Ałaiza Paszkiewicz
Ałaiza Paszkiewicz (biał. Алаізa Пашкевіч, pisała pod pseudonimem "Ciotka", biał. Цётка); ur.15 lipca 1876 w folwarku Pieszczyn koło Lidy na Grodzieńszczyźnie na Białorusi, zm. 5 listopada 1916 w Wilnie) – białoruska poetka.
Biografia
Ałaiza Paszkiewicz urodziła się w rodzinie zamożnego ziemianina. Ukończyła Prywatną Wileńską Szkołę W. Prozarawej. W 1902 roku wyjechała do Petersburga, gdzie eksternistycznie ukończyła Gimnazjum Aleksandryjskie dla dziewcząt i rozpoczęła edukację w szkole dla pedagogów wychowania fizycznego A. F. Lieshafta (1902-04). Była jedną z założycieli Białoruskiej Socjalistycznej Hramady. W 1904 roku porzuciła naukę i powróciła do Wilna. Organizowała grupy robotników, pisała i propagowała antyrządowe proklamacje, występowała w czasie debat i spotkań politycznych. Przez swoja działalność polityczną zmuszona była emigrować do Galicji, która była wtedy cząstką Imperium Austro-Węgierskiego. Mieszkała we Lwowie. Rozpoczęła naukę jako wolna słuchaczka na wydziale filozofii Uniwersytetu Lwowskiego. W 1906 roku w Żółkwi wydała dwa zbiory wierszy Хрэст на свабоду і Скрыпка беларуская. W tym samym czasie nielegalnie podróżowała do Wilna, gdzie brała udział w wydawaniu gazety "Nasza Dola", w pierwszym numerze której było wydrukowane jej opowiadanie Przysięga nad skrwawionymi bruzdami. W latach 1908-9 roku mieszkała w Krakowie i studiowała na Uniwersytecie Jagiellońskim na wydziale humanistycznym. W 1911 roku wyszła za mąż za litewskiego inżyniera a zarazem aktywnego działacza socjaldemokracji Steponasa Kairysa.
W tym samym roku powróciła do ojczyzny, gdzie z ogromnym entuzjazmem włączyła się w narodową działalność edukacyjną. Występowała wraz z teatrem I. Bajnickiego w różnych zakątkach Białorusi, została założycielką i redaktorem pierwszego białoruskiego czasopisma dla dzieci i młodzieży Łuczynka. W czasie I wojny światowej pracowała jako siostra miłosierdzia w szpitalu żołnierskim w Wilnie. Na początku 1916 roku pojechała do rodziców, pomagała chorym na tyfus wieśniakom. Niestety nie udało się również pomóc jej samej. Zachorowała na tyfus i umarła 5 listopada 1916 roku.
Twórczość
Poezja
- "Skrzypki białoruskie" (Скрыпка беларуская, 1906)
- "Przedmowa" (Прадмова)
- "Wam, sąsiedzi" (Вам, суседзі)
- "Lato" (Лета)
- "Moje myśli" (Мае думкі)
- "Wiara Białorusina" (Вера беларуса)
- "Chłop się nie zmienił" (Мужык не змяніўся)
- "Na mogile" (На магіле)
- "Na obczyźnie" (На чужой старонцы)
- "Jesień" (Восень)
- "Sąsiadom w niewoli" (Суседзям у няволі)
- "Artysta grajek" (Артыст грайкa)
- "W drogę" (У дарогу)
- "Chrzest za wolność" (Хрэст на свабоду, 1906)
- "Niebywałe czasy" (Небывалыя часы )
- "Morze" (Мора)
- "Dobre wieści" (Добрыя весці)
- "Buntownik" (Бунтаўнік )
- "Pod sztandarem" (Пад штандарам)
- "Przed Nowym Rokiem" (Перад Новым годам)
- "Burza idzie" (Бура ідзе)
- "Lasy" (Ласы)
Wiersze z pochodzące lat 1913-1915
- "Chłopska dola" (Мужыцкая доля)
- "Nie ma ale będzie" (Нямаш, але будзе)
- "Białoruski muzykant" (Музыкант беларускі )
- "Nasze poletko" (Наш палетак)
- "Z Nowym Rokiem" (З Новым годам)
- "Wiejskim kobietom" (Вясковым кабетам)
- "Trzy kwiatki" (Тры кветкі)
- "Zaraz przyjdzie wiosna" (Скора прыйдзе вясна...)
