Wikipedia

Wątroba: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Nie podano opisu zmian
Nie podano opisu zmian
Linia 1:
{{WEdycji|Grzegorz Browarski}}
{{dopracować|źródła medyczne=2010-09|więcej przypisów=2010-09}}
{{inne znaczenia|gruczołu w organizmie| inne znaczenie słowa [[Wątroba (ujednoznacznienie)|Wątroba]]}}
{{Anatomia infobox
Linia 20:
|cytaty = wątroba
}}
'''Wątroba''' ({{Gr.|ἧπαρ}}, {{Łac.|hepar}}) – wielofunkcyjny [[gruczoł]] obecny u wszystkich [[kręgowce|kręgowców]], a także u niektórych innych zwierząt. Stanowi część [[Układ pokarmowy|układu pokarmowego]] położoną [[Otrzewna|wewnątrzotrzewnowo]]. U większości zwierząt dzieli się na dwa płaty. U [[Człowiek rozumny|człowieka]] jej masa wynosi 1,5–1,7 kg u mężczyzn i 1,3–1,5 kg u kobiet. [[Masa przyżyciowa]] jest o 500–800 g wyższa, ze względu na zawartą w niej [[krew]]. U [[Świnia domowa|świń]] wątroba osiąga masę 1,2–2 kg, natomiast u [[Koń domowy|koni]] i [[Bydło domowe|bydła domowego]] 4,5–5,5 kg<ref name="zoot" />. Kolor wątroby wykazuje zmienność gatunkową<ref name="zoot" />, na jej barwę wpływa wiele czynników (np. wiek osobnika, skład jego pokarmu, stan odżywienia)<ref name="pa" />.
 
[[Plik:Liver 01 animation1.gif|thumb|250px|Położenie wątroby u [[Człowiek rozumny|człowieka]]]]
U ludzi wątroba znajduje się pod [[przepona (mięsień)|przeponą]] ({{Łac.|diaphragma}}), w większości w prawym [[Podżebrze|podżebrzu]] ({{Łac.|hypochondrium}}). Zajmuje również górne części [[Nadbrzusze|nadbrzusza]] ({{Łac.|epigastrium}}) i lewego podżebrza, sięgając aż do linii [[gruczoł mlekowy człowieka|sutkowej]]. U osoby dorosłej niepowiększona wątroba jest w całości przykryta prawym [[Żebra (anatomia)|łukiem żebrowym]], jednak u dzieci może wystawać, a u noworodków zajmuje dużą część [[Jama brzuszna|jamy brzusznej]]. Od góry i z przodu wątroba graniczy z przeponą, zaś z dołu i z tyłu – z [[Jelito|jelitami]] ({{Łac.|intestinum}}) i [[Żołądek|żołądkiem]] ({{Łac.|ventriculus, stomachus}}).
 
== Budowa wątroby ==
 
=== Anatomia ===
W budowie [[Anatomia|anatomicznej]] wątroby wyróżnia się dwie powierzchnie:
* [[Trzewia|trzewną]] ({{Łac.|facies visceralis}});
* przeponową ({{Łac.|facies diaphragmatica}}), która– dzieli się na 4 części: przednią, tylną (tzw. pole nagie, {{Łac.|area nuda}}, jedyna o wyraźnych granicach, niepokryta [[Otrzewna|otrzewną]]), prawą oraz górną.
 
Według tradycyjnego podziału wątroba dzieli się na 4 płaty:▼
* prawy ({{Łac.|lobus hepatis dexter}}) – ograniczony na powierzchni przeponowej przyczepem [[więzadło sierpowate|więzadła sierpowatego]] ({{Łac.|ligamentum falciforme hepatis}}), a na powierzchni otrzewnej bruzdą [[Żyła główna dolna|żyły głównej dolnej]] ({{Łac.|vena cava inferior}}) i dołem [[Pęcherzyk żółciowy|pęcherzyka żółciowego]]▼
* lewy (''lobus hepatis sinister'') – ograniczony na powierzchni przeponowej przez przyczep więzadła sierpowatego.
* czworoboczny (''lobus quadratus'')
* ogoniasty (''lobus caudatus'').
 
