Przejdź do zawartości

Piórolotkowate

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Piórolotkowate
Pterophoridae
Zeller, 1841
Ilustracja
Piórolotek zwyczajny
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Gromada

owady

Rząd

motyle

Podrząd

Glossata

Infrarząd

motyle różnoskrzydłe

Nadrodzina

Pterophoroidea

Rodzina

piórolotkowate

Gillmeria ochrodactyla podczas kopulacji
Crombrugghia distans
Gąsienica Chocophorus alternaria
Poczwarka Sinpunctiptilia emissalis
Agdistis adactyla – piórolotek o skrzydłach niepodzielonych

Piórolotkowate, piórolotki (Pterophoridae) – rodzina motyli z podrzędu Glossata. Obejmuje ponad 1300 opisanych gatunków. Kosmopolityczna. Imagines mają małe głowy, smukłe odwłoki, cienkie i długie odnóża oraz (z wyjątkiem Agdistinae) skrzydła podzielone wcięciami na 2–3 piórka. Aktywne są wieczorem i nocą, niekiedy też o świcie. Gąsienice żerują wewnątrz lub na zewnątrz różnych części roślin.

Taksonomia

[edytuj | edytuj kod]

Według stanu na 2011 rok rodzina ta obejmuje 90 rodzajów i 1318 gatunków[1]. Klasyfikuje się je w monotypowej nadrodzinie Pterophoroidea[1][2]. Jej relacje z innymi rodzinami są niejasne – jako najbliżej spokrewnione wskazuje się Tineodidae(inne języki), Oxychirotidae lub rozstrzępiakowate(inne języki) (Alucitidae)[2].

Tradycyjnie dzieli się je na 3 podrodziny: Agdisitinae, Platyptiliinae i Pterophorinae[2][3]. Glies proponuje podział na 4 podrodziny i 6 plemion[4]:

Owady dorosłe

[edytuj | edytuj kod]

Motyle te mają niewielką głowę pozbawioną przyoczek, wyposażoną w bezłuską ssawkę, dobrze rozwinięte głaszczki wargowe i orzęsione, nitkowate czułki o wyraźnie grubszych dwóch pierwszych członach[2][3]. Na potylicy trzykrotnie rozwidlone łuski formują krezę potyliczną, z którą sąsiaduje kołnierz szerokich łusek wyrastających z przedtułowia. Skrzydła o rozpiętości od 8 do 60 mm (do 32 mm u gatunków Polskich), długie, wąskie i, z wyjątkiem podrodziny Agdisitinae, podzielone wcięciami na piórka[3]. Przednie skrzydła podzielone są dwa, rzadziej trzy piórka, a tylne na zawsze na trzy[2]. Głębokość wcięć jest różna: na przednim skrzydle sięgać może 3/4 długości, a ostatnie wcięcie tylnego tylko 1/8 długości skrzydła. Podział skrzydeł na piórka daje owadowi możliwość znacznego zredukowania ich powierzchni po złożeniu, dzięki czemu stawiają one mniejszy opór wiatrom, chroniąc przed zdmuchnięciem z rośliny. Odnóża są bardzo długie i cienkie, często z parą ostróg na goleniach, a pierwsza para zawsze z epifizą na nich. Odwłok jest długi i smukły, a narządy rozrodcze samic i samców mają różnorodną budowę[3].

Stadia rozwojowe

[edytuj | edytuj kod]

Jaja piórolotków są spłaszczone, owalne lub eliptyczne, zwykle o gładkiej powierzchni[2][3].

Gąsienice mają ciała obłe lub grzbietobrzusznie spłaszczone, pokryte różnej budowy szczecinkami, zwykle zarówno pierwotnymi jak i wtórnymi. Po każdej stronie ciała biegnie 6 rzędów oszczecinionych brodawek (verrucae)[3]. Głowa wyposażona w wyłącznie pierwotne szczecinki i 6 par przyoczek bocznych, u dojrzałych gąsienic prawie prognatyczna[2]. Żuwaczki z 5, rzadziej 6, a bardzo rzadko z 8 ząbkami[5]. Przetchlinki na tułowiu i odwłoku okrągłe, niekiedy wyraźnie wystające[2][5]. Występuje 5 par posuwek, każda z półkolistym wieńcem haczyków na zewnętrznym brzegu podeszwy[3].

Poczwarki motyli z tej rodziny są długie i smukłe, obłe lub spłaszczone[3][2][5]. Tylny koniec ciała mają zwężony i zakończony kolcowatym kremastrem z licznymi haczykowatymi szczecinkami[3][5]. Głowa ich jest zwykle płasko ścięta[3]. Często poczwarki są silnie oszczecinione. Wiele gatunków ma rzędy kolców na wierzchu odwłoka[5].

Biologia i ekologia

[edytuj | edytuj kod]

Piórolotki są stenotopami. Dorosłe są mało aktywne. Latają wieczorem, nocą, czasem o świcie, przemieszczając się na krótkie dystanse, lotem wahadłowym. Dzień spędzają na roślinach żywicielskich gąsienic i w ich pobliżu[3], przybierając pozycję z ciałem wyniesionym na dwóch pierwszych parach nóg, ostatnią parą ułożoną bardziej równolegle do ciała i tylnymi skrzydłami złożonymi pod przednimi[2].

Gąsienice żerują wewnątrz tkanek roślinnych, na zewnątrz nich lub w strefie pośredniej. U wielu gatunków zmieniają strefę żerowania w trakcie rozwoju[3]. Pokarmem mogą być liście, pąki kwiatowe, kwiaty, owoce i łodygi[2][5]. Gąsienice wykazują znaczną specjalizację pokarmową, np. larwy piórolotka bagniczka żerują na rosiczce okrągłolistnej, w tym jej włoskach gruczołowych[3].

Rozprzestrzenienie

[edytuj | edytuj kod]

Rodzina kosmopolityczna[2]. W Polsce występują 53 gatunki[6] (zobacz: piórolotkowate Polski).

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b Erik J. van Nieukerken i inni, Order Lepidoptera Linnaeus, 1758, [w:] Animal biodiversity: An outline of higher-level classification and survey of taxonomic richness, „Zootaxa”, 3148, 2011, s. 212–221 [dostęp 2016-11-20].
  2. a b c d e f g h i j k l Ian Francis Bell Common: Moths of Australia. 1990, s. 329-333.
  3. a b c d e f g h i j k l m Jarosław Buszko: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XXVII Motyle – Lepidoptera, zeszyt 43-44. Przeglądki – Thyrididae, Piórolotki – Pterophoridae. Warszawa, Wrocław: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1979.
  4. C. Glies. Division of the Pterophoridae into tribes. „Quadrifina”. 3, s. 57-60, 2000. 
  5. a b c d e f Koji Yano. Taxonomic and biological studies of Pterophoridae of Japan (Lepidoptera). „Pacific Insects”. 5 (1), s. 65-209, 1963. 
  6. rodzina: Pterophoridae Zeller, 1841 — piórolotkowate. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2016-11-20].