Przejdź do zawartości

Andrzej Zagórski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Andrzej Zagórski
Mścisław
Data i miejsce urodzenia

21 kwietnia 1926
Staniątki

Data i miejsce śmierci

8 października 2007
Kraków

Miejsce spoczynku

cmentarz Rakowicki w Krakowie

Zawód, zajęcie

historyk

Małżeństwo

Janina Hojak

Krewni i powinowaci

Janusz (brat)

Odznaczenia
Krzyż Walecznych (od 1941, dwukrotnie) Złoty Krzyż Zasługi

Andrzej Wojciech Zagórski, ps. Mścisław (ur. 21 kwietnia 1926 w Staniątkach[a], zm. 8 października 2007 w Krakowie) – polski historyk, żołnierz Armii Krajowej (AK).

Nagrobek Andrzeja Zagórskiego i jego córki Barbary

Rodzina

[edytuj | edytuj kod]

Był synem wywodzącego się z warstwy ziemiańskiej Franciszka h. Ostoja (ur. 1894 w Milczycach, zm. 1964 w Warszawie[2]) i Stanisławy z domu Kamionka[1]. Jego ojciec był oficerem ZWZ–AK w stopniu podporucznika (ps. Ostoja), komisarycznym starostą Szefostwa Biur Wojskowych („Teczka”) i organizatorem tajnego nauczania. W AK jako żołnierz służył również brat Janusz, ps. Mściciel[3][4].

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Po urodzeniu mieszkał w Hołodówce (powiat mościski) blisko Lwowa, gdzie jego ojciec był zarządcą majątku ziemskiego. W 1929 powrócił z rodzicami do Staniątek, gdzie ukończył szkołę powszechną. Do wybuchu II wojny światowej uczęszczał do gimnazjum w Bochni[1].

Wiosną 1940 z powodu groźby aresztowania ojca za działalność konspiracyjną wraz z rodziną przeniósł się do powiatu przeworskiego w województwie lwowskim. Od maja 1941 pełnił przy ojcu rolę łącznika Komendy Obwodu Przeworsk ZWZ (później AK) i pomagał w organizacji tajnego nauczania, w ramach którego ukończył gimnazjum i rozpoczął kurs licealny[1].

Po zaprzysiężeniu do AK 22 lutego 1943 został za pisemną zgodą ojca strzelcem w patrolu dywersyjnym Placówki Kańczuga[1]. Po ukończeniu konspiracyjnej szkoły podoficerskiej otrzymał przydział do plutonu dyspozycyjno-dywersyjnego Komendy Obwodu AK Przeworsk, dowodzonego przez Jana Balawendera „Puchacza”, w którym służył do rozwiązania AK 19 stycznia 1945[1][5][4]. Od lutego 1944 brał udział w akcjach likwidacyjnych wobec konfidentów Gestapo i nacjonalistów ukraińskich[1]. 18 marca 1944 ukończył szkołę podchorążych przy Obwodzie AK Przeworsk[1][4]. Wziął udział w akcji „Jula” w kwietniu 1944 i w akcji „Burza” w lipcu 1944[1]. Został aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa (UB) wraz z ojcem w sierpniu 1944 i wkrótce zwolniony z racji młodego wieku[1]. Według innych informacji był aresztowany w Przeworsku w listopadzie 1944 wraz z dowódcą, ojcem i bratem[3] i więziony przez UB i NKWD w Przeworsku[6]. W lipcu 1945 zdał maturę w Nowym Sączu, gdzie mieszkał od czasu zwolnienia, później ukończył Akademię Handlową w Krakowie. W trakcie studiów włączył się w działalność antykomunistycznego Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” (WiN) i był krótko więziony przez Wojewódzki Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Krakowie[1]. Pracował jako dyrektor administracyjny Zjednoczonych Zespołów Gospodarczych Stowarzyszenia „Pax”[4]. Po wprowadzeniu stanu wojennego złożył rezygnację i przeszedł na emeryturę[1].

Od początku lat 60. zbierał dokumenty i relacje dotyczące działalności konspiracji niepodległościowej w Małopolsce w latach 1939–1956. Stworzył jedną z największych w Polsce kolekcji tego typu – zgromadził w niej ponad 2500 relacji, ok. 25 000 stron dokumentów (oryginałów lub ich kopii) oraz ponad 9100 wycinków prasowych[1][4][6]. Zbiory zostały po jego śmierci przekazane do archiwum krakowskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej[7].

Przed 1972 nawiązał kontakt z Światową Federacją Weteranów(inne języki) (Fédération mondiale des anciens combattants) i organizacjami kombatanckimi w Wielkiej Brytanii. Publikował teksty o historii AK z pominięciem cenzury[1].

Był obok Andrzeja Daszkiewicza, Jana Sokoła i Mieczysława Wieliczki pionierem badań naukowych nad strukturami Polskiego Państwa Podziemnego i antykomunistycznych organizacji niepodległościowych na terenie Rzeszowszczyzny[8]. Napisał ok. 250 publikacji z tego zakresu, w tym siedem książek. W strukturze Okręgowej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich Przeciw Narodowi Polskiemu – Instytutu Pamięci Narodowej w Rzeszowie został na początku 1991 wybrany do składu Zespołu Badania Zbrodni Komunistycznych popełnionych na Rzeszowszczyźnie w latach 1944–1989[9].

