Przejdź do zawartości

Facelia

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Facelia
Ilustracja
Facelia dzwonkowata
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

ogórecznikowce

Rodzina

faceliowate

Rodzaj

facelia

Nazwa systematyczna
Phacelia Juss. 1789
Gen. 129. 4 Aug 1789
Typ nomenklatoryczny

Phacelia secunda J. F. Gmelin[3]

Facelia (Phacelia Juss.) – rodzaj roślin z rodziny faceliowatych (Hydrophyllaceae). Obejmuje ok. 200 gatunków, rosnących dziko w Ameryce Północnej i Ameryce Południowej[4]. Obszarem, gdzie rodzaj jest najbardziej zróżnicowany jest zachodnia część kontynentu północnoamerykańskiego[5] – tylko w Kalifornii rośnie 90 gatunków[4]. Zasiedlają one tereny pustynne suche i wilgotne siedliska wśród zarośli i w widnych lasach[4].

Niektóre gatunki, zwłaszcza jednoroczne, uprawiane są jako rośliny ozdobne, popularne zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych[5]. Duże znaczenie użytkowe ma facelia błękitna P. tanacetifolia uprawiana jako roślina miododajna, pastewna i na nawóz zielony[4]. Jest ona uprawiana i przejściowo dziczejąca także w Polsce. Rzadziej uprawiane i przejściowo dziczejące w Polsce są także facelia mniejsza P. minor i facelia zwarta P. congesta[6][7].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Facelia błękitna
Facelia Bolandera
Pokrój
Rośliny jednoroczne, dwuletnie i byliny osiągające do 80 cm wysokości, ale często o pędach niskich, płożących się[4].
Liście
Pojedyncze, klapowane albo nieparzyście pierzasto złożone, na ogół skrętoległe[4].
Kwiaty
Zebrane w zwinięte lub jednostronne skrętki. Kwiaty 5-krotne[8][4]. Kielich z działkami rozciętymi do nasady i z rozpostartymi przydatkami. Korona kwiatu kształtu dzwonkowatego, lejkowatego lub kolista, o średnicy do 1 cm, barwy niebieskiej, fioletowej lub białej, czasem żółtej, wyraźnie skręcona w pąku. Pręciki równej długości, dłuższe lub krótsze od korony, z nitkami u nasady z dwoma wyrostkami. Zalążnia powstaje z dwóch owocolistków, z pojedynczą szyjką słupka, podobnej długości jak pręciki[4].
Owoce
Cienkie torebki z licznymi nasionami[4].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]
Phacelia crenulata
Phacelia cryptantha
Phacelia distans
Phacelia formosula
Phacelia hastata var. charlestonensis
Phacelia linearis

Jeden z rodzajów rodziny faceliowatych Hydrophyllaceae, alternatywnie też rodzina ta włączana jest w randze podrodziny do ogórecznikowatych (Boraginaceae) w szerokim ujęciu[2][9].

Wykaz gatunków[10][11]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-02] (ang.).
  3. Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-20].
  4. a b c d e f g h i Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 249. ISBN 0-333-74890-5.
  5. a b David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 702, DOI10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  6. Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 128, ISBN 978-83-62975-45-7.
  7. Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006, s. 373-374. ISBN 83-01-14342-8.
  8. Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe 2. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 211-212. ISBN 83-7079-779-2.
  9. Genus: Phacelia Juss.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2019-01-10].
  10. Phacelia. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-01-10].
  11. Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 139. ISBN 978-83-925110-5-2.