Osm

Re - Os - Ir Ru Os Hs       Układ okresowy
Dane ogólne
Nazwa, symbol, l.a.*	Osm, Os, 76
Własności metaliczne	metal przejściowy
Grupa, okres, blok	8 (VIIIB), 6, d
Gęstość, twardość	22610 kg/m3, 7
Wygląd
Kolor	szaroniebieski
Własności atomowe
Masa atomowa	190,23 u
Promień atomowy (obl.)	130 (185) pm
Promień kowalencyjny	128 pm
Promień van der Waalsa	bd
Konfiguracja elektronowa	[Xe]4f145d66s²
e- na poziom energetyczny	2, 8, 18, 32, 14, 2
Stopień utlenienia	3, 4, 8
Własności kwasowe tlenków	średnio kwasowe
Struktura krystaliczna	heksagonalna
Własności fizyczne
Stan skupienia	stały
Temperatura topnienia	3306 K (3033 °C)
Temperatura wrzenia	5285 K (5012°C)
Objętość molowa	8,42×10-6 m³/mol
Ciepło parowania	627,6 kJ/mol
Ciepło topnienia	31,8 kJ/mol
Ciśnienie pary nasyconej	2,52 Pa (3300 K)
Prędkość dźwięku	4940 m/s (293,15K)
Pozostałe dane
Elektroujemność	2,2 (Pauling) 1,52 (Allred)
Ciepło właściwe	130 J/(kg*K)
Przewodność właściwa	10,9×106 S/m
Przewodność cieplna	87,6 W/(m*K)
I Potencjał jonizacyjny	840 kJ/mol
II Potencjał jonizacyjny	1600 kJ/mol
III Potencjał jonizacyjny	2400 kJ/mol
IV Potencjał jonizacyjny	3900 kJ/mol
Najbardziej stabilne izotopy*
izotop wyst. o.p.r. s.r. e.r. MeV p.r. 184Os 0,02% >5,6×1013 lat α   180W 185Os {syn.} 93,6 dni w.e. 1,015 185Re 186Os 1,59% >2×1015 lat α   182W 187Os 1,96% stabilny izotop z 111 neutronami 188Os 13,24% stabilny izotop z 112 neutronami 189Os 16,15% stabilny izotop z 113 neutronami 190Os 26,26% stabilny izotop z 114 neutronami 191Os {syn.} 15,4 dni β- 0,313 191Ir 192Os 40,78% stabilny izotop z 116 neutronami 194Os {syn.} 6 lat β- 0,097 194Ir
Tam, gdzie nie jest zaznaczone inaczej, użyte są jednostki SI i warunki normalne.
*Wyjaśnienie skrótów: l.a.=liczba atomowa wyst.=występowanie w przyrodzie, o.p.r.=okres połowicznego rozpadu, s.r.=sposób rozpadu, e.r.=energia rozpadu, p.r.=produkt rozpadu, w.e.=wychwyt elektronu

Osm (Os, łac. osmium) - pierwiastek chemiczny z grupy metali przejściowych w układzie okresowym. Nazwa pochodzi od greckiego słowa osme oznaczającego zapach.

Jest jednym z pierwiastków o największej gęstości, wynoszącej 22,57 g/cm³.

Historia odkrycia

Osm został odkryty w 1803 roku przez Tennanta Smithsona i Williama Hyde'a Wollaston'a w Londynie w Anglii.Poszukiwali oni sposobu oczyszczania platyny poprzez rozpuszczanie rudy platyny w wodzie królewskiej.Jako produkt uboczny reakcji powstawały duże ilości nierozpuszczalnego prochu czarnego. Wollaston skoncentrował się na rozpuszczalnej części produktów i odkrył pallad (w 1802) oraz rod (w 1804),podczas gdy Tennant postanowił zbadać nierozpuszczalne produkty reakcji. Latem 1803 roku, Tennant odkrył dwa nowe pierwiastki, osm i iryd .Odkrycie nowych pierwiastków zostało udokumentowane w Stowarzyszeniu Królewskim 21 Czerwca, 1804 roku.

Występowanie

Osm występuje w skorupie ziemskiej w ilości 1×10^-4 ppm. Najważniejszymi minerałami osmu są:

• osmiryd Os, Ir

Największe rezerwy osmu posiada obecnie Turcja (127 000 ton).Bułgaria także posiada znaczne jego ilości, 2500 ton. Metal ten jest może także zostać pozyskany z irydoosmu, naturalnie występującego stopu irydu i osmu,a także z zawierających pewne ilości platyny piasków rzek w paśmie gór Uralu,Południowej i Północnej Ameryce.Występuje także w rudach niklu w Sudbury,w regionie Ontario razem z innymi metalami z grupy niklowców.