Przejdź do zawartości

Józef Ankwicz

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Józef Ankwicz
Ilustracja
Portret sylwetowy Józefa Ankwicza (1774/1794)
Herb
Ankwicz hrabia
Rodzina

Ankwiczowie herbu Abdank

Data urodzenia

ok. 1750

Data i miejsce śmierci

9 maja 1794
Warszawa

Ojciec

Stanisław Walenty Ankwicz

Matka

Salomea Schwarcemberg-Czerna

Żona

Anna Biberstein-Starowieyska

Dzieci

Andrzej Alojzy Ankwicz,
Krystyna Antonina Ankwicz

Odznaczenia
Order Orła Białego Order Świętego Stanisława (Rzeczpospolita Obojga Narodów)
Jan Piotr Norblin – Wieszanie targowiczan na Rynku Starego Miasta 9 maja 1794 r.

Józef Ankwicz (ur. ok. 1750, zm. 9 maja 1794 w Warszawie) – kasztelan sądecki w latach 1782-1791[1], poseł ostatniego sejmu I Rzeczypospolitejsejmu grodzieńskiego 1793, poseł nadzwyczajny i minister pełnomocny Rzeczypospolitej w Królestwie Danii w latach 1792-1793[2]. Jako targowiczanin stał się symbolem zdrady narodowej, w czasie powstania kościuszkowskiego został powieszony w Warszawie[3][4].

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Poselstwo w Kopenhadze

[edytuj | edytuj kod]

Był deputatem z województwa krakowskiego na Trybunał Główny Koronny w 1782 roku[5]. Znany ze swojej zdolności przemawiania i gorliwej działalności sejmowej (był jednym z obrońców biskupa Kajetana Sołtyka w 1782), w związku z czym po dymisji Adama Wawrzyńca Rzewuskiego we wrześniu 1790 roku, został mianowany przez króla posłem misji dyplomatycznej Rzeczypospolitej w Danii, a pod koniec roku nominację zaakceptowała Deputacja Spraw Zagranicznych[6]. Przysięgę przyjął Joachim Litawor Chreptowicz.

Początkowo Ankwicz starał się o placówkę w Madrycie, tam jednak wyjechał popierany przez Ignacego Potockiego Tadeusz Morski. Był członkiem konfederacji Sejmu Czteroletniego[7]. Poseł Ankwicz stawił się w Kopenhadze 18 marca 1791 roku. Jako przedstawiciel króla przedstawił ministrowi Bernstorffowi konstytucję 3 maja, jako dokument nie wymierzony przeciwko jakiemukolwiek państwu. Aktywnie zwalczał skierowaną przeciwko Polsce rosyjską agitację oraz inspirowaną przez nich wpływową „Gazetę Hamburską”.

Na początku 1792 roku został odwołany do Warszawy w wyniku decyzji o likwidacji części misji zagranicznych. Była to dla niego porażka zarówno polityczna, jak i osobista: odebrano mu możliwość zabiegania o interesy polskie oraz utracił stałe źródło utrzymania (27 tysięcy florenów rocznie[6]) i wpadł w ręce swych wierzycieli (był hazardzistą i żył ponad stan). Alarmował dwór królewski o zbliżeniu rosyjsko-szwedzkim, wobec czego brak placówki w zaniepokojonej sytuacją Danii byłby niezręcznością. Mając poparcie króla wrócił w czerwcu 1792 do Kopenhagi i poświęcił się dalszej działalności dyplomatycznej. Przekazywał do Polski informacje i sugestie Duńczyków (nakłaniali do porozumienia z Rosją – mimo wojny – bez oglądania się na sojusz z Prusami), a także próbował zaciągnąć pożyczkę na zakup broni. Szybki koniec wojny z Rosją i zwycięstwo konfederacji targowickiej zmusiły go do powrotu do Rzeczypospolitej w listopadzie 1792 roku. Jako bankrut pomoc finansową znalazł w ambasadzie rosyjskiej u Jakoba Sieversa[8].

