Park Narodowy Gran Sasso i Monti della Laga
Schronisko Franchetti o świcie (2008) | |
park narodowy | |
Państwo | |
---|---|
Położenie | |
Siedziba | |
Data utworzenia | |
Powierzchnia |
1489,35 km² |
Położenie na mapie Włoch | |
42°32′N 13°30′E/42,533333 13,500000 | |
Strona internetowa |
Park Narodowy Gran Sasso i Monti della Laga (wł. Parco nazionale del Gran Sasso e Monti della Laga) − włoski park narodowy zlokalizowany na granicy Marchii Ankońskiej, Abruzji i Lacjum, w prowincjach: Ascoli Piceno, L’Aquila, Pescara, Rieti i Teramo.
Park został ustanowiony w 1991[1]. Dyrektorem jest Arturo Diaconale[2].
Terytorium
[edytuj | edytuj kod]Park obejmuje obszar górski o powierzchni 148,935 ha[3][4]. Na terenie parku znajduje się masyw Gran Sasso d’Italia oraz łańcuch Monti della Laga, sąsiadujący od północy z głównym grzbietem Apeninów Środkowych.
Góry Gran Sasso są częścią Apeninów, leżą ok. 130 km na wschód od Rzymu. Ich południową część zajmuje rozległy (80 km²) płaskowyż Campo Imperatore[5] położony na wysokości ok. 1600–2000 m n.p.m., zwany przez Włochów „Małym Tybetem”. Na północy Campo Imperatore znajduje się mały hotel, w którym więziony był Benito Mussolini, obserwatorium astronomiczne oraz mały ogród botaniczny[6] (3500 m2) utworzony w 1952[7]. W kotlinie poniżej północnego zbocza Corno Grande znajduje się lodowiec Calderone. Jest to najbardziej wysunięty na południe lodowiec w Europie[7], a jego powierzchnia zmniejsza się prawdopodobnie w wyniku ocieplania się klimatu[6].
Obszar parku podzielony jest na 11 dystryktów (wł. distretto):
- Tra i due regni (wł. między dwoma królestwami), dystrykt obejmuje dawny teren graniczny pomiędzy Państwem Kościelnym i Królestwem Obojga Sycylii (stąd nazwa).
- Cascate e boschi (wł. wodospady i lasy).
- Strada Maestra (wł. Główny Gościniec), dystrykt obejmuje teren dawnej drogi SS 80, łączącej L’Aquila z Teramo.
- Valle siciliana (wł. dolina sycylijska).
- Grandi Abbazie (wł. Wielkie Opactwa), bierze swą nazwę od licznych zabytkowych kościołów, które udostępnione są dla zwiedzających.
- Valle del Tirino (wł. Dolina Tirino).
- Terre della Baronia (wł. Ziemie Baronii), z licznymi abruzyjskimi ufortyfikowanymi miasteczkami (wł. borgo), wśród których Santo Stefano di Sessanio.
- Alte vette (wł. Wysokie góry).
- Alta valle Aterno (wł. Górna Dolina Aterno).
- Sorgenti del Tronto (wł. Źródła Tronto).
- Via del Sale (wł. Droga Solna), fragment starożytnej Via Salaria.
