Terytorialność

Terytoretialność. Pod tym hasłem opisuje się zachowania przestrzenne człowieka, związane z jego terytorium, a także relacje między otoczeniem materialnym a zachowaniami. Człowiek należy do zwierząt, które ustalają swoje terytorium i bronią go przed zajęciem przez inne osobniki własnego gatunku. Przyjęcie orientacji własnościowej wobec przestrzeni polega na prostym zajęciu tej przestrzeni na stałe lub sporadycznie.

Przykłady zachowań terytorialnych

• Ludzie jadący w pociągu mają poczucie, że przedział do nich należy. Udzielają odpowiedzi na pytanie "czy można tu usiąść." Także samo pytanie związane jest z uczuciem, że narusza się "czyjąś" przestrzeń.
• Grupa rozmawiających osób zwykle tworzy okrąg lub półokrąg. Przestrzeń wewnątrz tego kręgu jest spostrzegana jako własność tej grupy. Obce osoby starają się nie przechodzić pomiędzy rozmawiającymi (nie naruszyć terytorium). W przypadku naruszenia tej przestrzeni intruz jest spostrzegany jak agresor.
• Ludzie czują się bardziej pewnie w swoim domu niż poza nim.
• Jeśli grupa ludzi zajmuje jakąś salę (np. w kinie, na konferencji czy na wykładzie), to osoba, która wchodzi do sali będzie starać się przemknąć niezauważona.
• Gangi tworzą obszary, które uważają za swoje i naruszenie ich przez inne grupy uważają za agresję ("agresja terytorialna").
• Kibice zwykle czują się gospodarzami w swoim mieście i gośćmi w mieście innej drużyny.
• Ludzie tworzą granicę państw, którą uważają za granicę "swojej ziemi". Przekroczenie takiej symbolicznej lini często rodzi emocje.
• Objawem zachowań terytorialnych jest skłonność do ogradzania (choćby symbolicznego) swojego terenu - np. działek, ogrodów itp.

Zawłaszczanie przestrzeni

Przestrzeń zajmowana w ramach terytorium może być względnie przepuszczalna dla intruzów lub bardzo szczelna. Zależy to od:

• Statusu osób w grupie, która zajmuje daną przestrzeń. Im wyższy status, tym trudniej naruszyć niewidzialne granice terytorium zajmowane przez grupę.
• Rodzaju interakcji członków grupy. Jeśli grupa rozmwia, jest bardziej szczelna niż wtedy gdy tylko obserwuje (np. granice audytorium łatwiej naruszyć)
• Odległości między osobami w grupie (im mniejsza, tym bardziej szczelne granice)
• Liczby rozmówców

Przestrzeń psychologiczna

Przestrzeń terytorialna nie jest jednolita. Istnieją miejsca wyróżnione w tej przestrzeni, mające szczególną "wartość". Osoby zajmujące takie miejsca są spostrzegane jako zajmujące wyjątkową pozycję w grupie a miejsca te są uprzywilejowane.

Cytat (Ew. Łukasza 12:37-40): "Jeśli cię kto zaprosi na ucztę, nie zajmuj pierwszego miejsca, by czasem ktoś znakomitszy od ciebie nie był zaproszony przez niego. Wówczas przyjdzie ten, kto was obu zaprosił, i powie ci: Ustąp temu miejsca; i musiałbyś ze wstydem zająć ostatnie miejsce. Lecz gdy będziesz zaproszony, idź i usiądź na ostatnim miejscu. Wtedy przyjdzie gospodarz i powie ci: Przyjacielu, przesiądź się wyżej; i spotka cię zaszczyt wobec wszystkich współbiesiadników. Każdy bowiem, kto się wywyższa, będzie poniżony, a kto się poniża, będzie wywyższony."

Okazuje się także, że ludzie obserwując odległości między osobami i ich usytuowanie między sobą są w stanie wnioskować jakie relacje wiążą te osoby.

Manipulowanie przestrzenią. Przestrzeń a osobowość

Zobacz też: proksemika, dystanse personalne