Przejdź do zawartości

Sagadat Nurmagambetow

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Sagadat Nurmagambetow
Сағадат Қожахметұлы Нұрмағамбетов
Ilustracja
Sagadat Nurmagambetow (2009)
generał armii generał armii
Data i miejsce urodzenia

25 maja 1924
Kosym, Kazachska ASRR, RFSRR, ZSRR

Data i miejsce śmierci

24 września 2013
Ałmaty, Kazachstan

Przebieg służby
Lata służby

1942–1995

Siły zbrojne

Armia Czerwona
Armia Radziecka
Siły Zbrojne Republiki Kazachstanu

Główne wojny i bitwy

II wojna światowa

Odznaczenia
Złota Gwiazda Bohatera Związku Radzieckiego Narodowy Bohater Kazachstanu
Order „Ojczyzna” (Kazachstan) Order Lenina Order Rewolucji Październikowej Order Czerwonego Sztandaru Order Wojny Ojczyźnianej I klasy Order Wojny Ojczyźnianej II klasy Order Czerwonego Sztandaru Pracy Order Czerwonego Sztandaru Pracy Order Czerwonego Sztandaru Pracy Order Czerwonego Sztandaru Pracy Order „Za służbę Ojczyźnie w Siłach Zbrojnych ZSRR” III klasy (ZSRR) Order „Znak Honoru” Medal „Za zasługi bojowe” Medal jubileuszowy „W upamiętnieniu 100-lecia urodzin Władimira Iljicza Lenina” Medal „Za wyróżnienie w ochronie granic państwowych ZSRR” Medal „Za Zwycięstwo nad Niemcami w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941-1945” Medal „Za obronę Kaukazu” Medal jubileuszowy „Dwudziestolecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945” Medal jubileuszowy „Trzydziestolecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945” Medal jubileuszowy „Czterdziestolecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945” Medal „Za zdobycie Berlina” Medal „Za wyzwolenie Warszawy” Medal „Weteran Sił Zbrojnych ZSRR” Medal „Za umacnianie braterstwa broni” Medal „Za rozwój dziewiczych ziem” Medal jubileuszowy „30 lat Armii Radzieckiej i Floty” Medal jubileuszowy „40 lat Sił Zbrojnych ZSRR” Medal jubileuszowy „50 lat Sił Zbrojnych ZSRR” Medal jubileuszowy „70 lat Sił Zbrojnych ZSRR” Medal „Za nienaganną służbę” I Klasy (ZSRR) Medal „Za nienaganną służbę” II Klasy (ZSRR) Order Przyjaźni Medal Żukowa Medal jubileuszowy „50-lecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945” Order „Za zasługi” III klasy (Ukraina) Order Bohdana Chmielnickiego III klasy (Ukraina) Medal „Obrońcy Ojczyzny” (1999–2015) Medal „Obrońcy Ojczyzny” (1999–2015) Order 9 września 1944, I klasy (Bułgaria) Złoty Krzyż Zasługi Medal „Pro Memoria”

Sagadat Kożachmetuły Nurmagambetow (kaz. Сағадат Қожахметұлы Нұрмағамбетов; ur. 25 maja 1924 w Kosymie, zm. 24 września 2013 w Ałma-Acie) – kazachski i radziecki wojskowy oraz polityk. Uczestnik II wojny światowej. Generał porucznik Armii Radzieckiej oraz generał armii Sił Zbrojnych Republiki Kazachstanu. Minister obrony Republiki Kazachstanu w latach 1992–1995. Bohater Związku Radzieckiego oraz Narodowy Bohater Kazachstanu.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

We wczesnym wieku został sierotą. Rodziców zastąpił mu jego starszy brat Sagit, który zginął podczas II wojny światowej w walkach o obronę Pskowa[1].

