Cytomegalowirus

Cytomegalowirus
	Systematyka
Rodzina	Herpesviridae
	Cechy wiralne
Skrót	CMV, HCMV, HHV-5
Kwas nukleinowy	DNA
Liczba nici	ds
Liczba segmentów	jeden
Osłonka	ikozaedralna
Nagi kwas nukleinowy	zakaźny
Rezerwuar	człowiek
Wywoływane choroby	cytomegalia

Cytomegalia
	{{{nazwa naukowa}}}
Synonimy	{{{synonimy}}}
Specjalizacja	{{{specjalizacja}}}
Objawy	{{{objawy}}}
Powikłania	{{{powikłania}}}
Początek	{{{początek}}}
Czas trwania	{{{czas trwania}}}
Typy	{{{typy}}}
Przyczyny	{{{przyczyny}}}
Czynniki ryzyka	{{{czynniki ryzyka}}}
Rozpoznanie	{{{rozpoznanie}}}
Różnicowanie	{{{różnicowanie}}}
Zapobieganie	{{{zapobieganie}}}
Leczenie	{{{leczenie}}}
Leki	{{{leki}}}
Rokowanie	{{{rokowanie}}}
Zapadalność	{{{zapadalność}}}
Śmiertelność	{{{śmiertelność}}}
	Klasyfikacje
ICD-11	{{{ICD11}}}; {{{ICD11 nazwa}}}
ICD-10	B25
DSM-5	{{{DSM-5}}}; {{{DSM-5 nazwa}}}
DSM-IV	{{{DSM-IV}}}; {{{DSM-IV nazwa}}}
	[[commons:{{{commons}}}\|Multimedia w Wikimedia Commons]]

Następująca wersja przejrzana tej strony, którą oznaczono 22 kwi 2019, była oparta na tej wersji.

Cytomegalowirusowa infekcja pneumocytów płucnych.

Cytomegalowirus (CMV, HCMV) – zwyczajowa nazwa należącego do podrodziny Betaherpesvirinae herpeswirusa HHV-5 (human herpesvirus-5)^[1]. Nazwą tą określa się też niektóre inne wirusy z podrodziny Betaherpesvirinae nieatakujące ludzi.

CMV atakuje ze szczególną mocą gruczoły ślinowe, może być też wyniszczający lub nawet śmiertelny dla płodów. Infekcja CMV może stanowić zagrożenie dla życia ludzi o upośledzonej odporności (przykładowo osób z AIDS lub biorców przeszczepów)^[1]. Wirusy CMV można znaleźć u wielu gatunków ssaków, są one specyficzne tylko dla nich.

Gatunki

Cytomegalowirusami nazywane są^{[potrzebny przypis]}:

Cercopithecine herpesvirus 5 (CeHV-5) – cytomegalowirus afrykańskiej zielonej małpy
Cercopithecine herpesvirus 8 (CeHV-8) – cytomegalowirus rezusów
Human herpesvirus 5 (HHV-5) – ludzki cytomegalowirus
Pongine herpesvirus 4 (PoHV-4) – cytomegalowirus orangutanów

Gatunki poddane pod dyskusję^{[potrzebny przypis]}:

Aotine herpesvirus 1 (AoHV-1)
Aotine herpesvirus 3 (AoHV-3).

Ogólne informacje

Cytomegalowirus (CMV) występuje powszechnie na wszystkich szerokościach geograficznych, wśród wszystkich grup socjoekonomicznych. W USA przykładowo zakażonych jest 50-85% ludzi w wieku 40 lat. CMV jest także wirusem najczęściej przenoszonym na płód. Infekcja CMV występuje częściej w krajach rozwijających się oraz na obszarach o obniżonych warunkach socjoekonomicznych. U większości zdrowych ludzi, którzy ulegają zakażeniu CMV po urodzeniu, występują łagodne objawy i nie rozwijają się powikłania. Niektóre osoby z przebiegiem objawowym zakażenia doświadczają zakaźnej mononukleozy z przedłużoną gorączką oraz łagodnego zapalenia wątroby (hepatitis). Powszechnym objawem jest silny ból gardła. Zazwyczaj po zakażeniu człowieka wirus pozostaje w organizmie w stanie uśpienia aż do końca życia. Nawrót choroby jest rzadki, chyba że układ odpornościowy nosiciela ulegnie supresji pod wpływem terapii lekowej lub choroby. Z tego powodu dla ogromnej większości ludzi zakażenie CMV nie jest poważnym problemem.

