Przejdź do zawartości

Herbatnik

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Klasyczna forma herbatników

Herbatnikpieczony produkt konsumpcyjny, posiadający formę małych i twardych, czasami słodzonych ciasteczek na bazie mąki, tłuszczu (np. masła), cukru i środków spulchniających.

Typy, rodzaje i odmiany herbatników

[edytuj | edytuj kod]

Herbatniki to rodzaj pieczywa cukierniczego trwałego, o strukturze drobnoporowatej lub wielowarstwowej, z ciasta nielaminowanego lub laminowanego na bazie mąki, tłuszczu (np. masła), cukru i środków spulchniających wzbogaconego dodatkami smakowo-zapachowymi[1].

Wyróżnia się dwa typy herbatników: laminowane i nielaminowane, które dzielą się na dwa rodzaje: przekładane i nieprzekładane nadzieniem. Wśród herbatników przekładanych nadzieniem wyróżnia się następujące odmiany ze względu na nadzienie: cukrowo-tłuszczowe, pralinowe, z jąder nasion oleistych. Herbatniki laminowane nieprzekładane dzielą się na: cukrowe, mało cukrowe i bezcukrowe, a nielaminowane na cukrowe, cukrowo-biszkoptowe, mało cukrowe i bezcukrowe[1]. Jedną z odmian herbatników laminowanych są krakersy[2].

W języku polskim wyraz „herbatnik” podchodzi od słowa „herbata”, jako że herbatniki wraz z napojem herbacianym bywają serwowane podczas niezobowiązujących spotkań towarzyskich. Wypiek ten znany jest w całej Europie, pod następującymi nazwami: śr. wł. biscotti, fr. bescuit, niem. Zwieback, nider. bisquit, hiszp. galleta.[potrzebny przypis]

[edytuj | edytuj kod]

W języku angielskim słowo biscuit odnosi się do dwóch różnych produktów – w amerykańskiej odmianie języka angielskiego biscuit oznacza mały, miękki wypiek, przypominający scone, natomiast w brytyjskiej odmianie języka angielskiego biscuit to herbatnik[3]. Różnica w znaczeniu związana jest z etymologią słowa biscuit.

Średniofrancuskie słowo bescuit[a] oznacza „dwa razy gotowane”. Nazwa ta nawiązuje do sposobu ich przyrządzania – ciastka były pierwotnie wytwarzane w dwukrotnym procesie obróbki termicznej: najpierw pieczone, a następnie suszone w „wolnym piecu”. Termin ten został adaptowany do języka angielskiego w XIV wieku[4]. Słowo bisquite w średnioangielskim oznaczało twardy, dwa razy pieczony produkt.

Od ok. 1703 roku twarde ciastko podobne do herbatnika nazywano w języku niderlandzkim koekje, co jest zdrobnieniem słowa koek (ciastko)[5]. Może to być związane z rosyjskim lub ukraińskim tłumaczeniem, gdzie nazwę ciasteczek do herbaty, biszkoptów, tłumaczono jako biscuit.

Różnica między wtórnym holenderskim słowem a tym pochodzenia łacińskiego wynika z różnych technologii pieczenia ciasta – herbatników i biszkoptów. Ponadto, biscuit to również rodzaj piernika, jakim są herbatniki imbirowe.

Biscuit (bread) – chlebek znany w kuchni południowych Stanów Zjednoczonych

Kiedy Europejczycy zaczęli emigrować do Stanów Zjednoczonych, doszło do kolizji znaczeniowej. Takie samo określenie oznaczało różniące się produkty w zależności od grupy etnicznej. Dla ujednoznacznienia, po amerykańskiej wojnie o niepodległość przeciw Brytyjczykom, przyjęto w amerykańskiej wersji języka angielskiego słowo cookie, dla odróżnienia od maleńkich chlebków wypiekanych na zaczynie, bardzo popularnych w południowych stanach USA, które pozostały przy swojej zwyczajowej nazwie biscuit.

Składowa racji żywnościowych

[edytuj | edytuj kod]

Walory odżywcze, oraz łatwość przechowywania i przenoszenia, oraz długotrwałość przydatności do spożycia, sprawiły, że herbatnik stał się rodzajem żywności przydatnym na długich trasach, w szczególności na morzu.

Podczas wojny z hiszpańską Armadą w 1588 roku, dzienna dieta na pokładzie angielskiego statku Royal Navy przewidywała herbatniki plus 1 galon piwa[6]. Za panowania królowej Wiktorii, herbatniki nadal stanowiły ważną część żeglarskiej diety, lecz były już produkowane przez specjalistyczne maszyny. W 1814 herbatniki w diecie żeglarskiej zastąpiły żywność konserwowana[6]. Konserwy z wołowiny w puszkach zostały oficjalnie wprowadzone do Royal Navy w 1847 roku jako racje żywnościowe, redukując podstawową w tym zakresie, dotychczasową rolę herbatników.

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]
  1. Od łac. bis – „dwakroć, dwukrotnie, dwa razy” i im. przym. biern. coctus, od coquere – „gotować”[3].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b Danuta Kołożyn-Krajewska, Tadeusz Sikora: Towaroznawstwo żywności. Wyd. VII. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 2007, s. 191. ISBN 978-83-02-09150-6.
  2. Danuta Kołożyn-Krajewska, Tadeusz Sikora: Towaroznawstwo żywności. Wyd. VII. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 2007, s. 262. ISBN 978-83-02-09150-6.
  3. a b Oxford University Press: Oxford Dictionaries: biscuit. [dostęp 2010-08-07]. (ang.).
  4. Merriam-Webster Dictionary: Biscuit. [dostęp 2010-08-05]. (ang.).
  5. Obecnie herbatnik w języku holenderskim to kaakje
  6. a b The National Royal Naval Museum: Ship's Biscuits. [dostęp 2010-08-07]. (ang.).