Ukończył szkołę siedmioklasową z internatem. Później pracował jako kierownik czytelni w kołchozie. Po agresji Niemiec na ZSRR chciał zgłosić się do wojska, jednak z racji młodego wieku został zatrudniony jako urzędnik w wojskowym urzędzie rekrutacyjnym[1]. W 1942 został powołany w szeregi Armii Czerwonej. Skierowano go do szkoły wojskowej piechoty w mieście Kuszka w Turkmeńskiej SRR. Po jej ukończeniu, w kwietniu 1943, został wysłany na front wschodni. Był dowódca kolejno: plutonu, kompanii oraz batalionu karabinów maszynowych. W 1944 wstąpił do WKP(b). Brał udział w wyzwalaniu spod okupacji niemieckiej Kraju Krasnodarskiego, Ukrainy, Mołdawii, zachodniej Białorusi oraz Polski walcząc w składzie 4 Frontu Ukraińskiego i 1 Frontu Białoruskiego. Jako kapitan wyróżnił się wyjątkowym męstwem podczas operacji wiślańsko-odrzańskiej. 14 stycznia 1945 dowodzona przez niego kompania sforsowała Wisłę w rejonie wsi Wyborów, następnego dnia sforsował Pilicę niedaleko Warki, zadając duże straty Niemcom. Za swoje zasługi otrzymał tytuł Bohatera Związku Radzieckiego. Wiosną 1945 brał udział w operacji berlińskiej, jego batalion zdobył budynek Kancelarii Rzeszy.

Od czerwca 1946 do listopada 1949 studiował w Akademii Wojskowej im. Michaiła Frunzego. Został następnie dowódcą pułku piechoty, później sprawował funkcję inspektora zarządu instytucji wojskowo-edukacyjnych. Od 1951 był starszym oficerem w dziale operacyjnym kwatery głównej Turkiestańskiego Okręgu Wojskowego. W 1954 objął stanowisko dowódcy pułku strzelców zmotoryzowanych. Od 1958 do 1961 był szefem sztabu dywizji strzelców zmotoryzowanych.

W 1962 został mianowany szefem sztabu obrony cywilnej Kazachskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. W 1964 otrzymał awans na stopień generała majora. W latach 1969–1981 i 1984–1989 był zastępcą dowódcy Środkowoazjatyckiego Okręgu Wojskowego. W 1974 awansowany na stopień generała porucznika. W latach 1981–1984 sprawował funkcję I zastępcy Południowej Grupy Wojsk. Ukończył Wojskową Akademię Sztabu Generalnego Sił Zbrojnych ZSRR.

W latach 1971–1994 zasiadał jako deputowany w Radzie Najwyższej Kazachskiej SRR oraz w Radzie Najwyższej Kazachstanu (od 1991)[1]. W 1989 został przewodniczącym Kazachskiej Republikańskiej Rady Weteranów Wojny, Pracy i Sił Zbrojnych oraz Komitetu Rady Najwyższej Kazachskiej SRR ds. osób niepełnosprawnych i weteranów wojskowych. W październiku 1991 został wyznaczony na urząd przewodniczącego Państwowego Komitetu Obrony Republiki Kazachstanu[1]. 7 maja 1992 został przez prezydenta Nursułtana Nazarbajewa mianowany pierwszym ministrem obrony Republiki Kazachstanu[1]. W tym samym roku otrzymał awans na stopień generała pułkownika Siły Zbrojne Republiki Kazachstanu. W 1993 mianowany generałem armii. Urząd swój sprawował do listopada 1995, kiedy to przeszedł w stan spoczynku. W latach 1995–1996 był doradcą prezydenta Kazachstanu Nursułtana Nazarbajewa.

Będąc na emeryturze mieszkał w Ałmaty, gdzie zmarł 24 września 2013.

W celu organizacji jego państwowego pogrzebu powołano specjalną komisję rządową pod przewodnictwem wicepremiera Bakytżana Sagyntajewa[2][3]. W uroczystości wzięli udział liczni przedstawiciele kazachskiego rządu i parlamentu oraz tysiące ludzi, którzy chcieli pożegnać generała. Nurmagambetow został pochowany na cmentarzu kiensajskim w Ałmaty, obok swojej żony[2].

