Przejdź do zawartości

Lech Wałęsa

Edytuj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez 77.255.26.115 (dyskusja) o 17:09, 9 lut 2015. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
Lech Wałęsa
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

29 września 1943
Popowo

Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej
Okres

od 22 grudnia 1990
do 22 grudnia 1995

Przynależność polityczna

NSZZ „Solidarność”

Pierwsza dama

Danuta Wałęsa

Poprzednik

Wojciech Jaruzelski (w kraju), Ryszard Kaczorowski (na uchodźstwie)

Następca

Aleksander Kwaśniewski

Przewodniczący NSZZ „Solidarność”
Okres

od 17 września 1980
do 23 lutego 1991

Przynależność polityczna

NSZZ „Solidarność”

Następca

Marian Krzaklewski

Faksymile
Odznaczenia
Order Orła Białego Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski Komandoria Missio Reconciliationis Odznaka Honorowa za Zasługi dla Województwa Warmińsko-Mazurskiego Kombatancki Krzyż Pamiątkowy „Zwycięzcom” (ZKRPiBWP) Krzyż Wielki Orderu Krzyża Południa (Brazylia) Krzyż Wielki Orderu Zasługi (Chile) Order Lwa Białego I klasy (Czechy) Wielka Wstęga Orderu Leopolda (Belgia) Order Słonia (Dania) Krzyż Wielki Orderu Krzysztofa Kolumba (Dominikana) Order Krzyża Ziemi Maryjnej I Klasy (Estonia) Krzyż Wielki Orderu Białej Róży Finlandii Krzyż Wielki Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Kawaler Krzyża Wielkiego Orderu Lwa Niderlandzkiego (Holandia) Gwiazda Tysiąclecia Litwy (Litwa) Krzyż Wielki Królewskiego Norweskiego Orderu Świętego Olafa Krzyż Wielki Orderu Infanta Henryka (Portugalia) Wielki Łańcuch Orderu Wolności (Portugalia) Krzyż Wielki Orderu Zasługi RFN Prezydencki Medal Wolności (Stany Zjednoczone) Order Królewski Serafinów (Szwecja) Order Księcia Jarosława Mądrego II klasy (Ukraina) Medal Wschodniej Republiki Urugwaju Kollana Orderu Błogosławionego Piusa IX (Watykan) Krzyż Wielki Orderu Francisco de Miranda (Wenezuela) Krzyż Wielki Orderu Węgierskiego Zasługi (cywilny) Krzyż Wielki Orderu Łaźni (Wielka Brytania) Order Zasługi Republiki Włoskiej I Klasy (1951-2001)
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Lech Wałęsa (ur. 29 września 1943 w Popowie) – polski polityk i działacz związkowy. Współzałożyciel i pierwszy przewodniczący „Solidarności”, opozycjonista w okresie PRL. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1990–1995, laureat Pokojowej Nagrody Nobla (1983)[1], przez tygodnik „Time” uznany za Człowieka Roku (1981) oraz za jednego ze 100 najważniejszych ludzi stulecia (1999).

Życiorys

Młodość i wykształcenie

Rodzicami Lecha Wałęsy byli Bolesław Wałęsa (1908–1945), z zawodu cieśla i Feliksa z domu Kamieńska (1916–1975)[2]. Był czwartym dzieckiem. Pierworodna była Izabela (1934–2012), po niej urodzili się jeszcze Edward (ur. 1937) i Stanisław (ur. 1939). Po śmierci Bolesława (16 czerwca 1945) głową rodziny został jego młodszy brat Stanisław, który pojął Feliksę za żonę w 1946. Z tego związku przyszło na świat troje dzieci: Tadeusz (ur. 1946), Zygmunt (ur. 1948) i Wojciech (1951–1988)[3].

W 1950 Lech Wałęsa rozpoczął naukę w szkole podstawowej[4]. W 1959 rozpoczął naukę w Zasadniczej Szkole Zawodowej w Lipnie. Trzykrotnie stawał na radzie pedagogicznej za palenie papierosów w internacie. Należał do Związku Młodzieży Socjalistycznej i Związku Młodzieży Wiejskiej oraz do Ligi Przyjaciół Żołnierza[5]. W czerwcu 1961 ukończył tę szkołę[6], z ogólną oceną dostateczną i bardzo dobrą za sprawowanie. Na 18 wykładanych przedmiotów, tylko z trzech miał wyższą ocenę niż dostateczną, a mianowicie: matematyka – dobry; przysposobienie sportowe – bardzo dobry i gospodarka przedsiębiorstwem – dobry[7]. W latach 1961–1967 pracował jako elektryk (samochodowy i ciągnikowy) oraz konserwator urządzeń elektrycznych w Państwowym Ośrodku Maszynowym w Łochocinie. Od 1963 do 1965 odbywał ponadto zasadniczą służbę wojskową[6] w jednostce wojskowej w Koszalinie[2]. Elew Szkoły Podoficerów i Młodszych Specjalistów Wojsk Łączności nr 10 w Świeciu którą ukończył ze stopniem kaprala[8]. W dniu 30 maja 1967 złożył podanie o pracę w Stoczni Gdańskiej im. Lenina i 2 czerwca został zatrudniony jako elektryk okrętowy[9].

Lata 70. XX wieku

W grudniu 1970 był jednym z przywódców strajku w swoim zakładzie pracy, wchodząc w skład Komitetu Strajkowego. Miesiąc później wszedł w skład rady oddziałowej związku zawodowego metalowców oraz został społecznym inspektorem pracy. Brał udział w rozmowach pracowników Stoczni Gdańskiej z pierwszym sekretarzem KC PZPR Edwardem Gierkiem[6].

W 1976 został zwolniony z pracy za publiczną krytykę koncesjonowanych organizacji związkowych. Do 1980 zatrudniony najpierw jako elektromechanik w Gdańskich Zakładach Mechanizacji Budownictwa ZREMB i następnie w Zakładzie Robót Elektrycznych Elektromontaż w Gdańsku[10]. W 1978 zaangażował się w działalność Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża. Był członkiem redakcji „Robotnika Wybrzeża”, współpracował z Komitetem Samoobrony Społecznej KOR. W latach 70. był przesłuchiwany i zatrzymywany przez funkcjonariuszy SB[6].

Pierwsza „Solidarność”

Lech Wałęsa (1980)

W sierpniu 1980 brał udział w organizowaniu zaplanowanego przez Bogdana Borusewicza strajku w Stoczni Gdańskiej. 14 sierpnia dołączył do inicjujących w tym zakładzie protest Jerzego Borowczaka, Bogdana Felskiego i Ludwika Prądzyńskiego. Po przemówieniu do dyrektora Stoczni Gdańskiej Klemensa Gniecha, w którym przypomniał o swoim zwolnieniu, wszedł w skład Komitetu Strajkowego, a następnie stanął na jego czele[11]. Po tym jak władze zgodziły się na główne postulaty (podwyższenie pensji, a także na tablicę upamiętniającą ofiary wydarzeń grudniowych i przywrócenie zwolnionych pracowników), Lech Wałęsa ogłosił przegłosowaną decyzję Komitetu Strajkowego o zakończeniu protestu. Jeszcze tego samego dnia, po konsultacji m.in. z przedstawicielami innych zakładów pracy, ogłosił strajk solidarnościowy, a następnego został przewodniczącym Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego[12]. 31 sierpnia 1980 z ramienia MKS podpisał z delegacją rządową pod przewodnictwem wicepremiera Mieczysława Jagielskiego gdańskie porozumienia sierpniowe. Podpis złożył charakterystycznym dużym długopisem z wizerunkiem papieża Jana Pawła II[13].

