Przejdź do zawartości

Polacy na Łotwie

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Centrum Kultury Polskiej w Dyneburgu

Polacy na Łotwie – ludność osiadła na terenie obecnej Łotwy od XVI wieku, zamieszkująca głównie wschodnią część kraju (Łatgalię, dawne województwo inflanckie), wschodnią część KurlandiiSemigalię (szczególnie powiat iłuksztański) oraz Rygę.

Liczebność

[edytuj | edytuj kod]
Liczebność Polaków na Łotwie[1][2][3]
Rok spisu 1897 1920 1930 1935 1959 1970 1979 1989 1996
szac.
2000 2011 2020
szac.
Populacja 65 056 52 244 59 400 48 637 59 774 63 045 62 690 60 416 63 400 59 505 44 783 37 968
Odsetek 3,4% 3,3% 3,1% 2,6% 2,9% 2,7% 2,5% 2,3% 2,6% 2,5% 2,2% 2,0%

Obywatelstwo

[edytuj | edytuj kod]

Według oficjalnych statystyk bieżących 1 lipca 2013 na Łotwie zarejestrowano 48 960 Polaków, z tego 37 640 posiadało obywatelstwo Łotwy (77%), 9 917 (20%) według prawa Łotwy nie miało prawa otrzymania obywatelstwa łotewskiego i są łot.nepilsonis” („nieobywatelami”), to znaczy nie posiadają żadnego obywatelstwa. Jedynie 1 399 Polaków posiada obywatelstwo inne niż Łotwy: Litwy, Białorusi, Ukrainy, Polski, Rosji[4].

Rozmieszczenie

[edytuj | edytuj kod]

Najwięcej ludności polskiej względnie polskiego pochodzenia mieszka w dawnych Inflantach Polskich (Łatgalii, ok. 22 tys.), a więc w okolicach Dyneburga, Krasławia i Rzeżycy (z czego w Dyneburgu ok. 18 tys., co daje 15,1% ogółu mieszkańców tego miasta) oraz stołeczną Rygę (ok. 17 tys.). W skali całego kraju Polacy stanowią według spisu łotewskiego 2,3% ludności (stan na rok 1998).

Historia

[edytuj | edytuj kod]
Cmentarz polski w Prelach

Początki osadnictwa polskiego na obszarze obecnej Łotwy sięgają XVI wieku, kiedy to głównie na terenie Inflant Polskich osiedlała się polska szlachta. Aż do 1772 Dyneburg i jego okolice stanowiły integralną część Rzeczypospolitej. Silne wpływy miał tu Kościół katolicki. Spowodowało to znaczną polonizację mieszkańców regionu, zwłaszcza elit. O wiele mniej Polaków zamieszkiwało cieszące się autonomią Księstwo Kurlandii i Semigalii (dominowali w rejonie Iłukszty) oraz tzw. Inflanty szwedzkie i Rygę.

Kolejne fale polskiej ludności napływały na Łotwę w XIX wieku.

W okresie międzywojennym przygraniczne tereny Łotwy zasiedlali Polacy emigrujący tam za chlebem oraz przyjeżdżający do prac sezonowych.

Po aneksji Łotwy przez Związek Radziecki w kraju osiadło wielu Polaków z Białorusi, Litwy i Rosji. Wpływ na to miała postępująca industrializacja kraju, której skutkiem był brak rąk do pracy oraz o wiele wyższy standard życia niż w Mińsku i Wilnie. W większości Polakom, których przodkowie byli obywatelami II Rzeczypospolitej i osiedlili się na Łotwie po II wojnie (12 tys.), nie nadano obywatelstwa łotewskiego ani nie przywrócono obywatelstwa polskiego, są bezpaństwowcami[5].

Działalność oświatowa i kulturalna

[edytuj | edytuj kod]

Po II wojnie światowej przez krótki czas władze radzieckie zezwalały na istnienie polskich szkół powszechnych na Łotwie sprzed 1940, polityka względnej tolerancji skończyła się jednak w 1949, kiedy to zlikwidowano ostatnią polską szkołę w Dyneburgu.

Państwowe Gimnazjum Polskie im. Józefa Piłsudskiego w Dyneburgu

Język polski, poza rodzinnymi domami, od tej pory funkcjonował głównie w kościołach, wykładano w nim jedynie w Seminarium Duchownym w Rydze.

W 1978 grupa ryskich Polaków utworzyła Klub Kultury Polskiej „Polonez”, który stał się zalążkiem powstałego w 1990 w Związku Polaków na Łotwie. W 1997 powstało w Dyneburgu Centrum Kultury Polskiej. Od 2023 roku w Rydze funkcjonuje Polski Ośrodek im. św. Jana Pawła II[6].

Obecnie[kiedy?] istnieje 6 polskich szkół, do których uczęszcza ponad tysiąc uczniów (w tym Polska Szkoła Średnia w Rydze im. Ity Kozakiewicz i Państwowe Gimnazjum Polskie im. Józefa Piłsudskiego w Dyneburgu), funkcjonuje polskie przedszkole, działają szkoły niedzielne oraz przykościelne towarzystwa.

Polska mniejszość narodowa a polityka

[edytuj | edytuj kod]

Przewodniczącą Związku Polaków została w 1989 Ita Kozakiewicz – działaczka Łotewskiego Frontu Ludowego lat 1988–1990. Środowiska polskie od początku jednoznacznie opowiedziały się za niezależnością republiki, co uchroniło łotewskich Polaków od niechętnego stosunku państwa łotewskiego.

Polska prasa na Łotwie

[edytuj | edytuj kod]

Po odzyskaniu przez Łotwę niepodległości znów ukazuje się kilka polskich tytułów: „Polak na Łotwie”', „Czas Łatgalii”, „Echo Rygi”.

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. [1] Accessed 2020-06-07.
  2. Ēriks Jēkabsons “Poles in Latvia”. The State Historical Archive of Latvia, 1999 Accessed 2008-10-09.
  3. Spis narodowy Łotwy 2011 (wyniki wstępne).
  4. Latvijas iedzīvotāju sadalījums pēc nacionālā sastāva un valstiskās iederības. pmlp.gov.lv. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-02)]..
  5. Interpelacja nr 5541 - tekst [online], www.sejm.gov.pl [dostęp 2020-07-09] (pol.).
  6. Polski ośrodek w Rydze [online], wilno.tvp.pl, 20 grudnia 2023 [dostęp 2024-02-03].

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]