Przejdź do zawartości

Republika radziecka

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Republiki radzieckie – twory państwowe odwołujące się do ideologii leninizmu, powoływane w końcu pierwszej wojny światowej i wkrótce po jej zakończeniu. Republiki powstawały samorzutnie (poza granicami Imperium Rosyjskiego przed 1917), lub jako państwa marionetkowe, z inspiracji Rosyjskiej Partii Komunistycznej (bolszewików), lub w konsekwencji agresji Armii Czerwonej.

Republiki radzieckie tworzone były także w latach późniejszych jako jednostki podziału administracyjnego Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich w wyniku podbojów nowych ziem (państw) lub reorganizacji władz istniejących wcześniej jednostek terytorialnych.

Republiki radzieckie 1917-1922

[edytuj | edytuj kod]

W okresie 1917–1922 powstały m.in. następujące republiki:

1917

1918

1919

1920

1921

1922

 Osobny artykuł: Radziecki podbój Gruzji.

W 1918 istniała w zalążku Fińska Socjalistyczna Republika Robotnicza podczas wojny domowej w Finlandii.

W 1920 roku, w trakcie wojny polsko-bolszewickiej, przygotowywane było powołanie republiki radzieckiej pod nazwą Polska Socjalistyczna Republika Rad.

Republiki radzieckie poza imperium Rosyjskim

[edytuj | edytuj kod]

Większość republik radzieckich powstała na terytorium byłego Imperium Rosyjskiego. Jednak analogiczne państwa powstawały także w wyniku działań rewolucyjnych na terenie państw Europy środkowej i zachodniej:

Podjęto także próbę powołania Radzieckiej Republiki Iranu – ruch partyzancki Dżangalije wspierany przez wojska radzieckie ustanowił efemeryczną republikę, która istniała w latach 1920–1921.

Powstanie ZSRR

[edytuj | edytuj kod]

30 grudnia 1922 na mocy traktatu założycielskiego ZSRR ustanowiony został Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich, którego sygnatariuszami były:

Od momentu ustanowienia ZSRR przez republikę radziecką rozumie się podmioty wchodzące w skład tego związku – zarówno republiki związkowe, jak i wchodzące w ich skład autonomiczne republiki radzieckie.

 Osobny artykuł: Republiki ZSRR.

II wojna światowa

[edytuj | edytuj kod]

Po pakcie Ribbentrop-Mołotow do ZSRR przyłączono państwa lub części państw, i ustanowiono republiki:

Rozwiązanie ZSRR

[edytuj | edytuj kod]

W trakcie rozpadu ZSRR, od 1988 roku kolejne republiki związkowe ZSRR ogłaszały niepodległość. Na mocy Porozumienia białowieskiego (8 grudnia 1991) Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich przestał istnieć, a w ciągu kolejnych miesięcy wszystkie republiki wchodzące wcześniej w skład ZSRR (w tym jako autonomiczne republiki radzieckie) usunęły nazwę „radziecka” ze swoich nazw.