Lech Wałęsa został przywrócony do pracy w Stoczni Gdańskiej. 17 września 1980 stanął na czele nowo utworzonej Krajowej Komisji Porozumiewawczej, organu koordynującego założonego na bazie MKS ogólnopolskiego Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”. W 1981 został wybrany najpierw na przewodniczącego zarządu Regionu Gdańskiego, a następnie – na pierwszym Krajowym Zjeździe Delegatów w Gdańsku – na pierwszego przewodniczącego NSZZ „S”, otrzymując już w pierwszej turze około 55% głosów i pokonując tym samym Andrzeja Gwiazdę, Mariana Jurczyka i Jana Rulewskiego[14]. Prowadzony w latach 1980–1981 przez Lecha Wałęsę związek zawodowy przekształcił się w masowy ruch społeczno-polityczny, liczący w szczytowym okresie około 10 mln członków, wokół którego powstawały organizacje satelickie, m.in. Niezależny Samorządny Związek Zawodowy Rolników Indywidualnych „Solidarność” i Niezależne Zrzeszenie Studentów.

Internowanie i inwigilacja

Reakcją kierownictwa Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej na zachodzące przemiany było przygotowanie stanu wojennego. W nocy 13 grudnia 1981 decyzję Mieczysława Rakowskiego nakazującą wyjazd do Warszawy ogłosili Lechowi Wałęsie w jego mieszkaniu wojewoda gdański Jerzy Kołodziejski i I sekretarz KW PZPR Tadeusz Fiszbach[15]. Przewodniczącego zdelegalizowanej NSZZ „S” przewieziono najpierw do ośrodka rządowego w Chylicach, później osadzono w Otwocku Wielkim, a następnie w Arłamowie. Decyzję o internowaniu datowano na dzień 26 stycznia 1982. Lech Wałęsa został zwolniony w listopadzie 1982[6].

Od czasu zwolnienia przez kolejne lata objęty był dozorem milicyjnym i inwigilowany przez funkcjonariuszy służb specjalnych. Władze PRL traktowały go jako „osobę prywatną”[16]. Lech Wałęsa do końca lat 80. pozostawał przywódcą zdelegalizowanej NSZZ „S”. Utrzymywał liczne kontakty z zakonspirowanymi strukturami związku[6], m.in. już w kwietniu 1983 spotkał się z przedstawicielami Tymczasowej Komisji Koordynacyjnej[17].

5 października 1983 Komitet Noblowski ogłosił decyzję o przyznaniu mu Pokojowej Nagrody Nobla. W uzasadnieniu wskazano m.in.:

Działania Lecha Wałęsy charakteryzowały się determinacją w dążeniu do rozwiązania problemów jego kraju poprzez negocjacje i współpracę, bez uciekania się do przemocy. Lech Wałęsa próbował zapoczątkować dialog między organizacją, którą reprezentuje – „Solidarnością” – a władzami. Komitet uznaje Wałęsę za wyraziciela tęsknoty za wolnością i pokojem, która – mimo nierównych warunków – istnieje niepokonana we wszystkich narodach świata. W czasach, w których odprężenie i pokojowe rozwiązywanie konfliktów są bardziej potrzebne niż kiedykolwiek wcześniej, wysiłek Wałęsy jest zarówno natchnieniem, jak i przykładem[18].

Nagrodę w jego imieniu odebrała żona Danuta Wałęsa wraz z trzynastoletnim wówczas synem Bogdanem, zaś przemówienie Lecha Wałęsy odczytał Bohdan Cywiński. Przywódcy nielegalnej „Solidarności” władze komunistyczne uniemożliwiły wyjazd do Oslo, odmawiając wydania paszportu[18]. W 1986 Lech Wałęsa współtworzył jawną Tymczasową Radę „S”, a rok później zakładał i stanął na czele półlegalnej Krajowej Komisji Wykonawczej NSZZ „Solidarność”. W 1988 brał udział w organizowaniu strajku w Stoczni Gdańskiej, gdzie w latach 1983–1990 formalnie był zatrudniony na stanowisku elektryka[2].

Okrągły stół

 Osobny artykuł: Rozmowy w Magdalence.
Lech Wałęsa i George H. W. Bush w lipcu 1989

Strajk ten został zakończony ugodą z rządem i rozpoczęciem rozmów Okrągłego Stołu. Wałęsa był współtwórcą porozumień Okrągłego Stołu, czyli nieformalnym przywódcą tzw. społecznej części uczestników tych rozmów i oficjalnie jej głównym koordynatorem. Był też współzałożycielem Komitetu Obywatelskiego przy przewodniczącym NSZZ „Solidarność”.

Lech Wałęsa 31 sierpnia 1988 podczas spotkania z gen. Czesławem Kiszczakiem osiągnął porozumienie w sprawie rozpoczęcia obrad rządu z opozycją w zamian za wygaszenie zorganizowanej przez „Solidarność” fali strajków. Rozmowy okrągłego stołu rozpoczęły się 6 lutego 1989, a zakończyły 5 kwietnia 1989. W ich wyniku możliwa była zmiana Konstytucji PRL i wybory parlamentarne w czerwcu 1989. Komitet Obywatelski zdobył w wyborach w 1989 99 ze 100 mandatów w Senacie i wszystkie z 35% pochodzących z wolnego wyboru miejsc w Sejmie. W sierpniu 1989 zorganizował spotkanie z przewodniczącymi ZSL i SD, zawiązując w Sejmie koalicję, która utworzyła następnie pierwszy powojenny niekomunistyczny rząd z Tadeuszem Mazowieckim jako premierem.

Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej

 Osobny artykuł: Skład Kancelarii Prezydenta Lecha Wałęsy.

W przeprowadzonych w dwóch turach w listopadzie i grudniu 1990 wyborach powszechnych wybrany został na urząd Prezydenta RP. 22 grudnia 1990 złożył przed Zgromadzeniem Narodowym przysięgę prezydencką:

„Obejmując urząd Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, przysięgam uroczyście Narodowi Polskiemu, że postanowieniom Konstytucji wierności dochowam, będę strzegł niezłomnie godności Narodu, suwerenności i bezpieczeństwa państwa. Przysięgam, że dobro Ojczyzny oraz pomyślność obywateli będą dla mnie zawsze najwyższym nakazem. Tak mi dopomóż Bóg.”

Sprawował urząd do 22 grudnia 1995.

W dniach 4–6 lutego 1991 odwiedził Watykan i Włochy. 15 lutego w Wyszehradzie rozmawiał z prezydentem Czechosłowacji i premierem Węgier. W marcu jako nowo wybrany prezydent III Rzeczypospolitej odwiedził Stany Zjednoczone i spotkał się z działaczami oraz przywódcami Kongresu Polonii Amerykańskiej w Waszyngtonie, Chicago i wielu innych centrach licznej ludności polskiej[19]. 22 maja 1991 jako pierwszy w historii prezydent Polski złożył wizytę w utworzonym po drugiej wojnie światowej Izraelu.

