Grecja

{{{nazwa}}}

Herb Grecji flaga Grecji
Dewiza: Ελευθερία ή θάνατος
Hymn: Imnos pros tin Eleftherian [[Plik:{{{hymn audio}}}|200px]]
Stolica	Ateny
Powierzchnia	131 940
Populacja • liczba ludności	10 566 531 (2022)
Domena internetowa	.gr
Położenie na mapie świata Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|}

{{Państwo infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | lata istnienia = | wikinews = | data powstania = | kod mapy = | rok = | dopełniacz nazwy = | terytoria autonomiczne = | terytoria zależne = | ustrój polityczny = | wikicytaty = | nazwa = | waluta = | pkb psn = | alt mapy = | opis mapy = | pkb psn rok = | liczba ludności = | data likwidacji = | współrzędne = | gęstość zaludnienia = | ISO 3166 = | wikisłownik = | język urzędowy = | commons = | pkb psn na osobę = | nazwa oryginalna = | pkb na osobę = | religia dominująca = | premier = | kod samochodowy = | numer kierunkowy = | pkb = | wysokość = | flaga = | kod samolotowy = | władca = | pkb rok = | strefa czasowa = | mapa = | hymn audio = | prezydent = Nieznane pola: "numer_kierunkowy", "status_terytorium", "likwidacja_data", "dewiza_język", "przez_kogo", "powierzchnia_wód", "likwidacja_sposób", "w_imieniu", "w_imieniu_urząd", "utworzenie_sposób", "gęstość", "mapa_obraz", "terytoria_autonomiczne", "herb_obraz", "terytoria_zależne", "religia_dominująca", "typ_państwa", "szef_rządu_opis", "ludność_rok", "głowa_terytorium", "dewiza_polski", "ludność_miejsce", "kod_ISO", "hymn_nazwa_polska", "w_imieniu_tekst", "w_imieniu_tekst2", "flaga_obraz", "język_urzędowy", "ustrój_polityczny", "głowa_terytorium_opis", "UTC", "nazwa_polska", "waluta_nazwa", "uwagi", "głowa_państwa", "utworzenie_data", "nazwa_oryginalna", "w_imieniu2", "waluta_symbol", "język_używany", "gęstość_miejsce", "zależne_od", "głowa_państwa_opis", "powierzchnia_miejsce", "lokalizacja_obraz", "od_kogo", "w_imieniu_urząd2", "kod_samochodowy", "nazwa_dopełniacz", "szef_rządu", "państwo" oraz "ludność".

Grecja (gr. Ελλάδα (Elláda), IPA: [e̞ˈlaða] lub Ελλάς (Ellás), IPA: [e̞ˈlas], tr. Yunanistan), Republika Grecka (Ελληνική Δημοκρατία (Ellinikí Dimokratía), IPA: [e̞ˌliniˈci ðimo̞kraˈtiˌa]) – kraj w południowo-wschodniej części Europy, położony na krańcu Półwyspu Bałkańskiego. Graniczy z Albanią, Republiką Macedonii i Bułgarią na północy oraz z Turcją na wschodzie. Ma dostęp do dwóch mórz: Morza Egejskiego na wschodzie, oraz Morza Jońskiego na zachodzie. Na obu znajduje się wiele wysp, również będących częścią Grecji.

Uznawana za kolebkę zachodniej cywilizacji i będąca miejscem narodzin demokracji, filozofii, sportów, polityki i dramatu, Grecja ma długą i bogatą historię i dziedzictwo kulturowe, które wpłynęło na inne kultury Europy, północnej Afryki i Bliskiego Wschodu. Obecnie jest rozwijającym się krajem, będącym członkiem Unii Europejskiej od 1981 r. oraz strefy euro od 2002 r.

Ustrój polityczny

Grecja jest demokracją parlamentarną. Na czele państwa stoi prezydent, który jest wybierany przez parlament na pięcioletnią kadencję. Władzę ustawodawczą sprawuje parlament oraz prezydent. Parlament składa się z 300 parlamentarzystów, wybieranych na czteroletnią kadencję.

Według nowych zasad 260 mandatów w parlamencie przyznawanych jest w systemie proporcjonalnym, a pozostałych 40 automatycznie przechodzi do partii, która uzyskała największą liczbę głosów.