Był pomysłodawcą i pierwszym redaktorem „Zeszytów Historycznych WiN-u”, ukazujących się od 1993[5][4]. Na łamach tego czasopisma na przełomie 1994/1995 polemizował z Benedyktem Gajewskim i Grzegorzem Motyką na temat powojennej działalności dowódcy oddziału Narodowych Sił Zbrojnych „Zuch” Antoniego Żubryda[10]. Był także redaktorem wydawnictwa seryjnego Małopolski słownik biograficzny uczestników działań niepodległościowych 1939–1956, wydawanego w Krakowie przez Towarzystwo Sympatyków Historii od 1997[5][4].

Zmarł 8 października 2007 w Krakowie i został pochowany na cmentarzu Rakowickim (kwatera FD, rząd 10, miejsce 20)[11].

Odznaczenia i wyróżnienia

[edytuj | edytuj kod]

Główne publikacje

[edytuj | edytuj kod]
  • Z badań nad strukturą organizacyjną ruchu oporu w Rzeszowszczyźnie (Związek Walki Zbrojnej – Armia Krajowa), „Studia Historyczne” 11/1 (1968), s. 97–111.
  • W kleszczach czerwonych (współautor Dionizy Garbacz), Muzeum Regionalne im. Adama Fastnachta, Brzozów 1991. ISBN 83-900130-5-3
  • Na katorżniczym szlaku (współautor Zbigniew K. Wójcik), „Polonia”, Warszawa 1994. ISBN 83-7021-172-0
  • Materiały do bibliografii Zrzeszenia WiN (Biblioteka Zeszytów Historycznych WIN-u, 1), Fundacja „Niezawisłość”, Wrocław 1994. ISBN 83-902803-0-2
  • Obwód Armii Krajowej Mielec przed i po „Burzy”, [w:] Mielec. Studia i materiały z dziejów miasta i regionu, t. 3, red. Feliks Kiryk, Towarzystwo Miłośników Ziemi Mieleckiej, Mielec 1994.
  • ''Konspiracja w Sanoku w okresie okupacji, [w:] Sanok. Dzieje miasta, red. Feliks Kiryk, Secesja, Kraków 1995. ISBN 83-86077-57-3
  • Okręg Kraków Armii Krajowej, [w:] Armia Krajowa. Rozwój organizacyjny, red. Krzysztof Komorowski, Bellona, Warszawa 1996.
  • Dział łączności konspiracyjnej zewnętrznej (1943–1945). Zbiory Adama Potyry (Krakowski Okręg Armii Krajowej w dokumentach, 1), Towarzystwo Sympatyków Historii, Kraków 1998. ISBN 83-909631-1-6
  • Dział łączności operacyjnej. Łączność radiowa (1943–1945) (Krakowski Okręg Armii Krajowej w dokumentach, 2), Towarzystwo Sympatyków Historii, Kraków 1999. ISBN 83-912784-1-7
  • Zrzeszenie "Wolność i Niezawisłość" w dokumentach, t. 6, cz. 1: Cztery Zarządy Główne WiN przed sądami PRL (Biblioteka Zeszytów Historycznych WIN-u), Zarząd Główny WiN, Wrocław 1999. ISBN 83-902803-7-X
  • Podokręg AK Rzeszów. Plan zbrojnego ujawnienia w świetle dokumentów (sierpień–wrzesień 1944 roku) (współautor Grzegorz Ostasz), Oficyna Wydawnicza Politechniki Rzeszowskiej, Rzeszów 1999. ISBN 83-7199-103-7
  • Z działalności Armii Krajowej, [w:] Dzieje Rzeszowa, t. 3: Rzeszów w okresie międzywojennym i okupacji (1918–1944), red. Feliks Kiryk, Urząd Miasta Rzeszowa, Rzeszów 2001.
  • Akcja „Burza” w Inspektoracie AK Rzeszów (współautor Grzegorz Ostasz), (seria: Krakowski Okręg Armii Krajowej w dokumentach, t. 3), Towarzystwo Sympatyków Historii, Kraków 2003. ISBN 83-918836-1-2
  1. W dokumentach miejsce urodzenia zostało zapisane jako Bochnia[1].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d e f g h i j k l m n Teodor Gąsiorowski, Janusz Kurtyka, Andrzej Zagórski (1926–2007) [online], Zeszyty Historyczne WiN-u [dostęp 2024-03-19].
  2. śp. Franciszek Ostoja Zagórski (Cmentarz Komunalny w Bochni przy ul. Orackiej, sektor XXIII, rząd 1, nr grobu 15) [online], Grobonet [dostęp 2024-03-19].
  3. a b Machniak 2014 ↓, s. 732.
  4. a b c d e f g Andrzej Zagórski (1926–2007) [online], Instytut Pamięci Narodowej, 2007 [zarchiwizowane z adresu 2010-11-24].
  5. a b c Forystek 2018 ↓, s. 21.
  6. a b E.K.A., Andrzej Zagórski nie żyje [online], Dziennik Polski, 10 października 2007, s. 6.
  7. Forystek 2018 ↓, s. 22.
  8. Chmielowiec i Rączy 2002 ↓, s. 124.
  9. Komunikat, „Nowiny”, nr 41, 27 lutego 1991, s. 6.
  10. Forystek 2018 ↓, s. 205.
  11. Andrzej Zagórski [online], Zarząd Cmentarzy Komunalnych w Krakowie. Internetowy lokalizator grobów [dostęp 2016-12-31] [zarchiwizowane z adresu 2019-01-27].
  12. M.P. z 1995 r. nr 1, poz. 5

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]