4 lutego 1992 był w Strasburgu z wizytą w Radzie Europy. W marcu, w czasie wizyty w Niemczech, wysunął dla państw Europy Środkowej alternatywną wobec NATO i EWG koncepcję NATO-bis i EWG-bis. W 1992 podpisał Małą Konstytucję. W tym samym roku przyczynił się do obalenia rządu Jana Olszewskiego po opublikowaniu tzw. listy Macierewicza. W 1993 był inicjatorem założenia Bezpartyjnego Bloku Wspierania Reform. W maju tego samego roku rozwiązał Sejm i Senat wskutek uchwalenia wotum nieufności dla rządu Hanny Suchockiej[20].

Lech Wałęsa przegrał obie tury wyborów prezydenckich, przeprowadzonych 5 i 19 listopada 1995, z Aleksandrem Kwaśniewskim.

Działalność po prezydenturze

Lech Wałęsa i Aleksander Kwaśniewski podczas obchodów 25-lecia NSZZ „Solidarność”

W 1995 założył pozarządową organizację Fundacja „Instytut Lecha Wałęsy”. W 1997 utworzył partię polityczną Chrześcijańska Demokracja III Rzeczypospolitej Polskiej i został jej przewodniczącym. W wyborach parlamentarnych w tym samym roku jego ugrupowanie startowało z list Akcji Wyborczej Solidarność, która odniosła zwycięstwo (część członków ChDRP uzyskała mandaty, większość z nich po niedługim czasie opuściła tę partię). W późniejszym okresie Lech Wałęsa krytycznie oceniał AWS. W 2000 ponownie przegrał wybory prezydenckie, otrzymując śladowe poparcie (1,01% głosów, dało to 7. miejsce spośród 12 kandydatów), po którym ogłosił ostateczne odejście na polityczną emeryturę. Ustąpił wówczas z funkcji szefa ChDRP, zostając honorowym przewodniczącym partii. W 2001 w jej imieniu zawarł porozumienie z liderem partii Forum Obywatelskie Januszem Tomaszewskim, powołując komitet Forum Obywatelskie Chrześcijańska Demokracja, który w wyborach parlamentarnych w tym samym roku wystawił kandydatów do Senatu (do Sejmu członkowie ChDRP startowali głównie z list PO), a Lech Wałęsa przewodził mu honorowo. W 2003 jego ChDRP została wykreślona z rejestru, jednak w 2004 z wniosku m.in. Lecha Wałęsy została zarejestrowana ponownie i wystartowała do Parlamentu Europejskiego z list NKWW, kierowanego przez Macieja Płażyńskiego (z ramienia tego komitetu startował także syn Lecha Wałęsy, Jarosław).

W 2004 Lech Wałęsa otrzymał Dyplom Specjalny MSZ za wybitne zasługi dla promocji Polski w świecie.

W lutym 2005 napisał list otwarty na temat rozgłośni katolickiej Radia Maryja – oskarżył ją o spiskowe teorie na temat III RP, antysemityzm i ksenofobię. Bodźcem do tego działania stało się oskarżenie Lecha Wałęsy na antenie Radia Maryja o współpracę ze Służbą Bezpieczeństwa pod pseudonimem „Bolek”, z powodu której atakowany był ze strony niektórych środowisk prawicy.

Lech Wałęsa w 2005 początkowo przychylnie odnosił się do planów powstania Partii Demokratycznej, jednak ostatecznie ogłosił poparcie dla Platformy Obywatelskiej i kandydatury Donalda Tuska w wyborach prezydenckich[21]. Popierał PO także w każdych kolejnych wyborach; od 2005 do partii tej należy jego syn Jarosław (w latach 2005–2009 poseł na Sejm, od 2009 eurodeputowany).

16 listopada 2005 uzyskał decyzją Instytutu Pamięci Narodowej status pokrzywdzonego przez służby bezpieczeństwa PRL i zapowiedział walkę na drodze sądowej z osobami oskarżającymi go o działalność agenturalną.

22 sierpnia 2006 Lech Wałęsa zapowiedział wystąpienie z „Solidarności”, gdyż uznał, że związek pod przewodnictwem Janusza Śniadka za bardzo zaangażował się w poparcie PiS i braci Kaczyńskich. Decyzję rozważał już w 2005, kiedy polecił opłacenie składek członkowskich tylko do końca roku (składki opłacał wówczas w jego imieniu Jerzy Borowczak). Formalnie pozostał członkiem związku, będąc jedynie zawieszonym w prawach[22].

11 czerwca 2007 Sąd Okręgowy w Gdańsku orzekł, iż Lech Wałęsa naruszył dobra osobiste Krzysztofa Wyszkowskiego, nazywając go między innymi „małpą z brzytwą”, „wariatem” i „chorym debilem”. 19 czerwca 2007 na swojej stronie internetowej napisał komentarz, w którym nazwał ówczesnego prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego „s...synem”, zaś w programie publicystycznym Kropka nad i na antenie telewizji TVN24 podtrzymał to zdanie. 24 września 2008 Sąd Okręgowy w Gdańsku podtrzymał wyrok z 11 czerwca 2007, iż Lech Wałęsa naruszył dobra osobiste Krzysztofa Wyszkowskiego. Sąd Apelacyjny w Gdańsku w marcu 2011 prawomocnie orzekł, że Krzysztof Wyszkowski ma przeprosić byłego prezydenta za wypowiedź w telewizji z 16 listopada 2005, w której nazwał Lecha Wałęsę tajnym współpracownikiem SB o pseudonimie „Bolek”[23].

W wyborach prezydenckich w 2010 Lech Wałęsa poparł Bronisława Komorowskiego (uczynił to także wcześniej w wewnętrznych prawyborach w PO).

12 kwietnia 2012 Sąd Apelacyjny w Gdańsku orzekł prawomocnie, że Lech Wałęsa ma przeprosić Ryszarda Czarneckiego za naruszenie dóbr osobistych[24].

16 maja 2012 w wywiadzie dla Radia ZET Lech Wałęsa wyraził opinię, że premier Donald Tusk powinien zastosować siłowe rozwiązania wobec związkowców z NSZZ „Solidarność” protestujących przeciwko reformie systemu emerytalnego, powiedział m.in.: Gdybym był Tuskiem kazałbym pałować Solidarność. Sam bym spałował Dudę[25]. Wyjaśnił potem, że chciał tą wypowiedzią spowodować u działaczy związku refleksję, aby później nie zakłócili przebiegu rozgrywanych m.in. w Polsce piłkarskich mistrzostw Euro 2012, nie będąc faktycznie zwolennikiem używania pałek policyjnych wobec związkowców[26]. W 2014 Lech Wałęsa zapowiedział wspieranie inicjatyw „Solidarności”, które będą pozytywnie przez niego oceniane[27].

