Plac Wielkopolski w Poznaniu
| Stare Miasto | |
 Widok z wieży Zamku Królewskiego | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Poprzednie nazwy |
plac Sapieżyński (?–1945) |
Położenie na mapie Poznania  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
 52°24′38,0″N 16°55′53,0″E/52,410556 16,931389
| |
Plac Wielkopolski w Poznaniu (d. plac Sapieżyński) – prostokątny plac położony na terenie dawnego przedmieścia Glinki, na północ od Góry Przemysła na Starym Mieście w obrębie osiedla administracyjnego Stare Miasto w Poznaniu. Ma powierzchnię 1,54 ha[1].
Obecnie większą część placu zajmuje targowisko. Ułożone wokół niego torowiska tramwajowe tworzą pętlę, używaną wyłącznie w sytuacji awarii lub czasowych zmian w ruchu. Liczba taksonów drzew jest w obrębie placu większa niż krzewów (2016)[1].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Od czasów średniowiecznych przedmieście Glinki stanowiło teren cegielniany. W XVII i XVIII wieku funkcjonowała tu strzelnica bractwa kurkowego. W 1786 Jan Geisler nabył ten teren i otworzył jedną z pierwszych kawiarni w Poznaniu. Później ziemie te kupili Sapiehowie herbu Lis, co przyczyniło się do powstania nazwy „plac Sapieżyński”, po 1945 zmienionej na obecną. W 1800 nastąpiła regulacja placu. Do 1876 w jego południowej części istniał staw na spiętrzonej Bogdance (dziś płynącej w kanale pod placem[2]). Był on pozostałością po młynie Krotochwila. Dziś jest tu zagospodarowany skwer. Plac był główną areną zdarzeń podczas rozruchów głodowych w 1847[3].
Zabytkowa zabudowa wokół placu została w większości całkowicie zniszczona podczas II wojny światowej, ostała się tylko jedna kamienica z początku XX wieku oraz pruski budynek Archiwum Państwowego, dawniej Sądu Nadziemskiego (1879–1882). Reszta zabudowy pochodzi z lat 1953–1955, kiedy to spójną koncepcję architektoniczną placu opracowali i zrealizowali architekci: Stefan Słoński, Leszek Klause, Henryk Błaszkiewicz i Henryk Kara[4]. Historyczny układ placu, a zwłaszcza jego połączenie z dzielnicą Św. Wojciech został zniszczony w latach 70. XX wieku na skutek budowy ulicy Solnej w ramach powstającej wtedy Trasy Chwaliszewskiej (obecnie I rama komunikacyjna).
Plac w okresie PRL-u stanowił miejsce spotkań gejów, tzw. pikietę[5].
Architektura socrealistyczna
[edytuj | edytuj kod]Obecną, socrealistyczną zabudowę wybrano w drodze konkursu architektonicznego na zabudowę placu oraz przyległej ulicy Działowej. Projekty prezentowano na Regionalnym Pokazie Architektury w Poznaniu w 1952 i w warszawskiej Zachęcie w 1953 (I Krajowa Narada Architektów). Całość założenia zrealizowano w latach 1953–1956 w oparciu o skromne normatywy, co zaowocowało ciasnymi i mało funkcjonalnymi mieszkaniami. Docelowo architektura placu miała łączyć stary Poznań z nowym, zastosowano więc w elewacjach liczne detale o charakterze historyzującym[6].
Komunikacja miejska
[edytuj | edytuj kod]Przez obszar placu przebiega dwutorowa trasa tramwajowa oraz okazjonalnie użytkowana pętla. Północnym skrajem, w ciągu ulicy Wolnica, wytyczono przebieg linii autobusowych kursujących na zlecenie Zarządu Transportu Miejskiego. Według stanu na 16 lipca 2024 są to następujące połączenia:
- linie tramwajowe
- dzienne[7]
- 7 Ogrody ↔ Połabska
- 8 Ogrody ↔ Miłostowo
- 92 Pl. Wielkopolski ↔ Unii Lubelskiej
- 97 Os. Sobieskiego ↔ Piątkowska
- nocne[8]
- turystyczne[9]
- 0 Ratajczaka ↔ 27 Grudnia (obsługiwana zabytkowym taborem)
- dzienne[7]
- linie autobusowe
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Bożena Łukasik, Zróżnicowanie form i układów zieleni na poznańskich placach miejskich, [w:] Topiarius. Studia krajobrazowe, t. 1, Rzeszów 2016, s. 238, 242, ISBN 978-83-63359-18-8.
- ↑ Paweł Szumigała, Piotr Urbański, Tożsamość miejsca w krajobrazie kulturowym miasta Poznań – odbudowa Zamku Królewskiego Przemysła II [online], s. 65.
- ↑ Lech Trzeciakowski, O pyrze potocznie zwanej ziemniakiem lub kartoflem, „Kronika Miasta Poznania” (4), Poznań: Wydawnictwo Miejskie Posnania, 2003, s. 131–133, ISSN 0137-3552.
- ↑ Projekt – miasto. Wspomnienia poznańskich architektów 1945–2005, Henryk Marcinkowski i inni, Poznań: Wydawnictwo Miejskie Posnania, 2013, s. 106, ISBN 978-83-7768-069-8, OCLC 871701842.
- ↑ Bartosz Żurawiecki, Ojczyzna moralnie czysta. Początki HIV w Polsce, 2023, s. 67, ISBN 978-83-8191-794-0 (pol.).
- ↑ Atlas architektury Poznania, Janusz Pazder (red.), Aleksandra Dolczewska, Poznań: Wydawnictwo Miejskie, 2008, s. 307, ISBN 978-83-7503-058-7, OCLC 316600366.
- ↑ Schemat sieci tramwajowej [PDF] [online], Zarząd Transportu Miejskiego w Poznaniu, 22 czerwca 2024 [dostęp 2024-07-20] (pol. • ang.).
- ↑ a b Mapa sieci połączeń nocnych ZTM Poznań [PDF] [online], Zarząd Transportu Miejskiego w Poznaniu, 4 lipca 2024 [dostęp 2024-07-20] (pol. • ang.).
- ↑ Rozkład jazdy. Linia 0 [online], Zarząd Transportu Miejskiego w Poznaniu [dostęp 2024-07-20] (pol.).
- ↑ Mapa sieci połączeń ZTM Poznań [PDF] [online], Zarząd Transportu Miejskiego w Poznaniu, 16 lipca 2024 [dostęp 2024-07-20] (pol. • ang.).
- ↑ Rozkład jazdy. Linia 100 [online], Zarząd Transportu Miejskiego w Poznaniu [dostęp 2024-07-20] (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Poznań – atlas aglomeracji 1 : 15 000, Poznań: CartoMedia/Pietruska & Mierkiewicz, 2008, ISBN 978-83-7445-018-8.
- Włodzimierz Łęcki, Piotr Maluśkiewicz, Poznań od A do Z, Poznań: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1986, s. 107–108, ISBN 83-03-01260-6.
- tablice Systemu Informacji Miejskiej na placu
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]| Obszary Systemu Informacji Miejskiej | |
|---|---|
| Osiedla mieszkaniowe | |
| Atrakcje turystyczne | |
| Teatry | |
| Kina | |
| Miejsca kultu religijnego |
|
| Targowiska | |
| Stacje kolejowe |