Podział wątroby na płaty wykazuje zmienność gatunkową. Płat lewy może dzielić się na płat lewy wątroby boczny i lewy wątroby przyśrodkowy; podział ten nie występuje u [[przeżuwacze|przeżuwaczy]]. U konia występuje ten podział, jednakże wcięcie międzypłatowe jest stosunkowo płytkie. Analogicznie na płaty: prawy wątroby boczny i prawy wątroby przyśrodkowy dzielić się może się płat prawy wątroby. Taki podział nie występuje u przeżuwaczy i [[koń domowy|koni]]<ref name="pa" />. Kolor wątroby również może być zmienny w zależności od gatunku zwierzęcia<ref name="zoot" />, jednak na jej barwę wpływa więcej czynników, jak wiek osobnika, skład jego pokarmu, stan odżywienia<ref name="pa" />.
 
Podział wątroby na 4 płaty nie odpowiada rzeczywistej anatomii wątroby, która posiada budowę segmentarną. Gruczoł ten składa się z 2 płatów i 8 segmentów. Granicą między płatami nie jest jednak [[więzadło sierpowate]], ale linia przebiegająca od [[pęcherzyk żółciowy|pęcherzyka żółciowego]] do żyły głównej dolnej (linia Cantliego). Rzeczywista granica między lewym i prawym płatem przebiega na prawo od więzadła sierpowatego. Każdy płat składa się z czterech segmentów. Podstawą segmentarnego podziału wątroby jest przebieg rozgałęzień żyły wrotnej, którym towarzyszą gałęzie tętnicy wątrobowej i przewodów żółciowych. Segmentem jest część miąższu wątroby zawierająca określoną gałąź żyły wrotnej, tętnicy wątrobowej i przewodu żółciowego. Segmenty i płaty wątroby oddzielone są od siebie przegrodami łącznotkankowymi. Segmentarne i płatowe układy naczyń i przewodów żółciowych nie wykazują na ogół wzajemnych połączeń. Wyjątek stanowią gałęzie żył wątrobowych. Podstawową jednostką anatomiczną wątroby jest [[zrazik wątrobowy|zrazik]], a czynnościową gronko.▼
 
Przez wnękę wątroby (inaczej nazywaną wrotami wątroby) przechodzi [[tętnica wątrobowa właściwa]], [[Żyła wrotna|żyła wrotna wątroby]] oraz [[drogi żółciowe|przewód żółciowy]]. Następnie wnikając do wnętrza narządu, dzielą się kolejno na: tętnicę wątrobową międzypłacikową, żyłę wątrobową międzypłacikową oraz przewód żółciowy międzypłacikowy. Te trzy struktury odnajdujemy w tkance łącznej międzypłacikowej, określając je nazwą triady wątrobowej. Wnikając do płacika, dzielą się na tętnicę wątrobową śródpłacikową, żyłę wątrobową śródpłacikową oraz przewód żółciowy śródpłacikowy.
 
▲Według tradycyjnego podziału wątroba dzieli się na 4 płaty, które wykazują zmienność gatunkową:
=== Morfologia ===
▲* prawy ({{Łac.|lobus hepatis dexter}}) – ograniczony na powierzchni przeponowej przyczepem [[więzadło sierpowate|więzadła sierpowatego]] ({{Łac.|ligamentum falciforme hepatis}}), a na powierzchni otrzewnej bruzdą [[Żyła główna dolna|żyły głównej dolnej]] ({{Łac.|vena cava inferior}}) i dołem [[Pęcherzyk żółciowy|pęcherzyka żółciowego]], u [[Przeżuwacze|przeżuwaczy]] i [[Koń domowy|koni]] dzieli się na płat prawy boczny i płat prawy przyśrodkowy<ref name="pa" />;
[[Plik:Human liver.jpg|thumb|Obraz mikroskopowy wątroby człowieka]]▼
* lewy – ograniczony na powierzchni przeponowej przez przyczep więzadła sierpowatego, u przeżuwaczy dzieli się na płat lewy boczny i lewy przyśrodkowy; u konia wcięcie międzypłatowe jest stosunkowo płytkie<ref name="pa" />;
[[Plik:Hepatic structure2 pl.svg|thumb|Ułożenie komórek w wątrobie]]▼
* czworoboczny;
W budowie wątroby można wyróżnić łącznotkankowy [[Zrąb narządu|zrąb]] (''stroma'') oraz [[miąższ narządu|miąższ]] (''parenchyma'') który tworzą podstawowe jednostki strukturalno-czynnościowe wątroby – [[hepatocyt]]y<ref name="Sawicki" />. Hepatocyty układają się następnie w blaszki (płytki, beleczki) wątrobowe oplecione naczyniami krwionośnymi i przewodami żółciowymi śródpłacikowymi. Beleczki odchodzą promieniście od żyły centralnej, która natomiast znajduje się wewnątrz płacika anatomicznego. Zrazik anatomiczny powstaje poprzez wnikanie do wnętrza wątroby tkanki łącznej wiotkiej, z której zbudowana jest torebka wątroby, otaczająca narząd.▼
* ogoniasty.
Kolejną jednostką strukturalno-czynnościową jest zrazik czynnościowy. Zawarty jest on między trzema żyłami środkowymi, znajdującymi się wewnątrz zrazika anatomicznego.
 
