Przejdź do zawartości

Kalman Szapiro

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kalonimus Kalman Szapiro
Ilustracja
Data urodzenia

1889

Data śmierci

1943

Rabin Piaseczna
Okres sprawowania

do 1913

Wyznanie

judaizm

Tablica pamiątkowa przy ul. Dzielnej 5 w Warszawie

Kalonimus Kalman Szapiro[1][2] (ur. 15 kwietnia 1889 w Grodzisku Mazowieckim, zm. prawdopodobnie 3 listopada 1943 w Trawnikach) – cadyk, rabin Piaseczna, ostatni rabin getta warszawskiego, pedagog, znawca i komentator Tory.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Do 1912

[edytuj | edytuj kod]

Szapiro pochodził ze słynnych rodów chasydzkich, wywodził się od Elimelecha z Leżajska oraz Widzącego z Lublina, natomiast poprzez małżeństwo był spowinowacony z rodem pochodzącym od Magida z Kozienic. W 1908 został uznany za człowieka sprawiedliwego, czyli cadyka, zaś rok później zdobył sobie tytuł admor (hebr. Adonejnu Morejnu we Rabejnu – Nasz Mistrz i Nauczyciel). W 1909 zamieszkał w Piasecznie. Jego dom mieścił się przy ul. Niecałej 15 (dziś z budynku zachował się tylko kawałek ściany). Z zapisków Jerzego Duszy wynika, że dom składał się z parteru (z 4 pokojami, kuchnią oraz dużą sienią) oraz poddasza na którym znajdowały się 2 pokoje. W budynku znajdowała się starożytna amfora znaleziona na pustyni w Palestynie.

Lata 1913–1939

[edytuj | edytuj kod]

Kalman Szapiro bardzo dobrze mówił po polsku co pomagało mu w kontaktach z polskimi rodakami. W 1913 roku, kiedy miał 24 lat, wybrano go na rabina Piaseczna (Piaseczener rebbe). Po I wojnie światowej Szapiro przeniósł się do Warszawy, gdzie w 1923 założył jedną z największych wyższych szkół talmudycznych dla nieżonatych studentów – chasydzką Daas Mosze. Kalman Szapiro był wybitnym kaznodzieją oraz autorem licznych prac poświęconych żydowskiej edukacji i fenomenologii tradycyjnych praktyk religijnych, interesował się także medycyną (jego wiedza była tak rozległa, że jego recepty były akceptowane w warszawskich aptekach).

II wojna światowa

[edytuj | edytuj kod]

Podczas II wojny światowej Szapiro mieszkał w kamienicy przy ul. Dzielnej 5 w Warszawie. W wyniku działań zbrojnych kampanii wrześniowej Kalman stracił jedynego syna – Elimelecha Ben Ziona Szapiro. W swoim mieszkaniu zorganizował dom modlitwy oraz kuchnię dla głodujących. Pracował jako robotnik nie zaprzestając swojej działalności nauczycielskiej. W getcie warszawskim wygłaszał cotygodniowe nauki w języku hebrajskim (derasha). Nehemia Polen zauważa, że w kazaniach Szapiro nie ma wyrażeń czy zwrotów wskazujących na to, że głosił swoje nauki w czasie wojny.

22 lipca 1942 rozpoczęła się wielka akcja wysiedleńcza mieszkańców getta do obozu zagłady w Treblince. Dwa dni przed tym wydarzeniem Kalman wygłosił swoje ostatnie kazanie.

Podczas powstania w getcie warszawskim Szapiro został deportowany do obozu w Trawnikach. Kilka organizacji żydowskich próbowało uwolnić z obozu wielu wybitnych ludzi w tym Kalmana. Szapiro na znak solidarności z innymi więźniami nie skorzystał z szansy uratowania się. Zginął prawdopodobnie 3 listopada 1943 kiedy rozstrzelano wszystkich więźniów obozu.

Kazania

[edytuj | edytuj kod]

Kalman Szapiro spisał swoje nauki. Wraz z listem do jego brata i chasydów znajdujących się w Ziemi Świętej zostały one przekazane organizacji Oneg Szabat i zakopane wraz z resztą tzw. Archiwum Ringelbluma w metalowej bańce. Odnalazł je robotnik podczas prac budowlanych na terenie byłego getta. Dzięki temu można było je nie tylko wydać wraz z innymi dokumentami w 1960 roku Izraelu w dziele zatytułowanyEsz kodesz (Święty ogień), ale również przetłumaczyć na wiele języków. Polskie wydanie wybranych kazań Szapiry ukazało się w 2006 roku[3].

Życie prywatne

[edytuj | edytuj kod]

Ojciec Elimelecha Ben Ziona Szapiro i mąż Racheli Chai Miriam Hopsztajn.

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]

Tablica pamiątkowa odsłonięta w listopadzie 2023 roku na budynku przy ulicy Dzielnej 5 w Warszawie[4].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Przemysław Batorski: Zachować wiarę w „latach szału”. Żydowski Instytut Historyczny. [dostęp 2023-04-24]. (pol.).
  2. Szapiro Kalman. Wirtualny Sztetl. [dostęp 2023-04-24]. (pol.).
  3. Rabbi Kalonymus Kalmisz Szapira, ‘Święty ogień: Tora z lat 1939–1942, lat szału’, wstęp i wybór Witold Mędykowski, z tekstu hebrajskiego i angielskiego przełożył Ireneusz Kania, ZNAK, nr 611, (4) 2006, s. 64–110.
  4. Natasza Majewska: Odsłonięcie tablicy upamiętniającej rabina Kalonimusa Kalmana Szapirę. [w:] Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma [on-line]. [dostęp 2024-02-13].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Nehemia Polen, The Holy Fire: The Teachings of Rabbi Kalonymus Kalman Shapira, the Rebbe of the Warsaw Ghetto, Jason Aronson Inc., Northvale, New Jersey, 1994.
  • Rabbi Kalonymus Kalmisz Szapira, ‘Święty ogień: Tora z lat 1939–1942, lat szału’, wstęp i wybór Witold Mędykowski, z tekstu hebrajskiego i angielskiego przełożył Ireneusz Kania, ZNAK, nr 611, (4) 2006, s. 58–110.
  • Włodzimierz Bagieński, Piotr Rytka: Cadyk Piaseczna. [dostęp 2009-02-22].

Literatura dodatkowa

[edytuj | edytuj kod]