Aleksander Freyd
| |
 kapitan lekarz
| |
| Data i miejsce urodzenia |
6 sierpnia 1897 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
wiosna 1940 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1918–1940 |
| Siły zbrojne | |
| Formacja | |
| Główne wojny i bitwy |
wojna polsko-bolszewicka |
| Odznaczenia | |
    
| |
Aleksander Freyd vel Frejd[1][2][3] ps. „Bezmian”[4] (ur. 6 sierpnia 1897 w Warszawie, zm. wiosną 1940 w Katyniu) – kapitan lekarz Wojska Polskiego, doktor nauk lekarskich, internista, specjalista medycyny tropikalnej, działacz społeczny, podróżnik.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodził się 6 sierpnia 1897 w Warszawie[5], w rodzinie Mariana i Reginy z domu Güde-Makowska[4][6]. Absolwent Gimnazjum im. Mikołaja Reja w Warszawie[7].
W latach 1915–1918 był członkiem Polskiej Organizacji Wojskowej[7]. Ukończył studia medyczne na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Warszawskiego. W 1923 otrzymał dyplom doktora nauk lekarskich[3]. Uzyskał specjalizację z interny. Również został absolwentem Wydziału Filozoficznego. Od 1917 do 1918 był zatrudniony jako asystent w Zakładzie Anatomii Opisowej. Następnie ukończył studia w Instytucie Medycyny Kolonialnej w Paryżu[8]. W tym mieście zajął pierwsze miejsce podczas międzynarodowego konkursu lekarzy, po czym otrzymał funkcję Assistant Etranger à la Faculté de Médecine na Sorbonie. Został specjalistą medycyny tropikalnej. Został delegatem Rządu Polskiego do Peru i Brazylii w Ameryce Południowej.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości wstąpił do Wojska Polskiego. W 1920 brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. 8 stycznia 1924 został zatwierdzony w stopniu porucznika ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 3463. lokatą w korpusie oficerów rezerwy piechoty[9][10]. W 1922 posiadał przydział w rezerwie do Kompanii Zapasowej Sanitarnej Nr 4 w Łodzi[11], a od 1923 do 7 Pułku Piechoty Legionów w Chełmie[12][13]. Później został przeniesiony do korpusu oficerów rezerwy sanitarnych, grupa lekarzy[14]. W 1934 posiadał przydział w rezerwie do Kadry Zapasowej 1 Szpitala Okręgowego w Warszawie[15]. Na stopień kapitana został mianowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1936 i 2. lokatą w korpusie oficerów rezerwy sanitarnych, grupa lekarzy[16].
Był członkiem polskiej ekspedycji badawczej Urzędu Emigracyjnego i Banku Gospodarstwa Krajowego do Peru (w toku planowanej emigracji rolniczej) mającej na celu sprawdzenie czy obszary w tym kraju nadają się na zasiedlenie[17]. Badał na miejscu indiańskie plemię Kampów. Odbywał podróżne do Brazylii oraz do Sahary uczestnicząc w Międzynarodowym Kongresie Medycznym w Algierze[8]. Pełnił funkcję przewodniczącego Sekcji Biologii Ligi Morskiej i Kolonialnej, wiceprzewodniczącego Związku Pionierów Kolonialnych. Od 1931 był członkiem korespondentem Akademii Geograficznej w Limie[8].
Prowadził prywatną praktykę lekarską w Warszawie w latach 30. Od 1937 do 1939 wykładał tematy z zakresu chorób tropikalnych w Wolnej Wszechnicy Polskiej
Po wybuchu II wojny światowej ewakuował się na wschód. Po agresji ZSRR na Polskę z 17 września 1939 został aresztowany przez Sowietów 18 września w okolicach Brzeżan. Był przetrzymywany w obozie w Kozielsku[18]. W odnalezionym dzienniku inny jeniec tego obozu Stefan Pieńkowski podał, że Aleksander Freyd wygłaszał dla osadzonych referat o Amazonce[19]. Wiosną 1940 został przetransportowany do Katynia i rozstrzelany przez funkcjonariuszy Obwodowego Zarządu NKWD w Smoleńsku oraz pracowników NKWD przybyłych z Moskwy na mocy decyzji Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940. Został pochowany na terenie obecnego Polskiego Cmentarza Wojennego w Katyniu.
29 października 1932 ożenił się z Ireną Klewin (zm. 10 sierpnia 1934)[7].
5 października 2007 roku Minister Obrony Narodowej Aleksander Szczygło mianował go pośmiertnie do stopnia majora[20]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 roku, w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”[21].
Ordery i odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Krzyż Niepodległości – 15 kwietnia 1932 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”[22][4]
- Krzyż Walecznych dwukrotnie[13] (po raz pierwszy w 1922 za działalność w POW[23][24])
- Złoty Krzyż Zasługi – 10 listopada 1933 „za zasługi na polu pracy społecznej w Lidze Morskiej i Kolonjalnej”[25]
- Srebrny Krzyż Zasługi – 9 listopada 1932 „za zasługi na polu pracy społecznej”[26]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921[7]
- Odznaka Szkoły Podchorążych Piechoty[27]
- Krzyż Zasługi Obrońców (Łotwa)[7]
Publikacje
[edytuj | edytuj kod]- Dwa dni wśród trędowatych nad Amazonką (1928)
- Patologia Amazonii Peruwiańskiej (1930)
- Międzynarodowy Kongres Malarii w Algierze (1930)[28]
- Choroby klimatyczne: Parazytologia; Epidemiologia: rozdziały wybrane (1938, współautor: Julian Szymański)
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- Jeńcy polscy w niewoli radzieckiej (od 1939 roku)
- Obozy NKWD dla jeńców polskich
- Ofiary zbrodni katyńskiej – zamordowani w Katyniu
- Zbrodnia katyńska
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Spis oficerów rezerwy 1922 ↓, s. 68, jako ppor. Aleksander Frejd ur. 6 sierpnia 1896.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 144, 519.
