Wikipedia

Wątroba

To jest stara wersja tej strony, edytowana przez Grzegorz Browarski (dyskusja | edycje) o 20:22, 3 lut 2024. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
Następująca wersja przejrzana tej strony, którą oznaczono 3 lut 2024, była oparta na tej wersji.

Wątroba (gr. ἧπαρ, łac. hepar) – wielofunkcyjny gruczoł obecny u wszystkich kręgowców, a także u niektórych innych zwierząt. Stanowi część układu pokarmowego położoną wewnątrzotrzewnowo. U większości zwierząt dzieli się na dwa płaty. U człowieka jej masa wynosi 1,5–1,7 kg u mężczyzn i 1,3–1,5 kg u kobiet. Masa przyżyciowa jest o 500–800 g wyższa, ze względu na zawartą w niej krew. U świń wątroba osiąga masę 1,2–2 kg, natomiast u koni i bydła domowego 4,5–5,5 kg[1].

Wątroba
liver
iecur
Ilustracja
Wątroba owcy: (1) prawy płat, (2) lewy płat,
(3) płat ogoniasty, (4) płat czworoboczny,
(5) tętnica wątrobowa i żyła wrotna,
(6) wątrobowe węzły chłonne,
(7) pęcherzyk żółciowy
Tętnice

tętnica wątrobowa właściwa i jej gałęzie prawa i lewa, tętnica pęcherzykowa (od prawej gałęzi)

Żyły

2–3 żyły wątrobowe, żyła wrotna

Nerwy

splot wątrobowy (splot międzyzrazikowy)

Układ limfatyczny

węzły wątrobowe

Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w projektach siostrzanych
 Cytaty w Wikicytatach
 Definicje słownikowe w Wikisłowniku
Położenie wątroby u człowieka

U ludzi wątroba znajduje się pod przeponą (łac. diaphragma), w większości w prawym podżebrzu (łac. hypochondrium). Zajmuje również górne części nadbrzusza (łac. epigastrium) i lewego podżebrza, sięgając aż do linii sutkowej. U osoby dorosłej niepowiększona wątroba jest w całości przykryta prawym łukiem żebrowym, jednak u dzieci może wystawać, a u noworodków zajmuje dużą część jamy brzusznej. Od góry i z przodu wątroba graniczy z przeponą, zaś z dołu i z tyłu – z jelitami (łac. intestinum) i żołądkiem (łac. ventriculus, stomachus).

Budowa wątroby

Anatomia

W budowie anatomicznej wątroby wyróżnia się dwie powierzchnie:

  • trzewną (łac. facies visceralis);
  • przeponową (łac. facies diaphragmatica), która dzieli się na 4 części: przednią, tylną (tzw. pole nagie, łac. area nuda, jedyna o wyraźnych granicach, niepokryta otrzewną), prawą oraz górną.

Według tradycyjnego podziału wątroba dzieli się na 4 płaty:

  • prawy (łac. lobus hepatis dexter) – ograniczony na powierzchni przeponowej przyczepem więzadła sierpowatego (łac. ligamentum falciforme hepatis), a na powierzchni otrzewnej bruzdą żyły głównej dolnej (łac. vena cava inferior) i dołem pęcherzyka żółciowego
  • lewy (lobus hepatis sinister) – ograniczony na powierzchni przeponowej przez przyczep więzadła sierpowatego.
  • czworoboczny (lobus quadratus)
  • ogoniasty (lobus caudatus).

Podział wątroby na płaty wykazuje zmienność gatunkową. Płat lewy może dzielić się na płat lewy wątroby boczny i lewy wątroby przyśrodkowy; podział ten nie występuje u przeżuwaczy. U konia występuje ten podział, jednakże wcięcie międzypłatowe jest stosunkowo płytkie. Analogicznie na płaty: prawy wątroby boczny i prawy wątroby przyśrodkowy dzielić się może się płat prawy wątroby. Taki podział nie występuje u przeżuwaczy i koni[2]. Kolor wątroby również może być zmienny w zależności od gatunku zwierzęcia[1], jednak na jej barwę wpływa więcej czynników, jak wiek osobnika, skład jego pokarmu, stan odżywienia[2].

