Dworzec Centralny im. Stanisława Moniuszki

Warszawa Centralna

Warszawa Centralna
Państwo	Polska
Miejscowość	Warszawa
Lokalizacja	{{{lokalizacja}}}
Data otwarcia	1975
Data zamknięcia	{{{data zamknięcia}}}
Rodzaj	{{{rodzaj}}}
Dane techniczne
Liczba peronów	4
Liczba krawędzi peronowych	8
Kasy	czynne
Linie kolejowe
Linia 1 Warszawa Centralna – Katowice Linia 2 Warszawa Centralna – Terespol
Położenie na mapie brak Brak mapy: Warszawa WK Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie świata Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:railwaystation}

{{Stacja kolejowa infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | lokalizacja = | rodzaj = | data zamknięcia = | współrzędne = Nieznane pola: "sekundN", "liczba torów pasażerskich", "minutN", "status", "sekundE", "stopniN", "oznaczenie stacji", "stopniE", "minutE", "dzielnica/osiedle", "przejścia nadziemne" oraz "przejścia podziemne".

Warszawa Centralna w latach 70

Perony dworca, część środkowa

Hala główna dworca w 2007 roku przed profesjonalnym umyciem, konserwacją i wypolerowaniem posadzki i sufitu przez PKP w 2009 roku

Widok budynku dworca od strony zachodniej. Z lewej widoczny fragment "Złotych Tarasów"

Widok budynku dworca od strony wschodniej (od ulicy Emilii Plater). Z lewej widoczny fragment budynku ORCO Tower

Końcowa (wschodnia) cześć peronu 4, w tle widoczne wejście do przejścia podziemnego na Dworzec Warszawa Śródmieście

Sklepy w miejscu dawnej lokalizacji fontanny w przejściu podziemnym prowadzącym do dworca

Warszawa Centralna w nocy

Warszawa Centralna – największy i najważniejszy dworzec kolejowy w Warszawie. Znajduje się w Śródmieściu, w Al. Jerozolimskich 54, u zbiegu z al. Jana Pawła II i ul. Emilii Plater, nad tunelem średnicowym, łączącym dworzec z sąsiednimi stacjami Warszawa Wschodnia i Warszawa Zachodnia. Wg kategoryzacji PKP, dworzec ma kategorię najwyższą, A.

Dane ogólne

Dworzec stanowi centralny punkt warszawskiej linii średnicowej. Połączony jest przejściami podziemnymi z dwiema stacjami o znaczeniu lokalnym: dworcem Warszawa Śródmieście obsługującym pociągi podmiejskie i miejskie spółek Koleje Mazowieckie i Szybka Kolej Miejska oraz dworcem Warszawa Śródmieście WKD, stanowiącym końcowy przystanek Warszawskiej Kolei Dojazdowej.

Tuż obok Dworca Centralnego powstał w 2007 kompleks Złote Tarasy, którego najwyższa część góruje nad budynkiem dworca. Miejsce to stanowi również jeden z najważniejszych punktów na mapie warszawskiej komunikacji miejskiej. Zespół przystankowy Dw. Centralny obejmuje m.in. 4 przystanki tramwajowe oraz 16 autobusowych zlokalizowanych ze wszystkich stron dworca.

Budynek hali głównej nie obejmuje całości podziemnych peronów stacji, które m.in. rozciąga się jeszcze za ul. Emilii Plater.

Historia

Do 1944 centralnym dworcem Warszawy był Dworzec Główny, który został zniszczony przez Niemców po powstaniu warszawskim. Lokalizacja nowego centralnego dworca kolejowego dla stolicy w obecnym miejscu została wyznaczona przez Biuro Odbudowy Stolicy w 1946. Przez kolejne ćwierćwiecze powstało kilka koncepcji układu i budynku dworca – wszystkie autorstwa architekta Arseniusza Romanowicza – jednak na przeszkodzie ich realizacji bezustannie stawały względy finansowe, zaś funkcję tymczasowego dworca pełniła Warszawa Główna Osobowa. Na wyznaczonym miejscu wybudowano w latach 1952-1954 tymczasowy dworzec dla pociągów podmiejskich, usytuowany w wykopie i obsługiwany przez drewniane pawilony zaadaptowane z dawnych kas wyścigów konnych. Funkcjonował on do czasu otwarcia dworca Warszawa Śródmieście w 1963, a następnie miał zostać wyburzony. Z braku alternatywy ponownie otwarto go jednak po wybudowaniu drugiej pary torów na linii średnicowej, tym razem w celu obsługi pociągów dalekobieżnych przejeżdżających przez centrum miasta.

