ref>
| |||