Życie prywatne

[edytuj | edytuj kod]

Jego syn, Tałgat (1952–2020), był generałem majorem Sił Zbrojnych Republiki Kazachstanu[4].

Ordery, odznaczenia i wyróżnienia

[edytuj | edytuj kod]

Kazachstan, ZSRR, Federacja Rosyjska

[edytuj | edytuj kod]
  • Narodowy Bohater Kazachstanu (23 maja 1994, pierwsze nadanie)[5]
  • Order Ojczyzny (23 maja 1994)
  • Medal Astana
  • Medal „10 lat Sił Zbrojnych Republiki Kazachstanu”
  • Medal „10 lat niepodległości Republiki Kazachstanu”
  • Medal „20 lat niepodległości Republiki Kazachstanu”
  • Medal „60 lat Zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945”
  • Medal „10 lat Astana”
  • Medal „10 lat Konstytucji Republiki Kazachstanu”
  • Medal „10 lat Parlamentu Republiki Kazachstanu”
  • Medal „20-lat Sił Zbrojnych Republiki Kazachstanu”

Pozostałe

[edytuj | edytuj kod]

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d e f НАРОДНЫЙ ГЕРОЙ №1 САГАДАТ НУРМАГАМБЕТОВ [online], presidentlibrary.kz [dostęp 2020-06-26].
  2. a b Сегодня в Алматы попрощались с народным героем Сагадатом Нурмагамбетовым [online], Информационная система ПАРАГРАФ [dostęp 2020-06-26].
  3. Создана правительственная комиссия по организации похорон Сагадата Нурмагамбетова [online], www.dailynews.kz [dostęp 2020-06-26].
  4. В Минобороны прокомментировали заявление Антикоррупционной службы [online], Главные новости Казахстана, 26 czerwca 2020 [dostęp 2020-06-26] (ros.).
  5. a b c d e f g Нурмагамбетов Сагадат Кожахметович [online], www.warheroes.ru [dostęp 2020-06-26].
  6. Указ Президента Российской Федерации от 24 августа 1995 года № 870 «О награждении орденом Дружбы Нурмагамбетова С. К.» [online], Президент России [dostęp 2020-06-26] (ros.).
  7. Указ Президента України № 592/2010 від 5 травня 2010 року «Про відзначення державними нагородами України громадян іноземних держав».
  8. Указ Президента України № 569/2004 від 20.05.2004 року [online], zakon.rada.gov.ua [dostęp 2020-06-26].
  9. Указ Президента України № 463/94 від 23 серпня 1994 року «Про нагородження Почесною відзнакою Президента України» [online], zakon.rada.gov.ua [dostęp 2020-06-26].
  10. Республиканская школа «Жас улан» имени генерала Нурмагамбетова С.К. [online], zhasulan.mil.kz [dostęp 2020-06-26].
  11. Постановление Правительства Республики Казахстан от 27 марта 1999 года № 309 „Вопросы создания государственного учреждения «Республиканская школа „Жас улан” имени генерала Нурмагамбетова С. К.»”.
  12. В Алматы отметили 94 годовщину со дня рождения народного генерала Сагадата Нурмагамбетова ᐈ новость от 22:58, 25 мая 2018 на zakon.kz [online], zakon.kz [dostęp 2024-04-25] (ros.).
  13. В Алматы почтили память участника войны, первого министра обороны РК Сагадата Нурмагамбетова ᐈ новость от 16:25, 08 мая 2019 на zakon.kz [online], zakon.kz [dostęp 2024-04-25] (ros.).
  14. Памятник первому министру обороны РК Сагадату Нурмагамбетову открыли в Алматы [online], kaztag.kz [dostęp 2020-06-26] (ros.).
  15. Памятник Сагадату Нурмагамбетову открыли в Военном институте Сухопутных войск [online], lenta.inform.kz [dostęp 2020-06-26] (ros.).