Przejdź do zawartości

Żubr pierwotny

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Żubr pierwotny
Bison priscus
Bojanus, 1827
Ilustracja
Szkielet żubra pierwotnego
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Nadgromada

żuchwowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

parzystokopytne

Rodzina

krętorogie

Rodzaj

Bison

Gatunek

żubr pierwotny

Żubr pierwotny, żubr stepowy, prażubr (†Bison priscus[1]) – wymarły gatunek dużego ssaka krętorogiego zamieszkujący w plejstocenie Europę i Azję Środkową, Beringię i Amerykę Północną.

Wygląd

[edytuj | edytuj kod]

Żubr pierwotny osiągał 2,3 m wysokości w kłębie, 3,5 m długości i ważył 1,5 tony[2][3]. Posiadał rogi prawie dwa razy dłuższe niż współczesny żubr – ich rozpiętość dochodziła do 120 cm[4].

Porównanie z żubrem współczesnym

[edytuj | edytuj kod]

Żubr pierwotny to gatunek siostrzany wobec żubra współczesnego[5]. Różnił się od niego trybem życia i zwyczajami pokarmowymi: prażubr zasiedlał nie tylko puszcze, ale także tereny trawiaste, a żywił się trawą, pędami drzew i krzewów oraz porostami[6]. Szeroko zakrojone badania na temat zwyczajów żywieniowych Bison priscus prowadzi obecnie (2016-2019) Instytut Biologii Ssaków Polskiej Akademii Nauk w Białowieży[7]. Gatunek wymarł 6 tysięcy lat temu, przy czym najdłużej przetrwał na Syberii.

18 października 2016 r. w „Nature Communications” ukazały się wyniki badań kopalnego DNA żubrów, prowadzone przez zespół pod kierunkiem Juliena Soubriera i Alana Coopera, z których wynika, że współczesny żubr jest produktem krzyżówki żubra pierwotnego i tura, do której doszło 120 tys. lat temu[8].

Znaleziska na świecie

[edytuj | edytuj kod]
Skamieniałość żubra stepowego Blue Babe. Museum of the North Uniwersytetu Alaski (University of Alaska)

W roku 1979 w trakcie eksploatacji złota na Alasce pracownicy kopalni odkryli w warstwie wiecznej zmarzliny bardzo dobrze zachowane zwłoki żubra stepowego, nazwane przez nich Blue Babe, ze względu na wtórne zabarwienie skóry minerałem wiwianit, który utworzył się, gdy ciało reagowało z minerałami w mule. Ponadto nazwa ta nawiązuje do legendarnego gigantycznego niebieskiego wołu Paula Bunyana. Szczątki prażubra wydatowano na 36 000 lat[9].

Kompletną mumię prażubra, zachowaną wraz z organami wewnętrznymi, odnaleziono natomiast w roku 2014 na nizinie Jana-Indygirka w Jakucji[10][11].

Najmłodsze jak dotąd europejskie szczątki Bison priscus zostały odkryte w jaskini Habarra w południowej Francji. Pochodziły one sprzed 17 600 lat[12].

Znaleziska w Polsce

[edytuj | edytuj kod]

Na terenie Polski żubr pierwotny występował dość licznie, co znajduje odzwierciedlenie w wykopaliskach.

W roku 2013 mówiono o 14 odnalezionych na terenie Polski fragmentach czaszki prażubra, a kolejny wraz z rogiem odkryto w 2017 w Mikoszewie pod Gdańskiem[13]. W 2019 na szczątki dwóch osobników natrafiono podczas budowy stacji metra Bródno w Warszawie[14].

W roku 2016 ilość fragmentów kości żubra pierwotnego znajdujących się w polskich zbiorach ocenia się na 70[15]. Jest on jednym z najpospolitszych dużych ssaków kopalnych Polski.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Andrzej L. Ruprecht, Ssaki czwartorzędu Białostocczyzny – podsumowanie badań
  2. Jan Gienc, Paweł Król. Mózgowioczaszka Bison priscus ze zbiorów przyrodniczych Muzeum Narodowego w Kielcach na tle podobnych znalezisk w Polsce. „Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach”. 19. s. 137-153. 
  3. Skąd wziął się żubr
  4. http://www.swiatnauki.pl/8,1602.html
  5. Komisja Europejska : CORDIS : Wiadomości i wydarzenia : Badania rzucają światło na drzewo genealogiczne przeżuwaczy [online], cordis.europa.eu [dostęp 2017-11-28].
  6. Żubr wcale nie jest gatunkiem leśnym - National Geographic [online], www.national-geographic.pl [dostęp 2017-11-28] (pol.).
  7. Instytut Biologii Ssaków Polskiej Akademii Nauk, Białowieża [online], www.zbs.bialowieza.pl [dostęp 2017-11-28] (pol.).
  8. Wojciech Mikołuszko, Sensacyjne zbydlęcenie żubra (po badaniach genetyków) [online], wyborcza.pl, 18 października 2016 [dostęp 2016-10-20].
  9. Blue Babe | Museum | Museum of the North [online], www.uaf.edu [dostęp 2022-08-31].
  10. Niezwykłe odkrycie na Syberii. Znaleziono kompletną mumię żubra stepowego - Wiadomości - polskieradio.pl [online], www.polskieradio.pl [dostęp 2017-11-28].
  11. Kompletna mumia żubra sprzed ponad 9 tys. lat | KopalniaWiedzy.pl [online], kopalniawiedzy.pl [dostęp 2017-11-28] (pol.).
  12. Żubr pierwotny (prażubr) – przeszłość ukryta w kościach - Focus.pl [online], www.focus.pl [dostęp 2017-11-28] (pol.).
  13. Co przodek żubra robił pod Gdańskiem?; żubr, archeologia, archeologiczne odkrycie [online], historia.trojmiasto.pl [dostęp 2017-11-28] (pol.).
  14. Paweł Rutkiewicz. Nie tur, lecz prażubr!. „Gazeta Stołeczna”, s. 2, 24–26 grudnia 2019. 
  15. Powrót do przeszłości - znaleziska kostne żubra pierwotnego (Bison priscus) na terenie Polski [online], www.swiatnauki.pl [dostęp 2017-11-28].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]