Zakażenie CMV jest jednakże ważne dla pewnych grup ryzyka: (1) płód w czasie ciąży, (2) osoby pracujace z dziećmi, (3) osoby z upośledzoną lub obniżoną odpornością, tacy jak zakażeni wirusem HIV i biorcy narządów.

W wyniku działania wirusa apoptoza komórki nosiciela zostaje zahamowana i dochodzi do masywnego powiększenia tejże komórki (stąd nazwa wirusa).

Charakterystyka wirusa

CMV jest członkiem rodziny herpes, do której należą również wirusy herpes simplex 1 i 2, ospy wietrznej-półpaśca, Epsteina-Barr (który wywołuje mononukleozę zakaźną). Wszystkie te wirusy posiadają zdolność do pozostawania w organizmie w stanie latentnym przez bardzo długi czas. Mechanizm to umożliwiający to wolna replikacja, co pozwala na brak reakcji ze strony nisko swoistych sensorów DNA na terenie cytoplazmy^[2].

Początkowe zakażenie CMV, które może dawać niewiele objawów. Zazwyczaj pociąga ono za sobą przedłużone, bezobjawowe zakażenie, w czasie którego wirus przebywa w komórkach, nie czyniąc wykrywalnych uszkodzeń. Nie pojawiają się wtedy kliniczne syptomy choroby. Poważne osłabienie układu immunologicznego organizmu przez stosowane leki lub choroby (zobacz poniżej) może reaktywować wirusa ze stanu latentnego lub uśpionego.

Cytomegalowirus może się rozprzestrzeniać w płynach ciała każdej poprzednio zakażone osoby i dlatego może występować w moczu, ślinie, spermie, łzach, krwi i mleku kobiecym. Rozprzestrzenianie się wirusa może mieć miejsce z przerwami, bez jakichkolwiek wykrywalnych oznak i bez występujących objawów.

W rezultacie starań o stworzenie szczepionki z atenuowanym CMV, wydzielono dwie klasy tego wirusa. Klinicznie wyizolowana klasa zawiera wirusy zdobyte od pacjentów i reprezentuje dziki typ genomu wiralnego, podczas gdy laboratoryjne szczepy były intensywnie hodowane w warunkach laboratoryjnych i typowo zawierają liczne skumulowane mutacje.

Cytomegalowirus (CMV) oddziałuje na produkcję czynnika wzrostu śródbłonka naczyniowego VEGF (vascular endothelial growth factor), białka sygnalizacyjnego, które bierze udział w angiogenezie. Wysiękowe zwyrodnienie plamki żółtej oka wywołane jest zakażeniem oczu cytomegalowirusem.

Zakażenie płodu i noworodków

Osobny artykuł: choroba wtrętowa.

Wirus jest główną przyczyną wrodzonych zakażeń noworodków, a także najczęstszą zakaźną przyczyną upośledzeń umysłowych, głuchoty i wielu innych wad rozwojowych.

Szacuje się, że zakażenie wirusem CMV dotyczy 1% noworodków. Mogą one ulec zakażeniu różnymi drogami:

Przez łożysko (zakażenie wrodzone) u matek, które uległy zakażeniu przed porodem
Po przetoczeniu noworodkowi krwi zakażonej wirusem CMV
Przez kontakt z kanałem rodnym zakażonej matki w czasie porodu (zakażenie okołoporodowe)
Po urodzeniu, wraz z mlekiem matki.

Do powikłań zakażenia noworodków wirusem CMV, które mogą się ewentualnie rozwinąć, należą: uogólnione zakażenie (czasami śmiertelne) z powiększeniem wątroby i śledziony (hepatosplenomegalia) i żółtaczką, trombocytopenia, niedokrwistość hemolityczna, wysypka, utrata słuchu, zapalenie naczyniówki i siatkówki, a także zanik nerwu wzrokowego (w wyniku czego może dojść do osłabienia widzenia), zapalenie wątroby, płuc, opóźnienie umysłowe różnego stopnia, problemy z równowagą, mikrocefalia, zwapnienia okołokomorowe, wylewy wewnątrzczaszkowe.