Gminy
[edytuj | edytuj kod]9/10 terenu parku znajduje się w regionie administracyjnym Abruzja, obejmując prowincje Teramo, L’Aquila i Pescara oraz 41 gmin[3]. Pozostały obszar leży w regionach Lacjum i Marchia, dając łącznie 44 gminy[8]. Teren parku znajduje się na terenie następujących gmin:
- Prowincja L’Aquila – Barete, Barisciano, Cagnano Amiterno, Calascio, Campotosto, Capestrano, Capitignano, Carapelle Calvisio, Castel del Monte, Castelvecchio Calvisio, L’Aquila, Montereale, Ofena, Pizzoli, Santo Stefano di Sessanio, Villa Santa Lucia degli Abruzzi
- Prowincja Ascoli Piceno – Acquasanta Terme, Arquata del Tronto
- Prowincja Pescara – Brittoli, Bussi sul Tirino, Carpineto della Nora, Castiglione a Casauria, Civitella Casanova, Corvara, Farindola, Montebello di Bertona, Villa Celiera
- Prowincja Rieti – Accumoli, Amatrice
- Prowincja Teramo – Arsita, Campli, Castelli, Civitella del Tronto, Cortino, Crognaleto, Fano Adriano, Isola del Gran Sasso d’Italia, Montorio al Vomano, Pietracamela, Rocca Santa Maria, Torricella Sicura, Tossicia, Valle Castellana
Szczyty
[edytuj | edytuj kod]Masyw charakteryzuje się formami krasowymi (jaskinie), a zbudowany jest ze skał wapiennych. Cały region jest aktywny tektonicznie. Najwyższym wzniesieniem jest Corno Grande (szczyt zachodni) mające wysokość 2912 m n.p.m.[3][4]. Następujące góry mają powyżej 2000 m wysokości (trzynaście najwyższych):
- Corno Grande, szczyt wschodni (2903 m)
- Corno Grande, szczyt centralny (2893 m)
- Corno Grande, Torrione Cambi (2875 m)
- Corno Piccolo (2655 m)
- Pizzo Intermesoli, Vetta (2635 m)
- Monte Corvo (2623 m)
- Monte Camicia (2564 m)
- Monte Prena (2561 m)
- Pizzo Cefalone (2533 m)
- Monte Aquila (2494 m)
- Pizzo Intermesoli, szczyt północny (2483 m)
- Monte Infornace (2469 m)
- Cima delle Malecoste (2444 m)
Flora
[edytuj | edytuj kod]Park charakteryzuje się dużą różnorodnością florystyczną, w zależności od strefy i piętra klimatyczno-roślinnego. Przemieszczając się od strony południowo-wschodniej łańcucha Gran Sasso d’Italia (stok aquilański) ku części północno-zachodniej (stok teramański) z łatwością można zaobserwować, jak zmienia się szata roślinna.
W strefie południowo-wschodniej lasy porastają obszar na relatywnie niskiej wysokości. Dominują przede wszystkim drzewostany z sosny austriackiej i dęby (Castel Del Monte, Santo Stefano di Sessanio, Barisciano oraz San Pio delle Camere). Powyżej znajdują się już tylko pastwiska. W okolicach Fonte Vetica występują jodły i brzozy.
Na niższych wysokościach występują: dęby burgundzkie, dęby bezszypułkowe, jesiony mannowe, złotokapy zwyczajne, dzikie jabłonie, derenie jadalne, goryczki i jałowce (liczne na stokach Pizzo Cefalone 2533 m n.p.m.). Najwyższe tereny pokrywają łąki, obecne również na płaskowyżu Campo Imperatore.
Na północ od Gran Sasso (stok teramański) występują buki, przede wszystkim w okolicach Pietracamela u podnóża Corno Piccolo (2655 m n.p.m.). Liczne też są cisy, ostrokrzewy, klony, jarzęby oraz skupiska jodły pospolitej. Wymienić trzeba też wierzby, szarotki alpejskie, jaskry, pierwiosnki, maki, traganki, urdziki i zawilce.
Na Campo Imperatore i w okolicy Monte Cristo znajdywane są jesienią liczne pieczarki polne, borowiki oraz gąski.
Na stokach Monti della Laga występują buki, jodły, dęby, kasztany jadalne, klony, lipy, jesiony, wiązy, ostrokrzewy i rzadkie brzozy. Spotyka się też storczyki.
