Przejdź do zawartości

Liczby całkowite Gaussa

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Liczby pierwsze Gaussa mogą być liczbami całkowitymi, ale wiele z nich ma niezerową część urojoną. Na rysunku liczby pierwsze Gaussa zostały wyróżnione kolorem zielonym.

Liczby całkowite Gaussa (liczby całkowite zespolone) – liczby zespolone, których części rzeczywiste i części urojone są liczbami całkowitymi. Formalnie, zbiór liczb całkowitych Gaussa definiuje się jako [1].

Wraz ze zwykłym dodawaniem i mnożeniem liczb zespolonych liczby całkowite Gaussa tworzą, podobnie jak liczby całkowite, dziedzinę całkowitości, a nawet pierścień Euklidesa. Zbiór liczb całkowitych Gaussa nie jest natomiast pierścieniem uporządkowanym, podczas gdy zbiór liczb całkowitych jest takim pierścieniem[2].

Elementami odwracalnymi pierścienia są: [a]. Mnożenie przez element odwracalny nie zmienia modułu liczby całkowitej Gaussa[2]. Elementy odwracalne z działaniem mnożenia tworzą grupę czteroelementową izomorficzną grupie cyklicznej czteroelementowej. Generatorami tej grupy są oraz Grupa ta działa na i można ją interpretować geometrycznie jako grupę obrotów generowaną przez obrót dokoła początku układu współrzędnych o kąt prosty (obrót ten odpowiada mnożeniu przez ). Poza orbitą jednoelementową {0} orbity tego działania są czteroelementowe, po jednym elemencie w każdej z ćwiartek układu współrzędnych, a dokładniej w zbiorach

(I ćwiartka),
(II ćwiartka),
(III ćwiartka),
(IV ćwiartka).

Elementy pierwsze pierścienia są czasem nazywane liczbami pierwszymi Gaussa[b]. Mają one głęboki związek z liczbami pierwszymi pierścienia oraz ze starym pytaniem Diofantosa o liczby całkowite dodatnie, które można przedstawić w postaci sumy kwadratów liczb całkowitych. Liczby pierwsze w można opisać w następujący sposób:

  1. Jeśli kwadrat modułu liczby jest w liczbą pierwszą postaci (gdzie ), to jest liczbą pierwszą w Każda liczba pierwsza w postaci rozkłada się na iloczyn dwóch liczb pierwszych Gaussa.
  2. Liczba 2 jest podzielna przez kwadrat liczby pierwszej
  3. Liczba pierwsza w postaci jest liczbą pierwszą w

Każda liczba pierwsza Gaussa jest jednego z trzech powyższych typów z dokładnością do mnożenia przez element odwracalny

Przykłady

[edytuj | edytuj kod]
  • Liczby 3, 7, 11, 19 są liczbami pierwszymi Gaussa.
  • Liczbie pierwszej 5 odpowiadają liczby pierwsze Gaussa
  • Liczbie pierwszej 13 odpowiadają liczby pierwsze Gaussa
  • Liczbie pierwszej 17 odpowiadają liczby pierwsze Gaussa
  • Ponieważ moduł iloczynu liczb zespolonych jest równy iloczynowi modułów tych liczb, więc jeśli i to

czyli dla dowolnych liczb całkowitych

  1. Na rysunku elementy odwracalne są zaznaczone kolorem czerwonym.
  2. Na rysunku liczby pierwsze Gaussa są zaznaczone kolorem zielonym.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Шнирелман Л.Г.: Простые числа. Москва-Ленинград: ГИТТЛ, 1940, s. 22–29.
  2. a b Adam Neugebauer, Matematyka olimpijska. 1, Algebra i teoria liczb, wyd. 1, Kraków: Wydawnictwo Szkolne OMEGA, 2018, s. 326-330, ISBN 978-83-7267-710-5, OCLC 1055646686 [dostęp 2022-07-08].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Gauss C.F.: Arithmetische Untersuchungen. New York-Chelsea: 1965.
  • Hardy G.H., Wright E.M.: An Introduction of the Theory of Numbers. Wyd. 4. New York: Oxford University Press, 1960.
  • Шнирельман Л.Г.: Простые числа. Москва-Ленинград: ГИТТЛ, 1940.
  • Ireland K., Rosen M.: A Classical Introduction to Modern Number Theory. New York Heidelberg Berlin: Springer Verlag, 1982.