Pacjenci z obniżoną odpornością

Pierwotne (albo inaczej pierwsze) zakażenie wirusem cytomegalii u osób z obniżoną odpornością może spowodować chorobę o poważnym przebiegu. Największym jednak problemem jest reaktywacja zakażenia latentnego.

U pacjentów z supresją układu odpornościowego choroba wywołana przez CMV może mieć znacznie agresywniejszy przebieg. Cytomegalowirusowe zapalenie wątroby może spowodować piorunującą niewydolność wątroby. Specyficzne jednostki chorobowe u takich ludzi, to: cytomegalowirusowe zapalenie siatkówki (retinitis charakteryzujące się obrazem ciasta do pizzy w oftalmoskopii), jagodówki, wątroby oraz cytomegalowirusowe zapalenie jelita grubego (colitis).

Zakażenie CMV jest główną przyczyną śmierci u pacjentów z obniżoną odpornością, wliczając tu biorców przeszczepów, osób poddawanych hemodializie, osób z chorobą nowotworową, pacjentów z zastosowaną terapią immunosupresyjną oraz zakażonych HIV. Z powodu tego ryzyka wystawienie pacjentów z obniżoną odpornością na zewnętrzne źródła cytomegalowirusa powinno być zminimalizowane. Gdy tylko to możliwe, pacjenci bez zakażenia CMV powinni otrzymywać narządy lub krew, które są wolne od tego wirusa.

Pacjenci bez infekcji CMV, którzy otrzymują przeszczepiane narządy od dawców zakażonych CMV, powinni otrzymywać profilaktyczną terapię z walgancyklowirem (najlepiej) lub gancyklowirem i wymagają regularnego monitorowania serologicznego dla wykrycia podnoszącego się miana przeciwciał dla CMV, które powinno być leczone możliwie najwcześniej dla zapobieżenia rozwinięcia się zakażenia zagrażającego życiu.

Leczenie

Żadne konkretne leczenie nie jest zazwyczaj wymagane na zakażenie CMV u pacjentów z normalną odpornością, ponieważ organizm sam potrafi sobie poradzić z takim zakażeniem. Obecnie ocenia się możliwość zastosowania leczenia przeciwwirusowego u noworodków.

Leczenie gancyklowirem stosuje się u pacjentów z obniżoną odpornością, u których choroba jest związana z narządem wzroku lub zagraża życiu. Walgancyklowir (prolek gancyklowiru) jest lekiem przeciwwirusowym, który także działa skutecznie i jest przyjmowany doustnie. Foskarnet może być podawany pacjentom z CMV opornym na gancyklowir, chociaż jest gorzej tolerowany niż gancyklowir.

Szczepionki zapobiegające zakażeniu cytomegalowirusem nie są dostępne. Prowadzone są jednak badania, których celem jest opracowanie takich preparatów.

Przypisy

↑ ^a ^b Ryan KJ, Ray CG (editors): Sherris Medical Microbiology. Wyd. 4th ed. McGraw Hill, 2004, s. pp. 556; 566–9. ISBN 0-8385-8529-9.
↑ Szczepan Józefowski: Immunoregulacja w chorobach zakaźnych. W: Krzysztof Bryniarski (pod red.): Immunologia. Wrocław: edra, 2017, s. 121. ISBN 978-83-65625-62-5.

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

[Sherris-1] Ryan KJ, Ray CG (editors): Sherris Medical Microbiology. Wyd. 4th ed. McGraw Hill, 2004, s. pp. 556; 566–9. ISBN 0-8385-8529-9.

[2] Szczepan Józefowski: Immunoregulacja w chorobach zakaźnych. W: Krzysztof Bryniarski (pod red.): Immunologia. Wrocław: edra, 2017, s. 121. ISBN 978-83-65625-62-5.

[1]

[2]