▲Podział wątroby na 4 płaty nie odpowiada jednak jej rzeczywistej anatomii wątroby, która posiada budowę segmentarną. GruczołSkłada tensię składaona siębowiem z 2 płatów i 8 segmentów., Granicąpomiędzy międzyktórymi płatamigranicą nie jest jednak [[więzadło sierpowate]], ale linia przebiegająca od [[pęcherzyk żółciowy|pęcherzyka żółciowego]] do żyły głównej dolnej ([[linia Cantliego]]). Rzeczywista granica między lewym i prawym płatem przebiega na prawo od więzadła sierpowatego. Każdy płat składa się z czterech segmentów. Podstawą segmentarnego podziału wątroby jest przebieg rozgałęzień [[Żyła wrotna|żyły wrotnej]], którym towarzyszą gałęzie [[Tętnica wątrobowa właściwa|tętnicy wątrobowej właściwej]] i [[Drogi żółciowe|przewodów żółciowych]] (przebiegają one przez wnękę wątroby, zwaną także wrotami wątroby). Następnie, wnikając do wnętrza narządu, dzielą się kolejno na: [[Tętnica wątrobowa międzypłacikowa|tętnicę wątrobową międzypłacikową]], [[Żyła wątrobowa międzypłacikowa|żyłę wątrobową międzypłacikową]] oraz [[przewód żółciowy międzypłacikowy]]. Te trzy trzy przewody, określane jako triada wątrobowa, znajdują się natomiast w międzypłacikowej [[Tkanka łączna|tkance łącznej]]. Wnikając do płacika, dzielą się na [[Tętnica wątrobowa śródpłacikowa|tętnicę wątrobową śródpłacikową]], [[Żyła wątrobowa śródpłacikowa|żyłę wątrobową śródpłacikową]] oraz [[przewód żółciowy śródpłacikowy]]. Segmentem jest część [[Miąższ narządu|miąższu]] wątroby zawierająca określoną gałąź żyły wrotnej, tętnicy wątrobowej i przewodu żółciowego. Segmenty i płaty wątroby oddzielone są od siebie przegrodami [[Tkanka łączna|łącznotkankowymi]]. Segmentarne i płatowe układy naczyń i przewodów żółciowych nie wykazują na ogół wzajemnych połączeń. Wyjątek(poza stanowiągałęziami gałęzie[[Żyły wątrobowe|żył wątrobowych]]). Podstawową jednostką anatomiczną wątroby jest [[zrazik wątrobowy|zrazik]] (znajduje się pomiędzy trzema żyłami środkowymi), azaś czynnościową – [[gronko]] (znajduje się pomiędzy dwoma zrazikami). Zrazik powstaje poprzez wnikanie do wnętrza wątroby [[Tkanka łączna luźna|tkanki łącznej luźnej]] (wiotkiej), z której zbudowana jest torebka wątroby, otaczająca narząd.
Następnym elementem strukturalno-czynnościowym jest gronko wątrobowe zawarte pomiędzy dwoma zrazikami anatomicznymi. Możemy mówić o gronku wątrobowym gdy pomiędzy dwoma zrazikami anatomicznymi przebiega żyła międzyzrazikowa.
 