Władzę wykonawczą sprawuje rząd oraz prezydent. Premier wyznaczany jest przez prezydenta państwa, który powołuje na to stanowisko przewodniczącego partii posiadającej w parlamencie absolutną większość lub większość względną. Rząd musi otrzymać w parlamencie wotum zaufania.

Historia

Starożytność

Dwa czynniki geograficzne wywarły silny wpływ na rozwój starożytnej cywilizacji greckiej: góry i morze. Z jednej strony, granice naturalne podzieliły kraj na setki niezależnych państw-miast mających własne formy rządu. Z drugiej, sąsiedztwo morza sprawiło, że Hellenowie byli wspaniałymi podróżnikami i kupcami, dzięki czemu mogli wymieniać towary i idee z innymi ludami świata śródziemnomorskiego. Bliski Wschód i Egipt wywarły wpływ na powstanie wczesnych mitów greckich, które znalazły wyraz najpierw w poezji epickiej, a później w dramacie i wszystkich rodzajach sztuk plastycznych. Ziemia grecka obfitowała też w marmur i glinę, z których wznoszono świątynie oraz wykonywano rzeźby i ceramikę, stanowiące główne źródło naszych wyobrażeń na temat antycznej kultury tego kraju.

Greckie wybrzeża Morza Egejskiego widziały wykształcenie się pierwszych zaawansowanych europejskich cywilizacji – minojskiej oraz mykeńskiej. Wkrótce na Peloponezie i w dzisiejszej Grecji Środkowej, a także na wyspach Morza Jońskiego i Egejskiego wyrosło wiele państw-miast (polis), każde mające własny rząd i prawa. Miasta jednoczyły się z dwoma najważniejszymi – Atenami i Spartą aby odepchnąć wówczas najpotężniejszego wroga – Persów. Gdy odepchnięto wroga, pojawiły się pierwsze konflikty między polis, zakończone wojną peloponeską. W przeciągu jednego stulecia Grecy zostali zjednoczeni pod berłem Filipa II. Jednak Filip II miał wielu wrogów, i został zamordowany. Po jego śmierci władze nad grekami przejął jego syn Aleksander. Aleksander zwyciężył Persów ponownie, jednocząc Grecję z Bliskim Wschodem. Po śmierci przywódcy jego hellenistyczne imperium rozpadło się.

W 146 r. p.n.e. Półwysep Bałkański i wyspy greckie zostały zajęte przez Rzymian. Nie przerwało to rozwoju greckiej kultury, chociaż na długo przerwało polityczną niezależność regionu. Grecja stała się rzymską prowincją, a jej kultura stopniowo zaczęła wpływać na kulturę rzymską. Następnie od 395 jako część cesarstwa wschodniorzymskiego weszła w skład cesarstwa bizantyjskiego.

W 776 r. przed Chrystusem odbyły się I Igrzyska Olimpijskie.

Średniowiecze

W średniowieczu w granicach cesarstwa bizantyjskiego. W państwie tym, będącym spadkobiercą Cesarstwa rzymskiego, dominował język (od VIII w urzędowy) i kultura grecka. Ostatni cesarz - Konstantyn XI Dragazes - zginął 29 V 1453 roku w trakcie obrony Konstantynopola.

Historia nowożytna

W marcu 1821 na wezwanie arcybiskupa Patrasu, Germanosa Grecy rozpoczynają powstanie, które po uzyskaniu pomocy Anglii, Francji i Rosji doprowadza do uzyskania niepodległości w 1830.

W wyniku wojny z Imperium Osmańskim w roku 1897 oraz wojen bałkańskich przyłączone zostały Kreta, Epir, oraz Macedonia z Salonikami. W czasie I wojny światowej Grecja była sprzymierzona z państwami ententy, choć król Konstantyn I Glücksburg przejawiał silne tendencje proniemieckie, za co został zdetronizowany. Przegrana państw centralnych, w tym Imperium Osmańskiego, dała możliwość rządowi w Atenach zrealizowania haseł megali czyli zjednoczenia wszystkich Greków w ramach jednego państwa, odrodzonego imperium bizantyjskiego ze stolicą w Konstantynopolu. Rząd Eleftheriosa Wenizelosa pod wpływem tej idei podjął decyzję o inwazji w rejonie dawnej Jonii i rozpoczęcia grecko-tureckiej wojny. Zakończyła się ona całkowitą klęską wojsk greckich i licznymi pogromami ludności greckiej w Azji Mniejszej. Traktat pokojowy z Lozanny zawarty w 1923 r. zatwierdzał wymianę ludności między Grecją a Turcją. W obydwu wojnach światowych po stronie aliantów, 1946-49 – wojna domowa, od 1952 w NATO, od 1981 w EWG.KJD