Na arenie międzynarodowej

Podczas uroczystego otwarcia Zimowych Igrzysk Olimpijskich 2002 w Salt Lake City reprezentował Europę, niosąc flagę olimpijską u boku sławnych przedstawicieli pozostałych kontynentów. W czerwcu 2004 jako pełnomocnik prezydenta RP Aleksandra Kwaśniewskiego reprezentował władze polskie na pogrzebie byłego prezydenta USA Ronalda Reagana. Pod koniec 2004 poparł publicznie pomarańczową rewolucję na Ukrainie – jego widok na wiecu na kijowskim Majdanie wywołał euforię tłumów. Próbował mediować pomiędzy skłóconymi stronami – obozem Wiktora Juszczenki i Wiktora Janukowycza, lecz obóz tego drugiego odrzucił jego próby mediacji na samym starcie. W kwietniu 2005 na zaproszenie prezydenta RP Aleksandra Kwaśniewskiego wziął udział w delegacji władz polskich na pogrzebie papieża Jana Pawła II. Wówczas z inicjatywy Tadeusza Mazowieckiego doszło do pierwszej od czasu wyborów z 1995 rozmowy obu prezydentów i gestu pojednania między nimi. W październiku 2008 przy poparciu rządu Donalda Tuska, pomimo sprzeciwu prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego, Lech Wałęsa został członkiem nowo utworzonej 12-osobowej grupy refleksyjnej Unii Europejskiej, określanej jako „Rada Mędrców”. Grupa, której powołanie zaproponował prezydent Francji Nicolas Sarkozy, miała się zająć rozpatrywaniem fundamentalnych zagadnień wymagających zmian i decyzji politycznych w niedalekiej przyszłości, takich jak m.in. globalizacja, zmiany klimatyczne, imigracja czy rynek pracy[28].

Od 2014 przyznawana jest Nagroda Solidarności, mająca nosić w przyszłości imię Lecha Wałęsy.

Kwestia współpracy ze Służbą Bezpieczeństwa

Od drugiej połowy lat 70. w wypowiedziach byłych współpracowników Lecha Wałęsy pojawiają się oskarżenia o jego współpracę ze Służbą Bezpieczeństwa. Takie zarzuty wysuwali Krzysztof Wyszkowski, Andrzej Gwiazda, Anna Walentynowicz, Jan Olszewski, Antoni Macierewicz, Andrzej Kołodziej, Alojzy Szablewski, Andrzej Bulc, Edward Mizikowski i inni działacze pierwszej „Solidarności”.

Sprawa domniemanej współpracy Lecha Wałęsy z SB po raz pierwszy pojawiła się na forum publicznym w związku z realizacją uchwały lustracyjnej Sejmu z 28 maja 1992. Uchwała zobowiązywała ministra spraw wewnętrznych do podania do dnia 6 czerwca 1992 pełnej informacji na temat urzędników państwowych od szczebla wojewody wzwyż, a także senatorów i posłów (...) będących współpracownikami UB i SB w latach 1945–1990[29].

4 czerwca 1992, realizując uchwałę Sejmu, minister spraw wewnętrznych Antoni Macierewicz doręczył Konwentowi Seniorów Sejmu listę nazwisk 64 członków rządu, posłów i senatorów, którzy wg zachowanych zapisów archiwalnych z czasów PRL byli ewidencjonowani przez UB/SB jako ich tajni współpracownicy.

Nazwisko Lecha Wałęsy znalazło się na drugiej, dodatkowej liście dotyczącej dwóch osób o szczególnym znaczeniu dla bezpieczeństwa państwa (lista Macierewicza). W tym samym dniu na posiedzeniu Sejmu RP poseł Kazimierz Świtoń ujawnił publicznie zawartość tej listy, mówiąc, że figuruje na niej prezydent Lech Wałęsa jako tajny współpracownik SB o pseudonimie „Bolek” (wypowiedź tę wykreślono z oficjalnego stenogramu na wniosek posła Jana Rokity[30]). Kancelaria Prezydenta RP przesłała oświadczenie prezydenta Lecha Wałęsy do PAP, w której przyznawał się on do podpisania dokumentów o współpracy z SB, jednak po dwóch godzinach Kancelaria oświadczenie to wycofała.

Akta Służby Bezpieczeństwa znajdujące się w archiwach IPN i dotyczące Lecha Wałęsy są niepełne. Wiadomo, że w latach 1992–1994 Lech Wałęsa jako prezydent RP wystąpił do UOP o ich udostępnienie. W 1996 stwierdzono brak części dokumentów i brak wypożyczonych mikrofilmów. Kilkadziesiąt ponumerowanych stron powyrywano – nie wiadomo dziś, czy wróciły do MSW zdekompletowane[31], czy też zniszczono je później, aby skompromitować Lecha Wałęsę, jak on sam utrzymuje[32].

Wyrokiem z 11 sierpnia 2000 Sąd Apelacyjny w Warszawie (V Wydział Lustracyjny) orzekł, że oświadczenie lustracyjne złożone przez kandydata na prezydenta RP Lecha Wałęsę jest zgodne z prawdą[33] w rozumieniu ustawy lustracyjnej z 11 kwietnia 1997[34].

16 listopada 2005 Lech Wałęsa otrzymał zaświadczenie nr 1763/05[35], wystawione przez IPN, w którym stwierdzono, iż przysługuje mu status osoby pokrzywdzonej w rozumieniu art. 6 ustawy o IPN z 18 grudnia 1998[36]. IPN przyznał Lechowi Wałęsie status pokrzywdzonego w drodze tajnego głosowania, w stosunku głosów 4:3[37].

4 czerwca 2008 prezydent RP Lech Kaczyński w wywiadzie dla TV Polsat stwierdził, że TW Bolek to Lech Wałęsa[38].

1 grudnia 2008 IPN upublicznił protokół z przesłuchania w dniu 18 listopada 2008 Edwarda Graczyka, byłego funkcjonariusza SB, osoby od dawna uchodzącej w publicznym obiegu za zmarłą (w 2000 w uzasadnieniu do orzeczenia Sądu Lustracyjnego Edward Graczyk wymieniony był jako osoba nieżyjąca, co za tym dokumentem powtórzyli autorzy książki SB a Lech Wałęsa. Przyczynek do biografii). Edward Graczyk, funkcjonariusz przydzielony od grudnia 1970 w Gdańsku do kontaktów z Lechem Wałęsą, oświadczył, że Lechowi Wałęsie w dokumentach przypisany był pseudonim „Bolek”, że przekazał mu pieniądze na zwrot poniesionych kosztów podróży, że w wyniku przekazywanych przez Lecha Wałęsę informacji nikt nie ucierpiał oraz iż nie wie, czy na podstawie przedstawionych mu dokumentów Lech Wałęsa został zarejestrowany jako tajny współpracownik[39]. W osobnym oświadczeniu medialnym sam Edward Graczyk zaprzeczył, jakoby werbował Lecha Wałęsę na Tajnego Współpracownika[40].

15 kwietnia 2010 w procesie wytoczonym przeciwko Krzysztofowi Wyszkowskiemu z powództwa Lecha Wałęsy były major SB Janusz Stachowiak zeznał, że zarejestrował Lecha Wałęsę jako tajnego współpracownika o pseudonimie „Bolek”, a jego zwerbowanie w grudniu 1970 odbyło się dobrowolnie i bez szantażu[41][42]. 31 sierpnia 2010 Sąd Okręgowy w Gdańsku (sąd I instancji) uznał, że były działacz Wolnych Związków Zawodowych Krzysztof Wyszkowski, zarzucając Lechowi Wałęsie współpracę z SB, nie naruszył dóbr osobistych byłego prezydenta[43]. Całkowicie odmienne stanowisko zajął w marcu 2011 Sąd Apelacyjny w Gdańsku (sąd II instancji), który wyrok ten uchylił w całości i prawomocnie nakazał Krzysztofowi Wyszkowskiemu przeproszenie Lecha Wałęsy[23]. Ostateczny wyrok w trwającej 9 lat sprawie okazał się niekorzystny dla Lecha Wałęsy, gdyż w dniu 29 sierpnia 2014 roku Sąd Okręgowy w Gdańsku Wydział XVI Cywilny Odwoławczy uznał go za "przegrywającego postępowanie i jako takiego za obowiązanego do poniesienia kosztów, które w toku procesu powstały"[44].