- ↑ a b Rocznik Lekarski 1938 ↓, s. 670.
- ↑ a b c 14 grudnia 1936 Komitet Krzyża i Medalu Niepodległości ponownie rozpatrzył wniosek i nie przyznał Krzyża Niepodległości z Mieczami. Kartoteka personalno-odznaczeniowa. WBH. [dostęp 2021-10-01]..
- ↑ Zieliński 1933 ↓, s. 110.
- ↑ Łoza 1938 ↓, s. 182, tu Regina Maria z Godé-Makowskich.
- ↑ a b c d e Łoza 1938 ↓, s. 182.
- ↑ a b c Zieliński 1933 ↓, s. 111.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 519.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 457.
- ↑ Spis oficerów rezerwy 1922 ↓, s. 68.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 144.
- ↑ a b Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 139.
- ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 219.
- ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 732.
- ↑ Rybka i Stepan 2021 ↓, s. 607.
- ↑ Jerzy Mazurek: Kraj a emigracja. Ruch ludowy wobec wychodźstwa chłopskiego do krajów Ameryki Łacińskiej (do 1939 roku), s. 152.
- ↑ Andrzej Leszek Szcześniak: Katyń. Lista ofiar i zaginionych jeńców obozów Kozielsk, Ostaszków, Starobielsk. Warszawa: Alfa, 1989, s. 214. ISBN 83-7001-294-9.
- ↑ Maria Magdalena Blombergowa. Uczeni polscy rozstrzelani w Katyniu, Charkowie i Twerze. „Analecta”, s. 14, R. 9 Z. 2 (18) / 2000.
- ↑ Decyzja Nr 439/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 5 października 2007 roku w sprawie mianowania oficerów Wojska Polskiego zamordowanych w Katyniu, Charkowie i Twerze na kolejne stopnie oficerskie. Decyzja nie została ogłoszona w Dzienniku Urzędowym MON.
- ↑ Lista osób zamordowanych w Katyniu, Charkowie, Twerze i Miednoje mianowanych pośmiertnie na kolejne stopnie. policja.pl. [dostęp 2014-08-05].
- ↑ M.P. z 1932 r. nr 92, poz. 124.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 19 z 8 lipca 1922, s. 488, jako ppor. Aleksander Frejd, zdemobilizowany.
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. WBH. [dostęp 2021-10-01]..
- ↑ M.P. z 1933 r. nr 259, poz. 278.
- ↑ M.P. z 1932 r. nr 259, poz. 298.
- ↑ Aleksander Freyd. muzeumkatynskie.pl. [dostęp 2015-01-13].
- ↑ Z wydawnictw periodycznych. „Gazeta Lwowska”, s. 6, Nr 256 z 6 listopada 1930.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2021-01-07].
- Alfabetyczny spis oficerów rezerwy. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922-05-01.
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
- Rocznik Lekarski Rzeczypospolitej Polskiej na 1938 rok. Warszawa: Naczelna Izba Lekarska, 1938.
- Jan Kiński, Helena Malanowska, Urszula Olech, Wacław Ryżewski, Janina Snitko-Rzeszut, Teresa Żach: Katyń. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Marek Tarczyński (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2000. ISBN 83-905590-7-2.
- Maria Magdalena Blombergowa. Uczeni polscy rozstrzelani w Katyniu, Charkowie i Twerze. „Analecta”, s. 23–24, R. 9 Z. 2 (18) / 2000.
Stanisław Łoza: Czy wiesz kto to jest?. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1938.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935-1939. Wyd. 2 poszerzone. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon Sp. z o.o., 2021. ISBN 978-83-66687-09-7.
- Stanisław Zieliński: Mały słownik pionierów polskich kolonialnych i morskich : podróżnicy, odkrywcy, zdobywcy, badacze, eksploratorzy, emigranci - pamiętnikarze, działacze i pisarze migracyjni. Warszawa: Inst. Wyd. Ligi Morskiej i Kolonialnej, 1933.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Aleksander Freyd – publikacje w bazie Google Books. google.pl. [dostęp 2015-01-13].
- Aleksander Freyd – publikacje w bazie World Cat. worldcat.org. [dostęp 2015-01-13].
- Publikacje Aleksandra Freyda w bibliotece Polona
- Absolwenci Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Warszawskiego
- Członkowie Ligi Morskiej i Kolonialnej (1930–1939)
- Członkowie Polskiej Organizacji Wojskowej
- Jeńcy polscy w niewoli radzieckiej (kampania wrześniowa)
- Kapitanowie lekarze II Rzeczypospolitej
- Ludzie urodzeni w Warszawie (Królestwo Kongresowe)
- Ludzie związani z Białą Podlaską
- Odznaczeni Krzyżem Niepodległości
- Odznaczeni Krzyżem Walecznych (dwukrotnie)
- Odznaczeni Krzyżem Zasługi Obrońców
- Odznaczeni Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918–1921
- Odznaczeni Srebrnym Krzyżem Zasługi (II Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Złotym Krzyżem Zasługi (II Rzeczpospolita)
- Oficerowie Wojska Polskiego zamordowani w Katyniu
- Pochowani na Polskim Cmentarzu Wojennym w Katyniu
- Polscy interniści
- Polscy podróżnicy i odkrywcy
- Uczestnicy wojny polsko-bolszewickiej (strona polska)
- Urodzeni w 1897
- Urzędnicy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych II Rzeczypospolitej
- Wykładowcy Wolnej Wszechnicy Polskiej
- Zmarli w 1940