Fauna
[edytuj | edytuj kod]Obszar chroniony zamieszkują liczne gatunki ssaków i ptaków. Charakterystycznym gatunkiem jest kozica apenińska Rupicapra pyrenaica ornata, podgatunek kozicy pirenejskiej. Ten endemiczny ssak kopytny Apeninów, w XIX w. miał swoją silną ostoję na Gran Sasso. Kłusownictwo przyczyniło się do całkowitego zniknięcia tego gatunku, który wprowadzano ponownie w latach 1992–1999. Populacja kozicy na Gran Sasso liczy obecnie 200 osobników[9].
Na terenie parku występują: jelenie szlachetne, sarny europejskie, wilki italijskie. Te ostatnie próbują odbudowywać strukturę niewielkich watah. Pojawia się również niedźwiedź brunatny z podgatunku Ursus arctos marsicanus. Wśród innych ssaków występują: lisy, dziki, kuny, żbiki, borsuki, kuny, tchórze, jeżozwierze. W wyższych partiach występują norniki śnieżne, stanowiące relikt glacjalny[10].
Wśród ptaków występują na terenie parku: orły przednie, jastrzębie, sokoły wędrowne, rarogi górskie, pustułki, sokoły leśne, uszatki, śnieżki zwyczajne, świergotki górskie, świergotki łąkowe, płochacze halne. Liczne są też populacje: góropatwy skalnej, drozda skalnego, wieszczka i wrończyka. Ludność informowała też o sporadycznej obecności czaplowatych w okolicach Lago di Campotosto i w Crognaleto[11].
Wśród gatunków raptownie zanikających w Europie na pastwiskach i polach na terenie parku występują: ortolany, pośmieciuszki, świergotki polne, wróble skalne oraz gąsiorki.
Na murawach występują żmije łąkowe, węże Eskulapa i gniewosze plamiste. Endemiczne płazy Apeninów występujące w parku to: salamandra okularowa i zamieszkujące groty Speleomantes. Na Monti della Laga obecna jest żaba trawna oraz traszka górska. Inne płazy występujące na Monti della Lega to: Triturus carnifex z rodziny salamander oraz traszka zwyczajna[12].
Drogi turystyczne
[edytuj | edytuj kod]Na granicy pomiędzy masywem Gran Sasso i łańcuchem Della Lega terytorium parku przecina Strada Maestra del Parco (wł. Główna Droga Parkowa), łącząca prowincję L’Aquila z Teramo. Dla celów turystycznych wytyczono szlak konny Ippovia del Gran Sasso, który umożliwia okrążenie całego masywu na koniu, na rowerze górskim lub pieszo[13].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ La Storia del Parco. gransassolagapark.it. [dostęp 2013-01-07]. (wł.).
- ↑ Il Presidente. gransassolagapark.it. [dostęp 2013-01-07]. (wł.).
- ↑ a b c Gran Sasso and Monti della Laga national park. Abruzzo Turismo. [dostęp 2013-01-20]. (ang.).
- ↑ a b Parco Nazionale del Gran Sasso e Monti della Laga. Parks.it. [dostęp 2013-01-20]. (ang.).
- ↑ Campo Imperatore. Natura 2000. [dostęp 2013-01-20].
- ↑ a b Andrzej Gibała: Parco Nazionale del Gran Sasso e Monti della Laga. Natura 2000. [dostęp 2013-01-20]. (pol.).
- ↑ a b Abruzja. [dostęp 2013-01-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (24 lutego 2012)]. (pol.).
- ↑ Parco Nazionale del Gran Sasso e Monti della Laga. Parks.it. [dostęp 2013-01-20]. (ang.).
- ↑ Dimensioni della popolazione. gransassolagapark.it. [dostęp 2013-01-07]. (wł.).
- ↑ I grandi mammiferi Parco Nazionale del Gran Sasso e Monti della Laga
- ↑ L'avifauna del Parco Parco Nazionale del Gran Sasso e Monti della Laga
- ↑ Rettili e anfibi Parco Nazionale del Gran Sasso e Monti della Laga
- ↑ Mappa dell'Ippovia del Gran Sasso. gransassolagapark.it. [dostęp 2013-01-07]. (wł.).