Odniesienia do rzekomej współpracy Lecha Wałęsy ze Służbą Bezpieczeństwa pojawiały się w filmach dokumentalnych: Nocna zmiana (1994), Plusy dodatnie, plusy ujemne (TVP 2005–2006, Telewizja Polska odmówiła emisji filmu), a w całości były jej poświęcone TW Bolek (Film Open Group, 2008) oraz TW Bolek (TVN, 2010, TVN odmówiła emisji filmu).

O współpracy Lecha Wałęsy z SB traktują następujące książki: SB a Lech Wałęsa. Przyczynek do biografii[45] (2008), Sprawa Lecha Wałęsy[46] (2008), Lech Wałęsa – idea i historia. Biografia polityczna legendarnego przywódcy „Solidarności” do 1988 roku[47] (2009) i Wałęsa. Człowiek z teczki[48] (2013).

W programie Kontrapunkt RMF FM i Newsweeka z 21 czerwca 2008 arcybiskup Tadeusz Gocłowski wyraził opinię, że określanie Lecha Wałęsy jako „Bolka” to grzech[49]. W programie TVP Info Rozmowa dnia z 4 czerwca 2013 były członek komisji weryfikującej dokumenty obciążające polityków umieszczonych na tzw. liście Macierewicza i polityk centroprawicowy Artur Balazs stwierdził, że po dokładnym przeglądzie pełnej wówczas jeszcze teczki Lecha Wałęsy nie znalazł w niej „niczego takiego, co mogłoby być dyskwalifikujące dla Lecha Wałęsy”, dodając: Wałęsa podjął pewną grę, natomiast nigdy nie było najmniejszej wątpliwości, po której stronie Lech Wałęsa jest. Mówię to jako człowiek, który widział te dokumenty. Taka jest prawda o Lechu Wałęsie[50].

Odznaczenia i wyróżnienia

Ordery i odznaczenia

Herb przydzielony Lechowi Wałęsie przez Urząd Heraldyczny Królestwa Szwecji z okazji nadania Królewskiego Orderu Serafinów. Według intencji projektanta, Adama Heymowskiego, nawiązuje do polskich barw narodowych i do herbu Gdańska. Jeden z krzyży zastąpiony został lilią, symbolizującą Matkę Boską Częstochowską

Lech Wałęsa z tytułu wyboru na urząd Prezydenta RP stał się kawalerem, wielkim mistrzem orderu i przewodniczącym kapituł Orderu Orła Białego oraz Orderu Odrodzenia Polski.

Został także uhonorowany m.in. następującymi orderami i odznaczeniami zagranicznymi:

Wyróżnienia i nagrody

Terminal portu lotniczego w Gdańsku im. Lecha Wałęsy

Doktorat honoris causa: (1981) Alliance College (Paryż), (1981) Uniwersytetu Columbia (Nowy Jork), (1981) Katolickiego Uniwersytet w Louvain, (1981) Providence College, (1982) MacMurray College (Illinois), (1982) Uniwersytetu Notre Dame, (1982) Uniwersytetu St. Denis, (1982) Uniwersytetu Seton Hall, (1983) Uniwersytetu Paryskiego, (1983) Uniwersytetu Harvard, (1984) Uniwersytet Fordham, (1984) Uniwersytetu Dundee (Wielka Brytania), (1989) Uniwersytetu Mac Master (Hamilton), (1989) Uniwersytetu Simona Frasera, (1990) Uniwersytetu Gdańskiego, (1990) Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, (1996) Uniwersytetu Stanowego Connecticut, (1996) Uniwersytetu Anahuac del Sur (Meksyk), (1997) Uniwersytetu del San Salvador (Buenos Aires), (1997) Uniwersytetu Mendoza, (1997) Uniwersytetu Meiji w Tokio, (1997) Uniwersytetu Korei (honorowy prof.), (1998) Westminster College (Fulton), (1998) Uniwersytetu Lynn (Miami), (1999) Uniwersytetu Gannon (Erie), (1999) University of Hawaii (Honolulu), (2000) Lewis and Clark College, (2000) Middelbury College VM, (2001) Portland (Oregon), (2001) Pontificia Universidad Catolica Madre Y Maestra (Santiago de los Caballeros, Republica Dominicana), (2001) St. Ambrose University (Davenport, Iowa), (2001) Ramapo College of New Jersey (Mahwah, NJ), (2002) University of North Carolina at Charlotte (NC), (2005) Uniwersytetu Quebec w Trois-Rivieres (Kanada), (2011) Uniwersytetu Europejskiego w Madrycie, (2011) Uniwersytetu w Opolu.

Za działalność dla dobra publicznego, dobrosąsiedzkich stosunków i pokoju Lech Wałęsa został odznaczony poprzez przyznaną przez Zarząd Krajowy Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Społecznego „Misja Pojednania” (powołanego w wyniku historycznego spotkania i pojednania się w 1993 obrońców Westerplatte i marynarzy z pancernika Schleswig-Holstein) Komandorię Missio Reconciliationis.

Jako pierwszy Polak zdobył w 1981 tytuł Człowieka Roku magazynu „Time”. Dnia 10 lutego 1995 wyróżniony został Pierścieniem Hallera, nagrodą przyznawaną przez Ligę Morską (I edycja). W 1995 otrzymał tytuł Człowiek Roku tygodnika Wprost. Jest laureatem statuetki Nagrody Humanitarnej VICTORIA, którą odebrał w świdnickiej katedrze, a także Nagrody Kisiela w 2005 oraz nagrody Galileo 2000 (w 2007)[59]. W 1990 został mu przyznany tytuł honorowego obywatela Białegostoku, Radomia i Krakowa[60]. 17 lipca 1996 wyróżniony został honorowym tytułem Przyjaciel Ludzi Bezdomnych, nadawanym przez twórcę Monaru – Marka Kotańskiego. Funkcjonuje również Stowarzyszenie imienia Lecha Wałęsy.

Z rąk królowej brytyjskiej Elżbiety II otrzymał godność Honorowego Członka Orderu Łaźni (Honorary Member of the Most Honourable Order of the Bath; obywatele brytyjscy otrzymują przy nadaniu tego orderu osobiste szlachectwo, ale nie odnosi się to do cudzoziemców), a w 1993 z okazji udekorowania szwedzkim odznaczeniem – Orderem Św. Serafina nadano mu herb mający zastosowanie wyłącznie do celów orderowych. 24 maja 2007 Rada miasta stołecznego Warszawy przyznała mu tytuł Honorowego Obywatela. Dyplom z rąk prezydent stolicy Hanny Gronkiewicz-Waltz oraz przewodniczącej Rady Miasta Ewy Malinowskiej-Grupińskiej odebrał 31 lipca 2007, w przeddzień rocznicy wybuchu powstania warszawskiego. W 2007 został dożywotnim członkiem FOSE – Przyjaciele Skautingu w Europie. Oficjalnego przyjęcia do FOSE dokonał Jørgen Rasmussen, prezes Europejskiej Fundacji Skautowej[61]. 8 kwietnia 2008 – jako pierwszemu – Rada Polskiej Fundacji Katyńskiej nadała mu Medal Dnia Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej[62]. W 2008 otrzymał Odznakę Honorową za Zasługi dla Województwa Warmińsko-Mazurskiego (nr 129)[63].