- "Z ziemi obcej" (З чужыны)
- "Grajek" (Грайка)
- "Gadanie" (Гаданне)
- "Światełko" (Лучынка)
- "Sierotka" (Сірацінка)
- "Bracia Orły, dajcie nam skrzydła" (Арлы-браці, дайце скрыдлы...)
- "Odkryj Pani, dobra Pani" (Адкрый, пані, добра пані...)
Proza
- "Przysięga nad skrwawionymi bruzdami" (Прысяга над крывавымі разорамі)
- "Mądrzy ale nie na durnia trafili" (Разумныя, ды не на дурня папалі)
- "List noworoczny" (Навагодні ліст)
- "Jesienne listy" (Асеннія лісты)
- Зялёнка
- "Niepotrzebna" (Лішняя)
- "Michaśka" (Міхаська )
- Зваротлівы
- "Rozmowy o ptaszkach" (Гутаркі аб птушках)
- "Z drogi" (З дарогі)
- "Wspomnienia z podroży do Finlandii" (Успаміны з паездкі ў Фінляндыю)
Czytanki dla dzieci
- Teksty z "Białoruskiego elementarza albo Pierwszej nauki czytania" (Беларускі лемантар, або Першая навука чытання)
- "Dwóch chłopów" (Два мужыкі)
- "Dziad i baba" (Дзед і баба)
- "Nie śmiej się z cudzego nieszczęścia" (Не смейся з чужой бяды)
- Pierwsza czytanka dla dzieci białoruskich (Першае чытанне для дзетак беларусаў)
- Część I
- "Niedziela" (Нядзеля)
- "Nasze gospodarstwo" (Наша гаспадарка)
- Сварба
- "Wiosna" (Вясна)
- "Dopóki nie masz tego w ręku, nie twierdź, że to już twoje" (Пакуль в не руках, не кажы, што тваё)
- "Z iskry ogień" (З прыску ды ў агонь)
- "Rozmowy ostu z pokrzywą" (Гутарка асота з крапівою)
- "Maleńki synek" (Сынок маленькі)
- "Żuraw i czapla" (Журавель і Чапля)
- "Ptak i kura" (Курыца і пятух)
- "Cygan" (Цыган)
- Część II
- "Mój sad" (Мой сад )
- "Moja wioska" (Мая вёска)
- "Wieś rodzinna" (Родная вёска)
- "Las" (Лес)
- "Pszczoły" (Пчолы)
- "Sierota" (Сірата)
- "Przyśpiewki" (Прыпеўкі)
- "Bajki" (Прыказкі)
- "Zagadki" (Загадкі)
- Podarek dla małych dzieci (Гасцінец для малых дзяцей)
- "Chleba powszedniego daj nam dzisiaj" (Хлеба будняга дай нам сёнека!)
- "Zagadki" (Загадкі)
- Расінка на рожы
- "Opowiadania ludowe" (Народныя пагаворкі)
- "Małpa" (Малпа)
- "Niespodziewany podarek" (Неспадзяваны гасцінец)
- "Dobre dziecko" (Добрае дзіцятка)
- "Łabędź" (Лебедзь)
- "Ruda" (Рыжая)
Publicystyka
- "Збірайце матэрыялы аб батлейцы!"
- "Do wiejskiej młodzieży białoruskiej" (Да вясковай моладзі беларускай)
- "Szanujcie słowo ojczyste" (Шануйце роднае слова!)
- Газа
- "Jak się uczymy" (Як нам вучыцца)
- "O duszy młodzieży" (Аб душы маладзёжы)
- "Do dziewcząt" (Да дзяўчатак)
- "Nasza białoruska pieśń ludowa" (Наша народная беларуская песня)
- "Przelotne ptaszki" (Пералётныя птушкі)
- "Do młodzieży szkolnej" (Да школьнай моладзі)
- "Kwiat paproci" (Папараць-кветка)
- "Wieczór białoruski w Petersburgu" (Беларуская вечарынка ў Пецярбурзе)
Listy
- "Do Bronisława Epimacha-Szypila" (Браніславу Эпімаху-Шыпілу)
- "Do K. Studzińskiego" (К. Студзінскаму)
- "Do studentów białoruskich w Petersburgu" (Пецярбургскім студэнтам-беларусам)
- "Do Bronisławowa Taraszkiewicza" (Браніславу Тарашкевічу)