Przejdź do zawartości

Jota Ursae Majoris

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Jota Ursae Majoris A
ι UMa A
Ilustracja
Położenie w gwiazdozbiorze
Dane obserwacyjne (J2000)
Gwiazdozbiór

Wielka Niedźwiedzica

Rektascensja

08h 59m 12,454s[1]

Deklinacja

+48° 02′ 30,57″[1]

Odległość

47,3 ± 0,1 ly
14,51 ± 0,03[2] pc

Wielkość obserwowana

3,12m[2]

Charakterystyka fizyczna
Rodzaj gwiazdy

spektroskopowo podwójna: karzeł lub podolbrzym / biały karzeł

Typ widmowy

A7V(n)[2] lub
F0 V-IV[3]

Masa

1,7 ± 0,1 M /
1,0 ± 0,3[3] M

Wielkość absolutna

2,31m[2]

Temperatura

7260 ± 70[3] / ? K

Alternatywne oznaczenia
Oznaczenie Flamsteeda: 9 UMa
2MASS: J08591246+4802304
Bonner Durchmusterung: BD +48°1707
Fundamentalny katalog gwiazd: FK5 335
Boss General Catalogue: GC 12407
Katalog Gliesego: GJ 331 A
Katalog Henry’ego Drapera: HD 76644
Katalog Hipparcosa: HIP 44127
Katalog jasnych gwiazd: HR 3569
SAO Star Catalog: SAO 42630
Talitha, Talitha Borealis, CCDM J08592+4803A
Jota Ursae Majoris B/C
ι UMa B/C
Dane obserwacyjne (J2000)
Gwiazdozbiór

Wielka Niedźwiedzica

Rektascensja

08h 59m 12,53s[4]

Deklinacja

+48° 02′ 28,7″[4]

Odległość

47,3 ± 0,1 ly
14,51 ± 0,03[2] pc

Wielkość obserwowana

10,8[4] / 11,1m[5]

Charakterystyka fizyczna
Rodzaj gwiazdy

czerwone karły

Typ widmowy

M3V / M4V[3]

Masa

0,35 ± 0,05 M /
0,30 ± 0,05[3] M

Alternatywne oznaczenia
Bonner Durchmusterung: BD +48°1707 B / BD +48°1707 C
Katalog Gliesego: GJ 331 B / GJ 331 C
CCDM J08592+4803B / CCDM J08592+4803C

Jota Ursae Majoris (ι UMa; Talitha) — gwiazda poczwórna w gwiazdozbiorze Wielkiej Niedźwiedzicy[6].

Tradycyjna nazwa gwiazdy, Talitha, wywodzi się od arabskiego wyrażenia ‏القفزة الثالث‎ Al Ḳafzah al thālithaḥ, co oznacza „trzeci skok (gazeli)”. Historycznie odnosiło się ono do tej gwiazdy oraz pobliskiej Kappa Ursae Majoris, ale przylgnęło tylko do pierwszej z nich[6][7]. Jota Ursae Majoris ma też nowoczesną nazwę Dnoces, która została nadana przez astronautów z programu Apollo. Spośród 36 gwiazd wykorzystywanych przez nich w astronawigacji, trzy nie miały powszechnie używanych nazw własnych. Astronauci nazwali je na cześć kolegów, którzy zginęli w 1967 roku w pożarze podczas rutynowego testu na pokładzie statku Apollo 1. Czytana wspak nazwa „Dnoces” upamiętnia astronautę Edwarda White’a II (II – ang. Second)[8]. W 2016 roku Międzynarodowa Unia Astronomiczna formalnie zatwierdziła użycie nazwy Talitha dla określenia tej gwiazdy[9].

Charakterystyka

[edytuj | edytuj kod]

Główny składnik układu (ι UMa A) to gwiazda typu widmowego A7[2] lub F0[3], klasyfikowana jako gwiazda ciągu głównego lub podolbrzym. Jej temperatura wynosi ok. 7260 K, masa 1,7 ± 0,1 M[3], a świeci ona 9 razy jaśniej od Słońca[6]. Wokół niej w odległości 5–6 au krąży mniejsza gwiazda[6], prawdopodobnie biały karzeł o masie 1,0 ± 0,3 M. Tworzą one układ spektroskopowo podwójny[10]. Okres orbitalny tej pary wynosi ok. 12,2 roku, a ekscentryczność orbity wynosi 0,6[6].

W odległości około 132 au od tej pary[6] znajduje się para czerwonych karłów typu widmowego M3 V i M4 V (składniki B i C) o masach ok. 0,35 i 0,30 M[3]. Ich jasności wynoszą 10,8[4] i 11,1m[5]. Krążą one wokół wspólnego środka masy, dzieli je odległość 10 au, jeden obieg zajmuje im 40 lat[6]. Z kolei obieg wspólnego środka masy całego układu zajmuje tej parze karłów 2084 lata (wcześniejsza praca podawała 818 lat[6]), a ekscentryczność tej orbity to aż 0,9[3].

System ten wydaje się niestabilny w skali czasu poniżej miliona lat[3].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b Jota Ursae Majoris w bazie SIMBAD (ang.)
  2. a b c d e f Anderson E., Francis C.: HIP 44127. [w:] Extended Hipparcos Compilation (XHIP) [on-line]. VizieR, 2012. [dostęp 2014-05-13]. (ang.).
  3. a b c d e f g h i j R. Ya. Zhuchkov et al.. Physical parameters and dynamical properties of the multiple system ι UMa (ADS 7114). „Astronomy Reports”. 56 (7), s. 512-523, lipiec 2012. Springer. DOI: 10.1134/S1063772912070074. (ang.). 
  4. a b c d iot UMa B w bazie SIMBAD (ang.)
  5. a b iot UMa C w bazie SIMBAD (ang.)
  6. a b c d e f g h Jim Kaler: TALITHA (Iota Ursae Majoris). [w:] STARS [on-line]. [dostęp 2014-05-13]. (ang.).
  7. Ursa Major, the Greater Bear. W: Richard Hinckley Allen: Star Names Their Lore and Meaning. Nowy Jork: Dover Publications Inc., 1963, s. 442–223. ISBN 0-486-21079-0. (ang.).
  8. Eric M. Jones (stenogram rozmów i komentarze): Apollo 15 Post-landing Activities. NASA, 1996. [dostęp 2018-03-10]. (ang.).
  9. Naming Stars. Międzynarodowa Unia Astronomiczna, 2017-11-19. [dostęp 2018-05-10].
  10. iot UMa A w bazie SIMBAD (ang.)