20 kwietnia 2009 odebrał przyznany mu 8 września 2008 tytuł honorowego obywatela Szczecina[64]. 9 czerwca 2009 otrzymał Medal im. Ernsta Reutera, będący najwyższym odznaczeniem miasta Berlin dla osobistości, które w szczególny sposób zaangażowały się na rzecz demokracji i praw człowieka. 16 listopada tego samego roku odebrał tytuł honorowego obywatela Mławy[65]. Dwa dni później odebrał tytuł Honorowego Obywatela Miasta Poznania[66]. 10 września 2010 odebrał przyznany mu w sierpniu 2008 tytuł honorowego obywatela Zielonej Góry[67]. 11 października tego samego roku odebrał przyznany mu rok wcześniej tytuł honorowego obywatela Opola[68].

W 2011 w uznaniu zasług wniesionych na rzecz odzyskania przez Polskę niepodległości został wyróżniony Kombatanckim Krzyżem Pamiątkowym „Zwycięzcom”, nadanym przez Zarząd Główny ZKRPiBWP[69]. 11 lutego tego samego roku Lech Wałęsa został uhonorowany nadaniem imienia tulipanom „Lech Wałęsa”. Tulipan został wyhodowany przez Marax Tulips VOF z siedzibą Hem w Holandii i wpisany przez Królewskie Stowarzyszenie Hodowców Cebul Kwiatowych do Międzynarodowego Rejestru Hodowców Tulipanów.

16 grudnia tego samego roku został przyznany mu tytuł honorowego obywatela Elbląga[70]. 15 grudnia 2013 odebrał tytuł honorowego obywatela gminy Brudzeń Duży[71]. 30 marca 2014 odebrał tytuł honorowego obywatela włoskiego Palermo[72].

W Gdańsku od 2004 działa port lotniczy im. Lecha Wałęsy. Place i ulice Lecha Wałęsy znajdują się w USA (w Glen Cove, NY, San Francisco, CA), w Kanadzie (Mississauga) czy we Francji (Arras, Le Kremlin-Bicêtre, Nicea, Paryż, Rosny-sous-Bois). Ponadto jest patronem ronda w Gnieźnie, ulicy w Zgorzałe na Kaszubach (od 2009), Bieszczadzkiego Zespołu Szkół Zawodowych w Ustrzykach Dolnych (od 2012)[73], szkoły w Toronto. Dnia 19 marca 2008 został wyróżniony odwzorowaniem w granicie podpisu w nawierzchnię ulicy Długiej w Bydgoszczy (tzw. Bydgoskie Autografy). 5 czerwca 2009 został uhonorowany pomnikiem w Alei Polskich Noblistów w Parku Natury w Odolanowie. W 2011 otrzymał Nagroda im. Ronalda Reagana (Ronald Reagan Centennial Freedom Award), a także został laureatem specjalnej Międzynarodowej Nagrody Al Idrissi.

Życie prywatne

W dniu 8 listopada 1969 poślubił Danutę z domu Gołoś[74]. Razem mają ośmioro dzieci: Bogdana (ur. 1970), Sławomira (ur. 1972), Przemysława (ur. 1974), Jarosława (ur. 1976), Magdalenę (ur. 1979), Annę (ur. 1980), Marię Wiktorię (ur. 1982) i Brygidę (ur. 1985)[75].

Od czasu strajku w Stoczni Gdańskiej z sierpnia 1980 Lech Wałęsa w miejscach publicznych pokazuje się z charakterystycznym znaczkiem wpiętym w klapę marynarki. Przedstawia on wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej. Przez wiele lat był to ten sam egzemplarz wykonany z plastiku, podarowany mu wówczas przez nieznaną kobietę. W 2009 został wymieniony na egzemplarz z metalu[76].

27 lutego 2008 został poddany zabiegowi operacyjnemu w klinice Methodist DeBakey Heart and Vascular Center w Houston. Wszczepiono mu wówczas dwukomorowy rozrusznik-defibrylator oraz stent[77].

W 1984 wydał wielokrotnie wznawianą i tłumaczoną autobiografię Droga nadziei. W 2007 ukazała się jego książka Lech Wałęsa. Moja III RP. Straciłem cierpliwość, a w 2008 nowa obszerna autobiografia Wałęsa. Droga do prawdy. Autobiografia[78].

Lech Wałęsa aktywnie działa w społeczności internetowej. Posiada specjalny numer Gadu-Gadu: 1980 (od 2006)[79]. Prowadził m.in. blog w serwisie mojageneracja.pl[80] i mikroblog w serwisie blip.pl[81]. Po zamknięciu serwisu blip.pl przeniósł swoje wpisy na mikroblog portalu wykop.pl[82][83]. Prowadzi również blog w serwisie blog.pl[84].

Kultura masowa

  • Postać Lecha Wałęsy była inspiracją dla piosenki „New Year's Day” irlandzkiej grupy U2, nawiązując do rozstania internowanego na początku lat 80. Lecha Wałęsy z rodziną.
  • Sylwetka Lecha Wałęsy znalazła się w kilku światowej sławy teledyskach, m.in. Michaela Jacksona („Man in the Mirror”) lub The Scorpions („Wind of Change”). Na obu widać Lecha Wałęsę z końca lat 80.
  • Do osoby Lecha Wałęsy odnosi się utwór „100 000 000”, opublikowany na albumie Spalaj się! (1993) Kazika oraz Na żywo, ale w studio (1994) grupy Kazik na Żywo. Tekst opisuje rozmowę robotników, którzy nie szczędzą krytycznych uwag pod adresem prezydenta Lecha Wałęsy, skoncentrowanych głównie na niespełnionej obietnicy przedwyborczej (Lech Wałęsa obiecał dać każdemu po 100 000 000 złotych). W refrenie wykrzykiwane są słowa: Wałęsa, dawaj moje sto milionów, Wałęsa, dawaj nasze sto milionów. Na albumie Na żywo, ale w studio wydano także kontynuację utworu, zatytułowaną „300 000 000”.
  • Do osoby Lecha Wałęsy odnosi się refren utworu zespołu Big Cyc pt. „Ostry dyżur” wydanej w albumie pt. Wojna plemników. Tekst opisuje fatalną sytuację w polskiej służbie zdrowia, która jest porównywana do Lecha Wałęsy[85]. Oczywistą aluzją do Lecha Wałęsy („elektryka ze Stoczni Gdańskiej”) jest również inna piosenka tej grupy pt. „Nie wierzcie elektrykom” z płyty o tym samym tytule, na okładce której umieszczona jest karykatura prezydenta ubranego w koszulkę z wielką literą „S”, przypominającą tę Supermana, i znaczkiem „Playboya” w klapie marynarki.
  • W 2013 Andrzej Wajda ukończył film biograficzny o Lechu Wałęsie pt. Wałęsa. Człowiek z nadziei. Premiera tego filmu miała miejsce 21 września 2013 w Teatrze Narodowym w Warszawie.