▲[[Plik:Human liver.jpg|thumb|250px|Obraz mikroskopowy wątroby człowieka]]
== Unaczynienie ==▼
▲[[Plik:Hepatic structure2 pl.svg|thumb|250px|Ułożenie komórek w wątrobie]]
Krew do wątroby doprowadzana jest na dwa sposoby:▼
▲W budowie wątrobywątrobie można wyróżnić łącznotkankowy [[Zrąb narządu|zrąb]] (''stroma'') oraz [[miąższ, narządu|miąższ]] (''parenchyma'') któryktóre tworzą podstawowe jednostki strukturalno-czynnościowe wątroby – ([[hepatocyt]]y)<ref name="Sawicki" />. Hepatocyty układająUkładają się następnieone w blaszki (płytki, beleczki) wątrobowe, oplecione [[Naczynie krwionośne|naczyniami krwionośnymi]] i przewodami żółciowymi śródpłacikowymi. Beleczki odchodzą promieniście od żyły centralnej, która natomiast znajduje się wewnątrz płacika anatomicznego. Zrazik anatomiczny powstaje poprzez wnikanie do wnętrza wątroby tkanki łącznej wiotkiej, z której zbudowana jest torebka wątroby, otaczająca narząd.
# Żyła wrotna wątroby ([[Układ wrotny wątroby|układ wrotny]]) – płynie nią odtlenowana krew (tzw. krew czynnościowa) ze [[Śledziona|śledziony]], [[Żołądek|żołądka]] i [[Jelito|jelit]], jest bogata w [[składniki odżywcze]] i [[sole mineralne]], które wątroba przechwytuje i przetwarza.▼
# Tętnicą wątrobową właściwą doprowadzającą krew bogatą w [[tlen]] (tzw. krew odżywcza).
 
▲=== Unaczynienie i unerwienie ===
Warto jednak zauważyć, że pomimo iż żyła wrotna zawiera odtlenowaną krew więcej tlenu jest dostarczone właśnie przez żyłę wrotną, a nie tętnicę wątrobową – ze względu na stosunek ilości dostarczanej krwi (3:1).
▲[[Krew]] do wątroby doprowadzana jest naza poprzez dwa sposobynaczynia krwionośne<ref name="Sawicki" />:
Zależność tę ilustruje tabela:
▲# Żyłażyła wrotna wątroby ([[Układ wrotny wątroby|układ wrotny]]) – płynie nią odtlenowana krew (tzw. krew czynnościowa) ze [[Śledziona|śledziony]], [[Żołądek|żołądka]] i [[Jelito|jelit]], jest bogata w [[składniki odżywcze]] i [[sole mineralne]], które wątroba przechwytuje i przetwarza., ta droga odpowiada za doprowadzanie 75% całej krwi do wątroby i 70% [[Tlen|tlenu]];
{| class="wikitable"
# tętnicą wątrobową właściwa – doprowadza krew natlenowana (tzw. krew odżywcza), ta droga dostarcza 25% całej krwi do wątroby i 30% tlenu.
! Naczynie
! % krwi wpływającej<ref name="Sawicki" />
! % dostarczonego tlenu<ref name="Sawicki" />
! Stopień [[Utlenowanie|natlenowania]] i skład doprowadzanej krwi
|-
| Żyła wrotna wątroby
| 75
| 70
| odtlenowana, bogata w [[składniki odżywcze]] i [[sole mineralne]]
|-
| Tętnica wątrobowa
| 25
| 30
| natlenowana
|}
 
Krew żylna i tętnicza mieszają się w [[Naczynie włosowate|naczyniu włosowatym]]{{odn|Krzymowski|2005|s=379}}., Odprowadzanaa jestnastępnie natomiastodprowadzane one są trzema [[żyły wątrobowe|żyłami wątrobowymi]] poprzez [[żyła główna dolna|żyłę główną dolną]] do [[Prawy przedsionek serca|prawego przedsionka [[Serce|serca]].
 
[[Nerw]]y wątroby pochodzą z [[Układ współczulny|układu współczulnego]] i włókien [[Układ przywspółczulny|przywspółczulnych]] [[Nerw błędny|nerwu błędnego]];. doDo [[Błona surowicza|błony surowiczej]] wątroby dochodzą gałązki czuciowe prawego [[Nerw przeponowy|nerwu przeponowego]].▼
== Unerwienie ==
▲[[Nerw]]y wątroby pochodzą z [[Układ współczulny|układu współczulnego]] i włókien [[Układ przywspółczulny|przywspółczulnych]] [[Nerw błędny|nerwu błędnego]]; do [[Błona surowicza|błony surowiczej]] wątroby dochodzą gałązki czuciowe prawego [[Nerw przeponowy|nerwu przeponowego]].
 
== Funkcje ==
Linia 118 ⟶ 89:
 
== Choroby ==
[[Plik:Wątroba marska (Ultima Thule).jpg|thumb|300px250px|Wątroba[[Marskość marskawątroby]]]]
Wątroba ze względu na pełnioną w organizmie rolę jest stale narażona na różnego typu uszkodzenia:
* [[Zatrucie|zatrucia]]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Wątroba”