Stanisław Pawluć
major dyplomowany pilot | |
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Przebieg służby | |
Lata służby |
1916–1947 |
Siły zbrojne | |
Formacja |
Carskie Siły Powietrzne |
Jednostki |
13. Korpusowy Oddział Lotniczy |
Stanowiska |
dowódca eskadry, oficer operacyjny |
Odznaczenia | |
Stanisław Pawluć (ur. 21 czerwca 1897 w Līksnej, zm. 20 sierpnia 1984 w Warszawie) – major dyplomowany pilot Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari, uczestnik I wojny światowej, wojny polsko-bolszewickiej i II wojny światowej, oficer operacyjny sztabu lotnictwa Armii „Kraków”.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodził się 21 czerwca 1897 r. we wsi Līksna, w ówczesnym powiecie dyneburskim guberni witebskiej, w rodzinie Aleksandra, lekarza, i Ludwiki z Tęczyńskich[1][2]. W 1915 r. ukończył szkołę realną w Dyneburgu i zdał egzamin maturalny, a następnie rozpoczął studia na Wydziale Mechanicznym Politechniki Piotrogradzkiej[1][2].
1 czerwca 1916 r. „wobec upływu terminu prolongaty powołania” do armii rosyjskiej wstąpił do Wojskowej Szkoły Lotniczej w Petersburgu[3]. W październiku tego roku został przeniesiony do Kaczyńskiej Wojskowej Szkoły Lotniczej w Kaczy[4]. 10 sierpnia 1917 r. ukończył kurs pilotażu[5], został mianowany chorążym i otrzymał przydział do 12. Korpuśnego Oddziału Lotniczego (ros. 12-й корпусной авиационный отряд) na stanowisko pilota[3]. 4 styczniu 1918 r. przeszedł do 1. Polskiego Oddziału Awiacji II Korpusu Polskiego[6]. Od kwietnia pełnił funkcję oficera technicznego w tej jednostce[7].
Po rozbrojeniu II Korpusu został 18 maja 1918 r. internowany w Białej Podlaskiej, a później w Brześciu[8]. Po ucieczce z miejsca internowania przyjechał 11 listopada do Warszawy, gdzie wziął udział w opanowaniu lotniska mokotowskiego. Następnie objął funkcję oficera technicznego tego lotniska. 16 grudnia, jako podporucznik, znalazł się w pierwszej grupie oficerów odrodzonego Wojska Polskiego, którzy złożyli przysięgę na wierność Rzeczypospolitej[9][10]. Z racji nieznajomości specyfiki samolotów konstrukcji niemieckiej został skierowany na szkolenie w ich pilotażu, który ukończył pod koniec 1918 r.[11]
W 1919 r. został przydzielony do I Eskadry Wywiadowczej i w jej składzie od marca walczył w wojnie polsko-bolszewickiej[12]. Poza lotami bojowymi w eskadrze pełnił funkcję oficera technicznego, szefa pilotów oraz adiutanta. Pod koniec marca, w załodze z obserwatorem por. Stanisławem Gogolińskim, wziął udział w ataku na koszary w Baranowiczach i Lidzie[13][14]. 8 kwietnia, również w załodze z por. Gogolińskim przeżył katastrofę samolotu Albatros C.III[15]. Podczas odwrotu eskadry przeprowadził grupę samolotów na lądowisko w okolicach Dokszyc[16].
W lipcu 1920 r., w załodze z ppor. Michałem Blicherem, wykonał pierwszy lot 16. eskadry wywiadowczej z lotniska mokotowskiego[17]. W czasie bitwy warszawskiej, w załodze z ppor. Karolem Orłosiem, wyróżnił się podczas ataków na kawalerię Armii Czerwonej w rejonie Pułtuska[18].
W 1921 r., w związku z oskarżeniami o nadużycia, odszedł ze służby w Wojsku Polskim[19]. Został zatrudniony jako oblatywacz w zakładach Plage & Laśkiewicz, gdzie pracował do 1922 r.[20] Do służby wojskowej powrócił w 1922 r., otrzymał przydział do 3 pułku lotniczego. W tym samym roku został zatrudniony w Wielkopolskiej Wytwórni Samolotów „Samolot” i odpowiadał ze strony wojska za odbiór wyprodukowanych samolotów[12].
Brał udział w licznych imprezach lotniczych. W 1923 r. zdobył drugą nagrodę w locie okrężnym na trasie Warszawa – Lwów – Kraków – Warszawa[21]. Latem 1925 r. wziął udział na samolocie Potez XV w rajdzie gen. Włodzimierza Zagórskiego z Francji do Polski[22]. Pilotowany przez niego Potez był pierwszą maszyną tego typu, która wylądowała na lotnisku Ławica i weszła na wyposażenie 35. eskadry liniowej[23].
W 1927 r. w Centralnej Szkole Podoficerów Pilotów Lotnictwa w Bydgoszczy objął stanowisko kierownika warsztatów, z którego awansował na komendanta parku, a następnie na komendanta oddziału portowego. 31 sierpnia rozbił pilotowany przez siebie samolot Morane. W wyniku obrażeń i długotrwałej kuracji zrezygnował z pracy oblatywacza w zakładach „Samolot”[24].