Zobacz też

  1. ↑ The Nobel Peace Prize 1983. nobelprize.org. [dostęp 2 stycznia 2010]. (ang.).
  2. ↑ a b c Rys biograficzny. ilw.org.pl. [dostęp 25 sierpnia 2013].
  3. ↑ Sławomir Cenckiewicz, Wałęsa: człowiek z teczki, Poznań 2013, 21, 23–24.
  4. ↑ Mateusz Marczak: Wałęsa przeciwko wydawnictwu Zysk. Nie podważa jednak fragmentów o współpracy z SB. alexjones.pl, 5 maja 2014. [dostęp 3 lipca 2014].
  5. ↑ Sławomir Cenckiewicz, Wałęsa: człowiek z teczki, Poznań 2013, 28.
  6. ↑ a b c d e f Nota biograficzna w Encyklopedii Solidarności. [dostęp 2 stycznia 2010].
  7. ↑ Sławomir Cenckiewicz, Wałęsa: człowiek z teczki, Poznań 2013, 29–30.
  8. ↑ Przemówienie Prezydenta RP, Zwierzchnika Sił Zbrojnych Lecha Wałęsy wygłoszone podczas wizyty w 12 PRLK z okazji Święta Wojska Polskiego w dn. 15.08.1992 r.. [dostęp 24 sierpnia 2013].
  9. ↑ Sławomir Cenckiewicz, Wałęsa: człowiek z teczki, Poznań 2013, s. 65.
  10. ↑ Lech Wałęsa. wrotapomorza.pl. [dostęp 2 stycznia 2010].
  11. ↑ Marek Wąs, Marek Sterlingow: Strajk – dzień pierwszy: W obronie pani Ani. wyborcza.pl, 6 sierpnia 2005. [dostęp 3 stycznia 2010].
  12. ↑ Marek Wąs, Marek Sterlingow: Przełom w strajku: zaczyna się „Solidarność”. wyborcza.pl, 10 sierpnia 2005. [dostęp 3 stycznia 2010].
  13. ↑ Paweł Misior: Długopis. [dostęp 24 sierpnia 2013].
  14. ↑ Wojciech Roszkowski: Najnowsza historia Polski 1980–2002, s. 42.
  15. ↑ Andrzej Paczkowski: Wojna polsko-jaruzelska, s. 52–53.
  16. ↑ Borusewicz: To święto nie tylko Lecha Wałęsy, ale i całej Polski. gazeta.pl, 5 grudnia 2008. [dostęp 3 stycznia 2010].
  17. ↑ Wojciech Roszkowski: Najnowsza historia Polski 1980–2002, s. 65.
  18. ↑ a b Danuta Wałęsa w imieniu męża odbiera Nagrodę Nobla. tvp.info, 10 grudnia 2009. [dostęp 3 stycznia 2010].
  19. ↑ Nota biograficzna na portalu money.pl. [dostęp 24 sierpnia 2013].
  20. ↑ Antoni Dudek: Historia Polityczna Polski 1989–2012. Kraków: Znak, 2013, s. 273. ISBN 978-83-240-2130-7.
  21. ↑ Tusk popiera Wałęsę, Wałęsa popiera Tuska. wp.pl, 16 marca 2005. [dostęp 25 sierpnia 2013].
  22. ↑ Maciej Sandecki: Lech Wałęsa: Wracam do „Solidarności”, kapitaliści za dużo sobie pozwalają. gazeta.pl, 18 kwietnia 2014. [dostęp 28 kwietnia 2014].
  23. ↑ a b Wałęsa okazał litość Wyszkowskiemu. wp.pl, 4 września 2012. [dostęp 24 sierpnia 2013].
  24. ↑ Wałęsa ma przeprosić posła PiS. tvn24.pl, 12 kwietnia 2012. [dostęp 13 kwietnia 2012].
  25. ↑ Wałęsa: gdybym był Tuskiem kazałbym pałować Solidarność. Sam bym spałował Dudę. wprost.pl, 16 maja 2012. [dostęp 25 sierpnia 2013].
  26. ↑ Lech Wałęsa: powtórzyłbym słowa o pałowaniu działaczy Solidarności. wp.pl, 25 czerwca 2012. [dostęp 28 kwietnia 2014].
  27. ↑ Wałęsa: nie zamierzam wracać do „Solidarności”. polskieradio.pl, 24 kwietnia 2014. [dostęp 28 kwietnia 2014].
  28. ↑ Wałęsa chce się wycofać z Rady Mędrców. dziennik.pl, 5 lutego 2009. [dostęp 25 sierpnia 2013].
  29. ↑ M.P. z 1992 r. nr 16, poz. 116
  30. ↑ 1992. Noc kopert. wyborcza.pl, 5 czerwca 2007. [dostęp 26 kwietnia 2010].
  31. ↑ Antoni Dudek: Historia polityczna Polski 1989–2012. Kraków: Znak, 2013, s. 245. ISBN 978-83-240-2130-7.
  32. ↑ Wiktor Świetlik: Wojna na życiorysy Wałęsy. Prezydent pisze polemikę. polskatimes.pl, 21 czerwca 2008. [dostęp 25 sierpnia 2013].
  33. ↑ Orzeczenie sędziów Sądu Apelacyjnego w Warszawie wraz z uzasadnieniem wyroku w sprawie lustracyjnej Lecha Wałęsy. ipn.gov.pl, 11 sierpnia 2000. [dostęp 25 sierpnia 2013].
  34. ↑ Ustawa z dnia 11 kwietnia 1997 r. o ujawnieniu pracy lub służby w organach bezpieczeństwa państwa lub współpracy z nimi w latach 1944–1990 osób pełniących funkcje publiczne (Dz.U. z 1997 r. nr 70, poz. 443).
  35. ↑ Alicja Karlic: Od Redakcji. polishweekly.com, 20 października 2010. [dostęp 25 sierpnia 2013].
  36. ↑ Ustawa z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (Dz.U. z 1998 r. nr 155, poz. 1016).
  37. ↑ Igor Janke: Historycy na froncie. rp.pl, 6 czerwca 2008. [dostęp 25 sierpnia 2013].
  38. ↑ Lech Kaczyński: Wałęsa był „Bolkiem”. dziennik.pl, 5 czerwca 2008. [dostęp 20 czerwca 2011].
  39. ↑ Protokół z przesłuchania świadka byłego funkcjonariusza SB Edwarda G. ipn.gov.pl. [dostęp 25 sierpnia 2013].
  40. ↑ Nigdy nie dałem Wałęsie pieniędzy. wyborcza.pl, 12 października 2008. [dostęp 20 kwietnia 2010].
  41. ↑ Świadek w sądzie: Wałęsa był agentem „Bolkiem”. interia.pl, 15 kwietnia 2010. [dostęp 25 sierpnia 2013].
  42. ↑ Pełne zeznania w sprawie „Bolka”. wzzw.wordpress.com. [dostęp 25 sierpnia 2013].
  43. ↑ Cezary Gmyz, Jarosław Stróżyk: Wałęsę można nazywać TW. rp.pl, 31 sierpnia 2010. [dostęp 25 sierpnia 2013].
  44. ↑ Sąd Okręgowy w Gdańsku XVI Wydział Cywilny Odwoławczy, Sygn.akt XVI Cz 422/14
  45. ↑ Sławomir Cenckiewicz, Piotr Gontarczyk: SB a Lech Wałęsa: przyczynek do biografii. Gdańsk: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2008. ISBN 978-83-60464-74-8.