W 1972 podjęto decyzję o budowie nowoczesnego dworca dalekobieżnego. Ukończono go 5 grudnia 1975 i wkrótce potem przejął on obsługę większości pociągów dalekobieżnych w Warszawskim Węźle Kolejowym. Powstał wg projektu Arseniusza Romanowicza przy współpracy Piotra Szymaniaka, przy czym w trakcie budowy projekt był wielokrotnie zmieniany, co odbiło się nie tylko na jakości robót, ale także na funkcjonalności dworca. Zrezygnowano m.in. z betonowych estakad dla pieszych prowadzących do pobliskich wieżowców Centrum LIM i Intraco II. Budowę prowadzono błyskawicznie w związku z planowaną wizytą Leonida Breżniewa. Dla przyspieszenia prac na budowie pracowali także żołnierze Ludowego Wojska Polskiego. Budynek nie miał odbioru technicznego przed oficjalnym otwarciem, z powodu decyzji ówczesnego Komitetu Centralnego PZPR, i praktycznie przez następne kilkanaście lat był nieustannie remontowany. Teoretycznie przy budowie nie nakładano na projektujących żadnych ograniczeń finansowych a jedynie ścisłe ograniczenia czasowe dotyczące zakończenia budowy. W efekcie wiele elementów zaprojektowano i wybudowano w szkodliwym pośpiechu. Nie dopracowano między innymi dachu, który przeciekał od czasu otwarcia dworca a nawet po wielokrotnych remontach. Pośpiesznie i nieszczelnie wykonano także wiele instalacji wodnych i kanalizacyjnych. Budowę dworca sfinansowano m.in. dzięki bardzo dużym kredytom od państw zachodnich. Kredyty zaciągnięto dzięki staraniom przywódcy PRL Edwardowi Gierkowi. Według anonimowych relacji niektórych robotników znaleziono podobno ciekawe przedmioty z czasów przedwojennych oraz wojny. Nigdy nie obwieszczono tego publicznie.

Jak na swoje czasy i dotychczasowy kształt warszawskich dworców, budynek miał duże walory funkcjonalne i estetyczne, choć nadawane mu przez ówczesną propagandę miano "najnowocześniejszego dworca w Europie" było mocno na wyrost. Dworzec posiada cztery perony znajdujące się pod ziemią, o długości 400 metrów każdy. Główna hala dworcowa wykonana jest ze stali i szkła, a jej nowatorska konstrukcja zyskała sobie uznanie w oczach ówczesnych architektów. Potężny postmodernistyczny dach z zachowanymi do dzisiaj futurystycznymi kształtami i stosunkowo dobrym stanem kontrastuje ze zdewastowaną resztą budynku oraz ponurymi peronami. Podczas budowy stropy, drzwi automatyczne i elewacje z blachy sprowadzono ze Szwajcarii, schody ruchome z Paryża i Brukseli zaś elektroniczne zegary z Włoch. Budynek krytykowany jest przez wielu za swą "forteczność" i związane z tym wszelkie niedogodności komunikacyjne.