Podział wątroby na 4 płaty nie odpowiada rzeczywistej anatomii wątroby, która posiada budowę segmentarną. Gruczoł ten składa się z 2 płatów i 8 segmentów. Granicą między płatami nie jest jednak więzadło sierpowate, ale linia przebiegająca od pęcherzyka żółciowego do żyły głównej dolnej (linia Cantliego). Rzeczywista granica między lewym i prawym płatem przebiega na prawo od więzadła sierpowatego. Każdy płat składa się z czterech segmentów. Podstawą segmentarnego podziału wątroby jest przebieg rozgałęzień żyły wrotnej, którym towarzyszą gałęzie tętnicy wątrobowej i przewodów żółciowych. Segmentem jest część miąższu wątroby zawierająca określoną gałąź żyły wrotnej, tętnicy wątrobowej i przewodu żółciowego. Segmenty i płaty wątroby oddzielone są od siebie przegrodami łącznotkankowymi. Segmentarne i płatowe układy naczyń i przewodów żółciowych nie wykazują na ogół wzajemnych połączeń. Wyjątek stanowią gałęzie żył wątrobowych. Podstawową jednostką anatomiczną wątroby jest zrazik, a czynnościową gronko.

Przez wnękę wątroby (inaczej nazywaną wrotami wątroby) przechodzi tętnica wątrobowa właściwa, żyła wrotna wątroby oraz przewód żółciowy. Następnie wnikając do wnętrza narządu, dzielą się kolejno na: tętnicę wątrobową międzypłacikową, żyłę wątrobową międzypłacikową oraz przewód żółciowy międzypłacikowy. Te trzy struktury odnajdujemy w tkance łącznej międzypłacikowej, określając je nazwą triady wątrobowej. Wnikając do płacika, dzielą się na tętnicę wątrobową śródpłacikową, żyłę wątrobową śródpłacikową oraz przewód żółciowy śródpłacikowy.

Morfologia

 
Obraz mikroskopowy wątroby człowieka
 
Ułożenie komórek w wątrobie

W budowie wątroby można wyróżnić łącznotkankowy zrąb (stroma) oraz miąższ (parenchyma) który tworzą podstawowe jednostki strukturalno-czynnościowe wątroby – hepatocyty[3]. Hepatocyty układają się następnie w blaszki (płytki, beleczki) wątrobowe oplecione naczyniami krwionośnymi i przewodami żółciowymi śródpłacikowymi. Beleczki odchodzą promieniście od żyły centralnej, która natomiast znajduje się wewnątrz płacika anatomicznego. Zrazik anatomiczny powstaje poprzez wnikanie do wnętrza wątroby tkanki łącznej wiotkiej, z której zbudowana jest torebka wątroby, otaczająca narząd. Kolejną jednostką strukturalno-czynnościową jest zrazik czynnościowy. Zawarty jest on między trzema żyłami środkowymi, znajdującymi się wewnątrz zrazika anatomicznego.

Następnym elementem strukturalno-czynnościowym jest gronko wątrobowe zawarte pomiędzy dwoma zrazikami anatomicznymi. Możemy mówić o gronku wątrobowym gdy pomiędzy dwoma zrazikami anatomicznymi przebiega żyła międzyzrazikowa.

Unaczynienie

Krew do wątroby doprowadzana jest na dwa sposoby:

  1. Żyła wrotna wątroby (układ wrotny) – płynie nią odtlenowana krew (tzw. krew czynnościowa) ze śledziony, żołądka i jelit, jest bogata w składniki odżywcze i sole mineralne, które wątroba przechwytuje i przetwarza.
  2. Tętnicą wątrobową właściwą doprowadzającą krew bogatą w tlen (tzw. krew odżywcza).