  46. ↑ Sławomir Cenckiewicz: Sprawa Lecha Wałęsy. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo, 2008. ISBN 978-83-7506-242-7.
  47. ↑ Paweł Zyzak: Lech Wałęsa. Idea i historia. Arcana, 2009.
  48. ↑ Sławomir Cenckiewicz: Wałęsa. Człowiek z teczki. Zysk i S-ka, 2013.
  49. ↑ Gocłowski: Mówienie, że Wałęsa był „Bolkiem” to grzech. interia.pl, 15 kwietnia 2010. [dostęp 25 sierpnia 2013].
  50. ↑ Artur Balazs: widziałem pełną teczkę Wałęsy. Nie ma w niej nic dyskwalifikującego. wp.pl, 4 czerwca 2013. [dostęp 25 sierpnia 2013].
  51. ↑ Cavaliere di Gran Croce Ordine al Merito della Repubblica Italiana. quirinale.it (strona prezydenta Włoch), 6 lutego 1991. [dostęp 25 sierpnia 2013]. (wł.).
  52. ↑ a b Cidadãos estrangeiros agraciados com ordens portuguesas. presidencia.pt. [dostęp 3 grudnia 2014]. (port.). Jako „WALESA Lech”.
  53. ↑ Página Oficial das Ordens Honoríficas Portuguesas. ordens.presidencia.pt. [dostęp 25 sierpnia 2013]. (port.).
  54. ↑ Diário Oficial da União (DOU). 22 marca 1995. [dostęp 22 czerwca 2014]. (port.).
  55. ↑ Seznam vyznamenaných. hrad.cz. [dostęp 25 sierpnia 2013]. (cz.).
  56. ↑ Указ Президента України № 1218/2005. president.gov.ua. [dostęp 29 kwietnia 2011]. (ukr.).
  57. ↑ Eesti Vabariigi teenetemärgid. president.ee. [dostęp 3 grudnia 2014]. (est.).
  58. ↑ Applebaum otrzymała „Gwiazdę Millenium Litwy”. rp.pl, 23 października 2008. [dostęp 25 sierpnia 2013].
  59. ↑ Galileo 2000 dla Wałęsy. wprost.pl, 8 czerwca 2007. [dostęp 25 sierpnia 2013].
  60. ↑ Honorowe Obywatelstwo Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa. bip.krakow.pl. [dostęp 18 lutego 2011].
  61. ↑ Wałęsa członkiem FOSE. zhp.pl, 31 sierpnia 2007. [dostęp 25 sierpnia 2013].
  62. ↑ Pierwsze nadanie Medalu Dnia Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej 8 kwietnia 2008 r. Warszawa: Niezależny Komitet Historyczny Badania Zbrodni Katyńskiej, Polska Fundacja Katyńska, 2009, s. 253–256, seria: „Zeszyty Katyńskie”. ISBN 83-917780-6-1.
  63. ↑ Rejestr odznak. bip.warmia.mazury.pl. [dostęp 27 września 2012].
  64. ↑ Ynona Husaim-Sobecka: Lech Wałęsa w Szczecinie. Honorowy obywatel odbierze zaszczyty w Zamku. 20 kwietnia 2009. [dostęp 25 sierpnia 2013].
  65. ↑ Lech Wałęsa Honorowym Obywatelem Mławy. gazeta.pl, 16 listopada 2009. [dostęp 25 sierpnia 2013].
  66. ↑ Wałęsa Honorowym Obywatelem Miasta Poznania. epoznan.pl, 18 listopada 2009. [dostęp 25 sierpnia 2013].
  67. ↑ Lech Wałęsa honorowym obywatelem Zielonej Góry. wp.pl, 10 października 2010. [dostęp 25 sierpnia 2013].
  68. ↑ Wałęsa Opolaninem. opole.pl. [dostęp 25 sierpnia 2013].
  69. ↑ Kombatancki Krzyż Pamiątkowy dla Lecha Wałęsy. kombatantpolski.pl. [dostęp 25 sierpnia 2013].
  70. ↑ Lech Wałęsa. elblag.eu. [dostęp 3 stycznia 2014].
  71. ↑ Lech Wałęsa honorowym obywatelem gminy Brudzeń Duży. onet.pl, 15 grudnia 2013. [dostęp 15 grudnia 2013].
  72. ↑ Lech Wałęsa honorowym obywatelem Palermo. instytutlechawalesy.natemat.pl, 30 marca 2014. [dostęp 31 marca 2014].
  73. ↑ Lech Wałęsa patronem szkoły w Bieszczadach. onet.pl, 29 lutego 2012. [dostęp 9 grudnia 2013].
  74. ↑ Danuta Wałęsa, Piotr Adamowicz (oprac.): Danuta Wałęsa. Marzenia i tajemnice. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2011, s. 40. ISBN 978-83-08-04741-5.
  75. ↑ Ryszarda Socha: Wszystkie dzieci Wałęsy. polityka.pl, 10 października 2005. [dostęp 2 stycznia 2010].
  76. ↑ Wałęsa z nowym znaczkiem Matki Boskiej w klapie. gazeta.pl, 1 marca 2009. [dostęp 2 stycznia 2010].
  77. ↑ Lech Wałęsa w serwisie „Ludzie Wprost”. [dostęp 2 stycznia 2010].
  78. ↑ Wykaz publikacji w katalogu Biblioteki Narodowej. [dostęp 2 stycznia 2010].
  79. ↑ Lech Wałęsa 1980. mediafm.net, 21 stycznia 2006. [dostęp 2 stycznia 2010].
  80. ↑ Blog Lecha Wałęsy w serwisie mojageneracja.pl. [dostęp 10 marca 2012].
  81. ↑ Mikroblog Lecha Wałęsy w serwisie blip.pl. [dostęp 10 marca 2012].
  82. ↑ Profil Lecha Wałęsy na portalu wykop.pl. [dostęp 8 października 2013].
  83. ↑ Administrator portalu wykop.pl o przyłączeniu na ten portal konta Lecha Wałęsy. [dostęp 25 sierpnia 2013].
  84. ↑ Blog Lecha Wałęsy. [dostęp 8 października 2013].
  85. ↑ Tekst piosenki „Ostry dyżur” na portalu teksty.org. [dostęp 25 sierpnia 2013].

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Prezydenci Polski
II Rzeczpospolita (1918–1939)
Rząd RP na Uchodźstwie (1939–1990)
Polska Ludowa (1944–1989)
Rzeczpospolita
Polska
(1944–1952)
Polska
Rzeczpospolita
Ludowa
(1952–1989)
III Rzeczpospolita (od 1989)
Pełniący obowiązki prezydenta RP
Zobacz też:

Proporzec Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej

Przewodniczący „Solidarności”
Laureaci Pokojowej Nagrody Nobla
XX wiek
XXI wiek

Nobel

Ludzie roku tygodnika „Time”
XX wiek
XXI wiek
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Lech_Wałęsa&oldid=41754628”