W styczniu 1932 r. został przeniesiony do 5 pułku lotniczego w Lidzie[25][4]. Początkowo pełnił funkcję komendanta parku, a następnie dowódcy oddziału wydzielonego, stacjonującego na Porubanku[26]. Wiosną następnego roku został mianowany dowódcą 53. eskadry towarzyszącej[27] i pełnił tę funkcję do lipca 1935 r. 27 czerwca 1935 r. prezydent RP nadał mu stopień majora z dniem 1 stycznia 1935 i 13. lokatą w korpusie oficerów aeronautyki[28][29]. Jego następnym przydziałem było stanowisko dowódcy dywizjonu szkolnego 5 pl. W październiku 1937 r. został przydzielony do Wyższej Szkoły Lotniczej w Warszawie, w charakterze słuchacza II kursu[4]. W październiku 1938 r., po ukończeniu kursu, pozostał w szkole na stanowisku wykładowcy taktyki lotnictwa[30].
Podczas Wojny Obronnej w 1939 r. został przydzielony do sztabu lotnictwa Armii „Kraków” jako oficer operacyjny[31]. Został wyznaczony na koordynatora działalności bojowej 23. i 26. eskadry towarzyszącej[32]. 7 września wykonał, w załodze z por. obs. Stanisławem Królem, lot na rozpoznanie niemieckich wojsk pancernych w rejonie Pacanowa[33]. 19 września został wzięty do niewoli pod Tomaszowem Lubelskim i osadzony w Oflagu VIIA Murnau[34]. 29 kwietnia 1945 r. został uwolniony z niewoli, lecz pozostał w Murnau, w Polskim Ośrodku Wojskowym[4]. Później został przeniesiony do ośrodka w Ingolstadt[3].
17 czerwca 1947 r. wrócił do Polski. Został zatrudniony w PLL LOT, w 1952 r. rozpoczął pracę w Wydawnictwach Komunikacji i Łączności. W 1957 r. został członkiem Klubu Seniorów Lotnictwa, gdzie zasiadał w jego władzach i był członkiem komisji historycznej. Od 1957 r. był ławnikiem w Sądzie Powiatowym dla m. st. Warszawy, w 1962 r. wstąpił do Związku Bojowników o Wolność i Demokrację. W maju 1968 r. przeszedł na emeryturę[22].
W grudniu 1982 r. na łamach organu prasowego Stowarzyszenia Lotników Polskich w Wielkiej Brytanii „Skrzydła” ppłk dypl. Oskar Marian Grzeczkowski, w imieniu Koła Oficerów Dyplomowanych w Londynie, poinformował absolwentów pełnych kursów Wyższej Szkoły Lotniczej w Warszawie, w Szkocji i Anglii (Weston-super-Mare), że zostały im przyznane pełne prawa, tytuł i odznaki oficerów dyplomowanych[35].
Zmarł 20 sierpnia 1984 r., pochowany został na cmentarzu bródnowskim[36] (sektor 108S, rząd 2, numer 6).
W 1926 r. po raz pierwszy zawarł związek małżeński, a w 1939 r. owdowiał[37]. W 1946 r. w Ingolstadt ożenił się z Bronisławą (ur. 1902)[38].
Ordery i odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]Za swą służbę otrzymał odznaczenia[39]:
- Krzyż Srebrny Virtuti Militari,
- Krzyż Walecznych trzykrotnie,
- Złoty Krzyż Zasługi,
- Medal Niepodległości – 23 grudnia 1933 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”[40],
- Polowa Odznaka Pilota nr 46 – 11 listopada 1928 „za loty bojowe nad nieprzyjacielem w czasie wojny 1918–1920”[41][42],
- Złota Odznaka Honorowa m. st. Warszawy,
- Złota Odznaka „Przodujący Kolejarz”.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Kolekcja ↓, s. 2.
- ↑ a b Januszewski 2019 ↓, s. 339.
- ↑ a b c Kolekcja ↓, s. 3, 5.
- ↑ a b c d Kolekcja ↓, s. 3.
- ↑ Januszewski 2018 ↓, s. 105.
- ↑ Niestrawski t. I 2017 ↓, s. 33.
- ↑ Jędrzejewski 2014 ↓, s. 477.
- ↑ Romeyko 1933 ↓, s. 42.
- ↑ Romeyko 1933 ↓, s. 69.
- ↑ Niestrawski t. I 2017 ↓, s. 66.
- ↑ Niestrawski t. I 2017 ↓, s. 108.
- ↑ a b Konieczny, Malinowski 1988 ↓, s. 85.
- ↑ Niestrawski t. II 2017 ↓, s. 82.
- ↑ Romeyko 1933 ↓, s. 138.
- ↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 27.
- ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 245.
- ↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 79.
- ↑ Romeyko 1933 ↓, s. 140.
- ↑ Januszewski 2019 ↓, s. 340.
- ↑ Jędrzejewski 2014 ↓, s. 24.
- ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 248.
- ↑ a b Skrzydlata Polska i 3'1985 ↓, s. 10.
- ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 250.
- ↑ Skrzydlata Polska i 3'1965 ↓, s. 14.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 6 z 23 marca 1932, s. 238.
- ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 330.
- ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 331.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 28 czerwca 1935, s. 71.
- ↑ Rybka, Stepan 2003 ↓, s. 309.
- ↑ Konieczny, Malinowski 1988 ↓, s. 86.
- ↑ Lotnictwo Armii „Kraków” – OdeB 1 września 1939 r.. infolotnicze.pl. [dostęp 2023-09-02]. (pol.).
- ↑ Pawlak 1991 ↓, s. 357.
- ↑ Pawlak 1991 ↓, s. 367.
- ↑ Skrzydlata Polska i 18'1982 ↓, s. 3.
- ↑ Grzeczkowski 1982 ↓, s. 52.
- ↑ Pawlak 1991 ↓, s. 560.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 5.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 2, 5.
- ↑ Jędrzejewski 2014 ↓, s. 478.
- ↑ M.P. z 1934 r. nr 6, poz. 12.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 15 z 11 listopada 1928, s. 436.
- ↑ Niestrawski t. I 2017 ↓, s. 256.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
- Oskar Grzeczkowski. Wyższa Szkoła Lotnicza – nadanie dyplomów. „Skrzydła”. 128 (614), grudzień 1982. Londyn.
- Stanisław Januszewski: Awiacja I Korpusu Polskiego na Wschodzie 1917-1918. Wrocław: Fundacja Otwartego Muzeum Techniki, 2018. ISBN 978-83-64688-18-8.
- Stanisław Januszewski: Polacy w siłach powietrznych Wielkiej Wojny. Polscy pionierzy lotnictwa. T. 2. Wrocław: Fundacja Otwartego Muzeum Techniki, 2019. ISBN 978-83-64688-21-8.
- Jerzy Jędrzejewski: Polscy piloci doświadczalni. Warszawa: Wydawnictwa Naukowe Instytutu Lotnictwa, 2014. ISBN 978-83-63539-05-4. OCLC 883576680.
- Jerzy R. Konieczny, Tadeusz Malinowski: Mała encyklopedia lotników polskich. T. Tomik II. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1988, seria: Biblioteczka Skrzydlatej Polski. ISBN 83-206-0734-5. OCLC 750788921.
- Ku czci poległych lotników: księga pamiątkowa, Marian Romeyko (red.), Warszawa: Wydawnictwo Komitetu Budowy Pomnika ku czci Poległych Lotników, 1933, OCLC 830230270 .
- Tadeusz Malinowski. Walczyliśmy do końca. „Skrzydlata Polska”. 18/1982, 19 września 1982. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.
- Mariusz Niestrawski: Polskie wojska lotnicze w okresie walk o granice państwa polskiego (1918–1921). T. I: Początki, organizacja, personel i sprzęt. Oświęcim: Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-65746-74-0. OCLC 995372299.
- Mariusz Niestrawski: Polskie wojska lotnicze w okresie walk o granice państwa polskiego (1918–1921). T. II: Walka i demobilizacja. Oświęcim: Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-65746-74-0. OCLC 995372299.
- Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w latach 1918–1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1989. ISBN 83-206-0760-4. OCLC 69601095.
- Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w Wojnie Obronnej 1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1991. ISBN 83-206-0795-7. OCLC 830072566.
- Pawluć Stanisław. [w:] Kolekcja akt żołnierzy zarejestrowanych w rejonowych komendach uzupełnień, sygn. II.56.7230 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-09-04].
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939. Kraków: Fundacja CDCN: „Księgarnia Akademicka”, 2003. ISBN 83-7188-691-8. OCLC 831137079.
- Stanisław Pawluć. „Skrzydlata Polska”. 3/1965, 19 stycznia 1965. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.
- Stanisław Pawluć (1897–1984). „Skrzydlata Polska”. 5/1985, 3 lutego 1985. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.
- Krzysztof A. Tarkowski: Lotnictwo polskie w wojnie z Rosją Sowiecką: 1919–1920. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1991. ISBN 83-206-0985-2. OCLC 69498511.
- Członkowie ZBoWiD
- Jeńcy Oflagu VII A Murnau
- Majorowie lotnictwa II Rzeczypospolitej
- Odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari
- Odznaczeni Krzyżem Walecznych (II Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Krzyżem Walecznych (trzykrotnie)
- Odznaczeni Polową Odznaką Pilota
- Odznaczeni Złotym Krzyżem Zasługi (II Rzeczpospolita)
- Oficerowie dyplomowani II Rzeczypospolitej
- Polscy lotnicy w kampanii wrześniowej
- Polscy lotnicy w wojnie polsko-bolszewickiej
- Polscy jeńcy niemieckich obozów jenieckich
- Urodzeni w 1897
- Zmarli w 1984
- Żołnierze Carskich Sił Powietrznych
- Pochowani na cmentarzu Bródnowskim w Warszawie