Pomimo zewnętrznej lekkości dachu wnętrze Dworca Centralnego kryje w sobie znaczne utrudnienia komunikacyjne dla pasażerów. Różnica kondygnacji wynosi aż 2 piętra z hali głównej na perony. Podstawą komunikacji są wielkie schody. Schody ruchome oraz ruchome chodniki są wąskie i zdarza się że są wyłączane. Jedyna winda (towarowa) jest dostępna tylko dla pracowników PKP. W projekcie dworca nie zawarto udogodnień dla osób niepełnosprawnych. Od niedawna mają oni do dyspozycji jedną elektryczną platformę uruchamianą na syrenę, która ma przywołać pracownika dworca. Perony są częściowo i nierównomiernie oświetlone. Barwy większości materiałów we wnętrzach nie odbijają światła. Na stacji znajduje się komisariat Policji wraz z centrum monitoringu. Dworzec, podobnie jak inne dworce kolejowe w Polsce, przechodzi obecnie renowację w ramach ogólnopolskiego programu modernizacji stacji kolejowych 'Robi Się', zainicjowanego przez PKP SA. Remont generalny rozpoczął się w sierpniu 2010, obejmując gruntowne czyszczenie elementów dachu, elewacji i wnętrz, usunięcie oraz wymianę najbardziej zużytych elementów wystroju, wymianę niektórych instalacji technicznych, a także uporządkowanie ładu przestrzennego na terenie i wokół dworca. Między innymi umyto i wypolerowano granitową posadzkę w hali głównej, a także gruntownie wyczyszczono aluminiowy sufit. Naprawiono i odnowiono neony na zewnątrz budynku oraz uruchomiono zewnętrzną iluminację dworca na szczycie dachu.

Wojewódzki Konserwator Zabytków, architekt Barbara Jezierska ogłosiła w mediach (7.4.2009 TVN Warszawa) że chce wpisać warszawski, modernistyczny Dworzec Centralny z 1975 roku do Rejestru Zabytków tak samo jak niedawno (2009 r.) został wpisany oryginalny, modernistyczny budynek stacji Warszawa Ochota z lat 60.

Ranking dworców

W rankingu przeprowadzonym podczas wakacji 2008 przez Gazetę Wyborczą Dworzec Centralny uznano za jeden z najgorszych (czwarte miejsce od końca) wśród 23 dworców największych polskich miast. Na negatywną ocenę wpłynęły: funkcjonowanie kas dworcowych (kolejki), niemiła obsługa, zła informacja (szczególnie dla turystów obcojęzycznych), fatalne oznakowanie przejść podziemnych dworca, brak oznakowania dojść do czynnych toalet w nocy, obecność tolerowanych tu przez Straż Ochrony Kolei i policję bezdomnych, słabe poczucia bezpieczeństwa (mimo komisariatu kolejowego), wszechobecny brud i nieprzyjemne zapachy.

W październiku 2008 Najwyższa Izba Kontroli po kontroli przeprowadzonej na 223 dworcach kolejowych w Polsce stwierdziła, że Dworzec Centralny jest jednym z najgorszych pod względem stanu technicznego. Działania zarządcy dworca nie zapewniają pasażerom wystarczającego bezpieczeństwa oraz czystości i porządku, zwrócono uwagę m.in. na obecność bezdomnych.

Fakty i ciekawostki związane z pierwszym okresem funkcjonowania dworca

Ponieważ dworzec stać się miał jednym z symboli ambitnej polityki modernizacji kraju prowadzonej przez PZPR w latach 70. XX wieku, do jego reklamy i nadania mu statusu wyjątkowego osiągnięcia przydawano wiele wysiłków. Celom tym służyły m.in. następujące działania w pierwszym okresie działania dworca:

• Nadanie mu tytułu "Mister Warszawy`75" w popularnym konkursie architektonicznym.
• Urządzanie na dworcu pokazów mody (zgodnie z tradycją w niemal każdym nowo otwartym budynku w Śródmieściu urządzano pokazy polskich dyktatorów mody PRL).
• Zainstalowanie pierwszych w Polsce chodników ruchomych na pochylniach i pierwszych w Polsce schodów ruchomych nie pochodzących z ZSRR (amerykańskie z Francji).
• Na stacji czekały na podróżnych wózki na bagaże, aby – tak jak chciał architekt – nikt nie musiał już dźwigać ciężkich toreb i waliz (oprócz dwu-kondygnacyjnych schodów prowadzących na perony).
• Zakup na zachodzie nowoczesnych, małych, jednoosobowych pojazdów do czyszczenia i odkurzania posadzek w całym budynku.
• Zainstalowanie nowatorskiego wówczas mechanizmu reagującego na ciężar ludzkiego ciała w obszarze przed wejściem i wyjściem uruchamiającego automatyczne drzwi oraz duży, radziecki, barwny telewizor na antresoli. Powszechną fascynację samoczynnie otwierającymi się szklanymi drzwiami uwieczniono w pierwszym odcinku legendarnego serialu 07 zgłoś się z 1976 p.t. "Major opóźnia akcję".
• Zbudowanie specjalnego salonu dla VIP-ów. Pierwszym gościem był Leonid Breżniew. W 2007 w salonie PKP Intercity urządziła pierwszą w Polsce zamkniętą poczekalnię na dworcu kolejowym dla posiadaczy biletów pierwszej klasy na pociągi PKP Intercity pod nazwą "Strefa VIP".
• Przez kilkanaście miesięcy PKP zatrudniały hostessy ubrane w bordowe mundurki. Informowały one ciekawskich o cenach biletów a nawet repertuarach warszawskich teatrów. Postać hostessy z Dworca Centralnego uwieczniła Irena Kwiatkowska jako Kobieta Pracująca w pełnometrażowym odcinku Czterdziestolatka pt. "Motylem jestem, czyli romans 40-latka".
• Na środku dworcowego przejścia podziemnego pod skrzyżowaniem Al. Jerozolimskich z ul. Chałubińskiego stała biało-czerwona marmurowa fontanna w kształcie prostokątnym. Urządzenie sprowadzono z Włoch. Do fontanny goście przyjeżdżający do stolicy wrzucali monety, żeby tu kiedyś powrócić. W latach 90. XX fontanna znikła. Pojawiły się tam sklepy, którymi zabudowano znaczną część podziemi w kompleksie dworca. Tradycja wrzucania monet i sama fontanna zostały uwiecznione w filmie Brunet wieczorową porą w scenie z udziałem Jana Himilsbacha i dziecka mówiącego głosem Himilsbacha.
• W innym miejscu tego samego przejścia, w latach 80. pojawił się pierwszy w Warszawie i przez całą dekadę bodajże jedyny w kraju automat sprzedający słodycze, przekąski i napoje. Urządzenie znajdowało się mniej więcej w tym miejscu, gdzie obecnie swą siedzibę ma McDonald's.

Przyszłość

Remont

Przed Euro 2012 Dworzec Centralny zostanie odnowiony. Prace remontowe rozpoczęły się w połowie 2010 i mają być zakończone na przełomie 2011 i 2012. Podczas prac remontowych zostaną wymienione sufity podwieszane w galeriach na poziomie -1, planuje się całkowite usunięcie punktów gastronomicznych, uporządkowanie i zainstalowanie nowego systemu informacji dla pasażerów, zainstalowanie nowoczesnego oświetlenia, biletomatów oraz udogodnień dla osób niepełnosprawnych.

Umowę na remont dworca podpisano ze spółką PORR Polska 5 lipca 2010. Koszt remontu wynosi 47 mln zł.

Przyszłość dworca

Według spółki Dworzec Polski, zarządzającej dworcem, obecna renowacja jest rozwiązaniem tymczasowym. W przyszłości PKP SA planuje postawienie nowego budynku w miejsce obecnego dworca i połączenie go z funkcjami handlowo-biznesowymi. Jeden z projektów zakłada powstanie wieżowca w miejscu dotychczasowego budynku. Funkcje dworca pełniłyby jego najniższe kondygnacje. Miałyby być też dodane dwa perony dla pociągów podmiejskich i jeden dla pociągów dalekobieżnych. Wobec ogłoszenia przez służby ochrony zabytków zamiaru wpisania dworca do rejestru zabytków realizacja wspomnianych wyżej zamierzeń spółki Dworzec Polski stanęły pod znakiem zapytania.

