Przejdź do zawartości

Order Bohatera Narodowego (Jugosławia)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Order Bohatera Narodowego
Орден народног хероја
Orden narodnog heroja
Red narodnega heroja
Орден на народен херој
Awers
Awers
Baretka
Baretka
Ustanowiono

15 sierpnia 1943

Wydano

1351

Powyżej

Order Wolności

Poniżej

Order „Bohatera Pracy Socjalistycznej”

Powiązane

Bohater Związku Radzieckiego

Order Bohatera Narodowego (serb.-chorw. Орден народног хероја, Orden narodnog heroja, słoweń. Red narodnega heroja, mac. Орден на народен херој) – drugie (po Orderze Wolności) najwyższe odznaczenie wojskowe (order) oraz tytuł honorowy Socjalistycznej Federalnej Republiki Jugosławii.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Tytuł Bohatera Narodowego został ustanowiony przez Prezydium Antyfaszystowskiej Rady Wyzwolenia Narodowego Jugosławii w okresie od grudnia 1941 roku do stycznia 1942 roku. W biuletynie AVNOJ nr 12–13 opublikowano komunikat, że tytuł Bohatera Narodowego nadawany jest za „bohaterstwo i poświęcenie uczestników walki narodowo-wyzwoleńczej”. Pierwszym wyróżnionym tym tytułem był Petar Leković w lutym 1942 roku.

Order Bohatera Narodowego jako zewnętrzna oznaka posiadania tytułu został ustanowiony 15 sierpnia 1943 roku wraz z innymi najwyższymi odznaczeniami przyszłej Jugosławii – Orderem Wyzwolenia Narodowego, za Odwagę, Partyzanckiej Gwiazdy, Braterstwa i Jedności, a także Medalem „Za Odwagę”.

Zgodnie ze statutem Order Bohatera Narodowego nadawany był obywatelom, jednostkom wojskowym, organizacjom politycznym i innym organizacjom publicznym za bohaterskie czyny dokonane w czasie wojny i pokoju. Większość odznaczonych Orderem Bohatera Narodowego to partyzanci jugosłowiańscy wyróżnieni za czyny dokonane podczas II wojny światowej.

Odznaczeni orderem i tytułem Bohatera Narodowego cieszyli się w socjalistycznej Jugosławii wieloma przywilejami, m.in. bezpłatnymi przejazdami komunikacją miejską oraz przyznawanymi pośmiertnie rentami dla członków ich rodzin. Wraz z upadkiem kraju przywileje te zostały mocno ograniczone, ale nadal istnieją. W powojennej Jugosławii szkoły i ulice miast nosiły imiona Bohaterów Narodowych, lecz w nowo powstałych, niepodległych państwach nazwy większości z nich zostały zmienione.

Grafika prezentująca różnice w detalach orderów wybijanych w Zagrzebiu i w Moskwie

Order ma kształt owalnej, złoconej odznaki w kształcie wieloramiennej gwiazdy o rozbieżnych promieniach, otoczonej wieńcem laurowym. Wewnątrz medalionu znajduje się postać jugosłowiańskiego partyzanta trzymającego karabin w prawej ręce i sztandar z gwiazdą w lewej. Wstążka orderu jest czerwona z dwoma wąskimi białymi paskami przy obu krawędziach. Projekt orderu, tak jak innych jugosłowiańskich odznaczeń państwowych, został opracowany przez artystę Djordje Andrejevicia-Kuna i wytwórcę Antuna Avgustincicia. W okresie okupacji państw Osi ordery były wybijane w Moskwie, po wojnie w Zagrzebiu.

Odznaczeni

[edytuj | edytuj kod]
Tito z Narodowymi Bohaterami Jugosławii z Serbii i Macedonoi, 1955
Tito z Narodowymi Bohaterami Jugosławii z Chorwacji, 1955
Tito z Narodowymi Bohaterami Jugosławii z Bośni i Hercegowiny, 1955
 Zobacz też kategorię: Bohaterowie narodowi Jugosławii.

Łącznie przez cały okres istnienia orderu odznaczono nim 1332 Jugosłowian (w tym 1231 mężczyzn i 91 kobiet) oraz 19 (według innych źródeł 22[1]) obcokrajowców (16 obywateli ZSRR[2], trzech Albańczyków, Czechosłowak, Polak i Włoch). Aż 1307 tytułów przyznano do 1957 roku. Przywódca kraju marszałek Josip Broz Tito jako jedyny został odznaczony orderem trzykrotnie – w 1944, 1972 i 1977 roku. Prawie wszyscy odznaczeni byli członkami Komunistycznej Partii Jugosławii, a 658 z nich miało staż partyjny sięgający czasów przedwojennych. Wśród odznaczonych orderem znalazło się osiem małżeństw oraz siedem par braci i sióstr. Już w 1941 roku do formacji partyzanckich dołączyło aż 1261 odznaczonych, w 1942 roku 41, a w 1943 roku kolejnych 5.

Przyczyny śmierci Bohaterów Narodowych poległych w czasie wojny:

  • 624 zginęło w akcji,
  • 159 zmarło z wycieńczenia w więzieniach i obozach koncentracyjnych,
  • 36 popełniło samobójstwo, aby uniknąć schwytania,
  • 30 zmarło z powodu ran,
  • 20 zamordowano w więzieniach i obozach koncentracyjnych,
  • 13 powieszono,
  • 12 było torturowanych podczas operacji karnych,
  • 5 zginęło w wypadkach,
  • 4 zmarło z powodu chorób,
  • 4 utopiono,
  • 3 pogrzebano żywcem,
  • 3 uduszono,
  • 1 nabito na pal,
  • 1 spalono na rożnie.

Order Bohatera Narodowego wraz z tytułem Miasta Bohatera został przyznany także kilku miastom w całej Jugosławii, a także 27 jednostkom bojowym i formacjom Narodowej Armii Wyzwolenia Jugosławii oraz czterem organizacjom publicznym działającym w SFRJ.

Według stanu na 19 grudnia 2023 ostatnim żyjącym Bohaterem Narodowym Jugosławii jest 102-letni Petar Matić, urodzony 6 lipca 1920 roku.

Miasta Bohaterowie Jugosławii

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Дмитрий Митюрин: За что Югославия удостаивала советских воинов ордена Народного героя. Балканист, 26.04.2020. [dostęp 2023-12-19]. (ros.).
  2. В. Т. Блюмский, В. В. Сакун, В. И. Резник, Василий Улиско. Герой двух народов. „Мелитопольский краеведческий журнал”. № 9, s. 29–33, 2017. (ros.). 

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Vojna enciklopedija. Wyd. 2-gie. s. 732–767. (serb.-chorw.).
  • Народни хероји Југославије. Београд: Младост, 1975. (serb.-chorw.).
  • Михаил Тренихин: Народный герой Югославии. Журнал Sammlung/Коллекция, 2021-08-29. [dostęp 2023-12-19]. (ros.).