Plik:Partenon1.jpg

Ateny

Wybory parlamentarne

W Grecji przedterminowe wybory parlamentarne odbyły się 16 września 2007 r.

Wygrali je konserwatyści z Nowej Demokracji zdobywając 41,86 proc. głosów co dało im 152 miejsca w 300-osobowym parlamencie.

Socjalistyczny PASOK uzyskał 38,12 proc głosów, co równałoby się ok. 102 miejscom w parlamencie.

Gospodarka

W latach 1981-1990 nastąpiły w Grecji znaczne przeobrażenia gospodarcze i rozpoczął się szybki rozwój ekonomiczny. W miejsce rolno-surowcowej uformowała się gospodarka o większym udziale usług (głównie transport, obsługa turystów, handel, finanse). Większą rolę odegrało tu członkostwo (od 1981) i pomoc Wspólnoty Europejskiej. W latach od 1985 do 1991 Grecja otrzymała 2,5 mld dolarów amerykańskich w ramach tzw. planu integracyjnego, średni roczny przyrost produktu krajowego brutto wynosił w latach 1987-1990 1,6%, usługi wytwarzają 57% produktu krajowego brutto, przemysł – 18%, rolnictwo – 14% (1990). Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca w 2007 roku wyniósł $27 360, czyli ok. 93% średniej unijnej.

Geografia i warunki naturalne Grecji

Kreta

Terytorium Grecji można podzielić na:

• Grecję kontynentalną (wraz z oddzielonym od niej Kanałem Korynckim półwyspem Peloponez), która wchodzi w skład Półwyspu Bałkańskiego
• oraz wyspy rozsiane na morzach Egejskim i Jońskim

Prawie 1/5 powierzchni Grecji przypada na około 3000 wysp, z czego 167 jest zamieszkałych. Największe z wysp to:

• Kreta (ok. 8260 km²)
• Eubea (ok. 3621 km²)
• Lesbos (ok. 1630 km²)
• Rodos (ok. 1400 km²)
• Chios (ok. 840 km²)
• Kefalinia (ok. 780 km²)
• Samos (ok. 480 km²)
• Naksos (ok. 430 km²)
• Thassos (ok. 390 km²)
• oraz archipelagi
  • Wyspy Jońskie
  • Cyklady
  • Sporady Południowe i Północne

Blisko 81% powierzchni Grecji zajmują pasma górskie (śr. wysokość 1200-1800 m n.p.m.), które przyjmują przebieg południkowy. Obszary nizinne są niewielkie i występują w pobliżu wybrzeży (Niz. Salonicka, Tracka, Tesalska oraz Argolidzka). Półwysep Chalcydycki, tworzy 3 wtórne półwyspy: Athos, Longos i Kasandra.

Podział administracyjny Grecji

Grecja – zdjęcie satelitarne

Grecja jest podzielona na 13 regionów (περιφέρεια – periféreia, l.mn. περιφέρειες – periféreies), które dzielą się na 54 departamenty (νομός – nomós, l. mn. νομοί – nomoí).

Zobacz też

• kuchnia grecka
• Achajowie, Karowie
• Eurotas
• Hellada
• hymn państwowy, herb Grecji, flaga Grecji
• władcy Grecji, prezydenci Grecji
• mitologia grecka, bogowie greccy
• wyspy Grecji
• konflikt grecko-macedoński
• greckie tablice rejestracyjne

Linki zewnętrzne

• Prezydent Grecji
• Parlament Grecji
• Rząd Grecji
• Greckie ambasady na świecie
• Wojna Domowa w Grecji 1946-1949