Warto jednak zauważyć, że pomimo iż żyła wrotna zawiera odtlenowaną krew więcej tlenu jest dostarczone właśnie przez żyłę wrotną, a nie tętnicę wątrobową – ze względu na stosunek ilości dostarczanej krwi (3:1). Zależność tę ilustruje tabela:

Naczynie % krwi wpływającej[3] % dostarczonego tlenu[3] Stopień natlenowania i skład doprowadzanej krwi
Żyła wrotna wątroby 75 70 odtlenowana, bogata w składniki odżywcze i sole mineralne
Tętnica wątrobowa 25 30 natlenowana

Krew żylna i tętnicza mieszają się w naczyniu włosowatym[4]. Odprowadzana jest natomiast trzema żyłami wątrobowymi poprzez żyłę główną dolną do prawego przedsionka serca.

Unerwienie

Nerwy wątroby pochodzą z układu współczulnego i włókien przywspółczulnych nerwu błędnego; do błony surowiczej wątroby dochodzą gałązki czuciowe prawego nerwu przeponowego.

Funkcje

Wątroba człowieka realizuje szereg funkcji, które można podzielić na:

Jednym z zadań wątroby jest filtracja krwi:

Poza tym wątroba:

  • buforuje poziom glukozy we krwi
  • produkuje ciepło[1], bierze udział w termoregulacji (krew wypływa cieplejsza o 1 °C)
  • zachowuje w organizmie substancje nadające się do ponownego wykorzystania, zbędne – wydala
  • u płodu pełni funkcję krwiotwórczą (erytrocyty).

Podsumowując, wątroba spełnia cztery funkcje:

  • detoksykacyjną
  • metaboliczną
  • filtracyjną
  • magazynującą.

Choroby

 
Wątroba marska

Wątroba ze względu na pełnioną w organizmie rolę jest stale narażona na różnego typu uszkodzenia:

Istnieją też zaburzenia wrodzone (zespół Gilberta, niedrożności wewnątrzwątrobowe, hemochromatoza). Te i inne problemy z wątrobą prowadzą do różnych rodzajów komplikacji: niewydolności wątroby, marskości wątroby, raka, pourazowych ropni i żółtaczki.

Choroby wątroby są jednymi z najczęstszych schorzeń i stanowią poważny problem społeczny. Większość osób ze schorzeniami wątroby nie jest w ogóle świadoma choroby, aż do bardzo zaawansowanego stadium.

Regeneracja wątroby

Wątroba ma duże zdolności regeneracyjne. Obecnie przeprowadza się zabiegi polegające na usunięciu jednego z płatów wątroby (jako materiału do przeszczepu bądź z przyczyn leczniczych). Usunięty płat zostaje zregenerowany. Jednak zbyt duże i powtarzające się uszkodzenia (przyczyną mogą być substancje hepatotoksyczne lub wirusy) prowadzą do zaburzeń w regeneracji, w wyniku czego zostaje zniszczona architektura narządu, zwłóknienie tkanki, a co za tym idzie – dochodzi do utraty funkcji (marskość wątroby).

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b c d e Zootechniczny słownik encyklopedyczny. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1965, s. 646.
  2. ↑ a b Helena Przespolewska, Henryk Kobryń, Tomasz Szara, Bartłomiej J. Bartyzel: Podstawy anatomii zwierząt domowych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2014, s. 90–93. ISBN 978-83-62815-22-7.
  3. ↑ a b c Wojciech Sawicki: Histologia. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2005, s. 430–431. ISBN 83-200-3127-3.
  4. ↑ Krzymowski 2005 ↓, s. 379.
  5. ↑ a b Fizjologia człowieka z elementami fizjologii stosowanej i klinicznej. Władysław Zygmunt Traczyk, Andrzej Trzebski (red.). Wyd. 3 (zmienione i uzupełnione). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2015, s. 814. ISBN 978-83-200-4946-6.
  6. ↑ a b William Ganong: Fizjologia. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2007, s. 485. ISBN 978-83-200-3326-7.
  7. ↑ Krzymowski 2005 ↓, s. 485.
  8. ↑ Biologia. Jedność i różnorodność. Małgorzata Maćkowiak i Anna Michalak (red.). Warszawa: Wydawnictwo Szkolne PWN, 2008, s. 304. ISBN 978-83-7446-134-4.

Bibliografia

  Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wątroba&oldid=72759708”