Dworzec w filmie i sztuce teatralnej

• Podczas budowy Dworca Centralnego utrwalono wiele scen, ukazywanych później w serialu Czterdziestolatek opowiadającym o życiu rodziny inż. Stefana Karwowskiego, który pracował przy budowie dworca.
• Krzysztof Kieślowski zrealizował tu w 1980 swój film dokumentalny Dworzec, oraz nakręcił sceny do trzeciej i dziewiątej części serialu telewizyjnego Dekalog.
• Na warszawski Dworzec Centralny, miał zamiar uciec też przed milicją Krashan (Piotr Pręgowski) w 7 odcinku serialu Zmiennicy
• Warszawski Dworzec Centralny będący miejscem schronienia bezdomnego, który okazuje się niespodziewanie doktorem filozofii utrwalono z udziałem czołówki najwybitniejszych polskich aktorów w filmie z 1993 pt. Komedia małżeńska.
• Warszawski Dworzec Centralny posłużył za scenerię kręconych w 1989 scen uzupełniających film Andrzeja Żuławskiego "Na Srebrnym Globie".
• Na Dworcu Centralnym utrwalono sceny ukazane w filmie z 1996 pt. Złote runo.
• Grzegorz Jarzyna przemienił antresolę dworcową w teatr. Publiczność i pasażerowie oglądali Zaryzykuj wszystko George'a F. Walkera. Premiera spektaklu odbyła się 4 listopada 2003, w 2007 przedstawienie zostało przeniesione do siedziby TR Warszawa, na Marszałkowską.
• W ramach projektu "Solidarność, Solidarność" Filip Bajon zrealizował w 2005 m.in. na Dworcu Centralnym 9-minutowy film Benzyna. Dzieło w opowiada o przygodzie młodych ludzi z kanistrem benzyny w historycznym sierpniu 1980.
• Piotr Cieplak z zespołem Teatru Montownia zrealizował w przestrzeni Dworca Centralnego spektakl "Historia o narodzeniu Pana Jezusa na Dworcu Centralnym" autorstwa Wojciecha Tomczyka. Przedstawienie miało premierę 26 grudnia 2003, tego dnia zagrano też drugi spektakl, po czym zdjęto sztukę z afisza.
• Dworzec Centralny był jednym z miejsc akcji filmu Janusza Majewskiego według scenariusza Jerzego Pilcha z 2006 pt Miłość w przejściu podziemnym.
• Zarówno hala Dworca Centralnego, jak i jego perony były miejscem akcji niektórych scen popularnego serialu Magda M. oraz filmu Nigdy w życiu!.
• Sceny na dworcu Centralnym były pokazane w filmie Kogel-Mogel, gdzie główna bohaterka filmu Kasia wychodziła z pociągu prowadzonym przez lokomotywę ET22 na dworcu centralnym.
• Dworzec był pokazany w 24 odcinku serialu Dom, gdzie główny bohater filmu Mietek Pocięgło uciekał przed SB.
• Dworzec Centralny był miejscem akcji kręcenia reportażu o psie w programie TVN Jak pies z kotem.
• Dworzec był również pokazany m.in. w programie dla dzieci w wieku przedszkolnym Domowe przedszkole.
• Sceny na terenie Dworca Centralnego były pokazane w kilku reklamach m.in. sieci Plus, leku przeciw grypie i przeziębieniu AscoRutical oraz wafla Prince Polo.
• W jednym z odcinków serialu "Malanowski i partnerzy" pokazane były zdjęcia na terenie Dworca Centralnego, na którym panna młoda z detektywami szukała zaginionego pana młodego.
• Na Dworcu Centralnym nagrywane były 3 sceny do serialu M jak Miłość, akcja miała miejsce na peronie 4.
• W znajdującym się na Dworcu Centralnym komisariacie nakręcono wiele odcinków serialu Złotopolscy.

Zobacz też

• Kategorie dworców kolejowych
• Warszawa

Linki zewnętrzne

• Szablon:Kolej.one.pl
• Szablon:PKP
• Warszawa Centralna w ogólnopolskiej bazie kolejowej
• Dworzec Warszawa Centralna z satelity
• * Informacja o Dworcu na stronie SISKOM

Warszawa Centralna
Linia 1 Warszawa Centralna – Katowice
		Warszawa Zachodnia odległość: 3,082 km
Linia 2 Warszawa Centralna – Terespol
		Warszawa Wschodnia Osobowa odległość: 3,908 km