Po powrocie do Rzeczypospolitej

[edytuj | edytuj kod]

Z ramienia konfederacji targowickiej mianowany został w 1793 roku członkiem Komisji Edukacyjnej Koronnej[9]. Był członkiem konfederacji grodzieńskiej 1793 roku[10]. Poseł na sejm grodzieński 1793 roku z województwa krakowskiego[11]. Na sejmie grodzieńskim w 1793 roku został mianowany przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego członkiem deputacji do traktowania z posłem rosyjskim Jakobem Sieversem[12]. Na posiedzeniu 23 września, wobec milczącego oporu Izby przeciw wnioskowi o zgodę na nowy zabór pruski, oświadczył, że „milczenie oznacza zgodę”[13]. Pod koniec obrad sejmu grodzieńskiego został marszałkiem Rady Nieustającej przy poparciu ambasadora rosyjskiego.

9 maja 1794 w Warszawie, w czasie insurekcji kościuszkowskiej, na wniosek „jakobinów” został razem z trzema innymi osobami przekazany przez Radę Zastępczą Tymczasową pod jurysdykcję Sądu Kryminalnego, który skazał go na śmierć przez powieszenie, z natychmiastowym wykonaniem wyroku[14]. Józef Ankwicz uznał jego słuszność, w odróżnieniu od innych targowiczan pod szubienicą zachowywał się godnie. Przyznał nawet, że „kto rozbiór podpisał, wart jest śmierci”[15]. W tym samym procesie na śmierć zostali także skazani inni przywódcy targowicy: biskup inflancki Józef Kazimierz Kossakowski, hetman wielki koronny Piotr Ożarowski, hetman polny litewski Józef Zabiełło. Wraz z Ożarowskim i Zabiełłą został powieszony przed ratuszem na Rynku Starego Miasta[3][4]. Tego samego dnia wieczorem pochowano go na polu pod Nalewkami[16].

Tytuły i odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Urzędnicy województwa krakowskiego XVI-XVIII wieku. Spisy. Oprac. Stanisław Cynarski i Alicja Falniowska-Gradowska. Kórnik 1990, s. 210.
  2. Rocznik Służby Zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej według stanu na 1 kwietnia 1938, Warszawa 1938, s. 57.
  3. a b Andrzej Zahorski: Warszawa w powstaniu kościuszkowskim. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1967, s. 122.
  4. a b Krystyna Zienkowska: Stanisław August Poniatowski. Wrocław: Ossolineum, 2004, s. 410. ISBN 83-04-04725-X.
  5. Actum Lublinii in Iudiciis Ordinariis Generalibus Tribunalis Regni ... Anno Domini Millesimo Septingentesimo Octogesimo Secundo, [b.n.s.]
  6. a b Krzysztof Tracki: Ostatni kanclerz litewski Joachim Litawor Chreptowicz w okresie sejmu czteroletniego 1788-1792. [dostęp 2007-08-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (14 lipca 2007)]. (pol. • lit.).
  7. Kalendarzyk narodowy y obcy na rok ... 1792. ..., Warszawa 1791, s. 312.
  8. Wojciech Kalwat, Misja w Kopenhadze. Z dziejów polskiej służby dyplomatycznej, „Mówią Wieki”, sierpień 2007.
  9. Korrespondent Kraiowy y Zagraniczny. 1793, nr 36 + dod., s. 709 (mylnie 789).
  10. Volumina Legum, t. X, Poznań 1952, s. 54.
  11. Dmitrij Ivanovič Ilovajskij, Sejm Grodzieński roku 1793: Ostatni Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, Poznań 1872, s. 342.
  12. Volumina Legum, t. X, Poznań 1952, s. 11.
  13. Henryk Schmitt "Dzieje Polski XVIII i XIX wieku” Kraków 1867, tom 3, s. 185
  14. Kronika powstań polskich 1794-1944, Marian B Michalik (red.), Eugeniusz Duraczyński (oprac.), Warszawa: Wydawnictwo Kronika, 1994, s. 32, ISBN 83-86079-02-9, OCLC 834009097.
  15. Roman Marcinek, Encyklopedia Polski, Kraków 1996, s. 18.
  16. Anna Berdecka, Irena Turnau: Życie codzienne w Warszawie okresu Oświecenia. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1969, s. 310.
  17. Jerzy Sewer Dunin-Borkowski, Polacy dygnitarzami Austrii. T. I Podkomorzowie i paziowie (1750-1890), Lwów 1890, s. 12.
  18. Zbigniew Dunin-Wilczyński: Order Św. Stanisława, Warszawa 2006, s. 188.
  19. Marta Męclewska, Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705-2008, Zamek Królewski, Warszawa 2008, s. 230.


Literatura uzupełniająca

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]