Przejdź do zawartości

Gruczoły wylęgowe

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Gruczoły wylęgowe występują u kijanek między oczami. Na zdjęciu larwa Xenopus laevis

Gruczoły wylęgowegruczoły obecne w naskórku larw płazów. Wytwarzają one enzymy białkowe posiadające zdolność rozkładania zbudowanej z białka otoczki ochraniającej jajo. Podczas wylęgania zarodek wykluwający się z jaja musi się z niej uwolnić. Gruczoły te zanikają po przeobrażeniu[1].

Dorosłe płazy mają w skórze kilka rodzajów gruczołów, zagłębiających się kanalikami w obręb skóry właściwej i uchodzących przez naskórek na zewnątrz ciała[2]. Odróżniają się od nich gruczoły występujące u płazów w stadium larwy (kijanki). Bardziej niż gruczoły dorosłych osobników własnej grupy przywodzą one na myśl gruczoły spotykane u ryb. Zwykle są to gruczoły jednokomórkowe. Prócz gruczołów śluzowych[1] i cementowych[3] larwy płazów ogoniastych i niektórych bezogonowych posiadają specjalne gruczoły wylęgowe. Gruczoły takie stwierdzono u większości płazów występujących w Polsce, aczkolwiek najlepiej zbadane zostały u pętówki babienicy[1].

Gruczoły wylęgowe umiejscowione są na przedniej stronie ciała larwy, grzbietowo, pomiędzy nozdrzami i oczami[1]. Mogą tworzyć kształt litery Y[3]. Należą do gruczołów jednokomórkowych, budują je duże komórki[1], pigmentowane u podstawy. Powstają przez indukcję komórek powierzchni ciała kijanki, z ektodermalnego naskórka dzięki działaniu mezodermy grzbietowej w procesie hamowanym przez kwas retinowy, aczkolwiek podejrzewano też, że mogą pochodzić z głębszych warstw, o czym miałaby świadczyć obecność ich markera UVS-2 także w głębszych warstwach głowy kijanki, bądź że miałyby pochodzić z grzebienia nerwowego[3].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d e Rybacki 2015 ↓, s. 485.
  2. Rybacki 2015 ↓, s. 482-483.
  3. a b c Thomas A Drysdale, Richard P. Elinson., Cell Migration and Induction in the Development of the Surface Ectodermal Pattern of the Xenopus laevis Tadpole: (Xenopus/ciliated cell/hatching gland/cement gland/ectodermal differentiation), „Development, growth & differentiation”, 34 (1), 1992, s. 51-59 (ang.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Mariusz Rybacki, Gromada: płazy – Amphibia, [w:] Czesław Błaszak, Zoologia, t. Tom 3, część 1. Szkarłupnie – płazy, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2015, ISBN 978-83-01-18277-9 (pol.).