Przejdź do zawartości

Wanda Niegolewska

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Wanda Niegolewska
Data i miejsce urodzenia

10 sierpnia 1877
Karmin

Data i miejsce śmierci

9 lutego 1970
Poznań

Zawód, zajęcie

ziemianka i działaczka społeczna

Odznaczenia
Honorowa Odznaka PCK Wielkopolski Krzyż Powstańczy

Wanda Niegolewska z Wężyków (ur. 10 sierpnia 1877 w Karminie, zm. 9 lutego 1970 w Poznaniu) – polska ziemianka i działaczka społeczna, uczestniczka powstania wielkopolskiego i powstania warszawskiego, posłanka na Polski Sejm Dzielnicowy w Poznaniu.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Była najmłodszą córką powstańca styczniowego Adolfa Izydora Wężyka herbu Wąż i Marii z Psarskich herbu Jastrzębiec[1][2]. W dniu 26 września 1904 wyszła za Stanisława Niegolewskiego. Gospodarowali w majątku Niegolewo, a w 1908 Wanda odziedziczyła majątek Myjomice[2]. W 1909 miał powierzchnię 1506 ha, a w 1930 –1402 ha. W okresie międzywojennym reformą rolną zostało objętych 200 ha[3]. W majątkach w Myjomicach i Niegolewie Wanda prowadziła ogrody warzywne, pasieki i parki[2][4].

Wanda urodziła trzech synów: Andrzeja (1905), Zygmunta (1906) i Macieja (1907)[2]. Ten najmłodszy administrował dobrami w Myjomicach[3].

Podejmowała działalność społeczną i patriotyczną. Przed I wojną światową prowadziła tajne nauczanie dzieci wiejskich. Wykładała język polski, historię, uczyła pieśni patriotycznych i kościelnych[4][5]. Organizowała amatorski teatr dzieci i młodzieży[5]. Wygłaszała odczyty na temat nowoczesnych metod wychowania dzieci, o zachowaniu higieny, o zdrowym żywieniu, zakładaniu ogrodów przydomowych z warzywami i ziołami. W Niegolewie stworzyła i finansowała ochronkę dla dzieci chłopskich[4]. W 1902 była opiekunką Komitetu Pań Opiekunek Stacyi Sanitarnej prowadzonej w Kobylnicy przez Towarzystwo Kolonii Wakacyjnych i Stacyi Sanitarnej „Stella”[6]. W 1909 wraz z mężem przyjęła w majątku Niegolewo sześcioro dzieci na wakacje. Wyjazd organizowało towarzystwo[7]. Była członkinią komitetu Towarzystwa Kuchnia dla ubogich przy ul. Wiedeńskiej w Poznaniu[8], osobiście posługiwała w kuchni[9].

Od 1904 była członkinią Stowarzyszenia Pań Miłosierdzia św. Wincentego a Paulo. Organizowała pomoc dla ubogich, chorych i potrzebujących dzieci. W okresie międzywojennym była członkinią zarządu wojewódzkiego Akcji Katolickiej i Sodalicji Mariańskiej[2]. Patronowała działalności społecznej i kulturalno-oświatowej Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Żeńskiej[4]. Ufundowała wiele stacji drogi krzyżowej w kaplicy w Niegolewie[2]. W latach 1920–1930 była przewodniczącą oddziału Stowarzyszenia Pań Miłosierdzia św. Wincentego a Paulo w Buku[2].

W wyborach 16 listopada 1918 została wybrana delegatką powiatu grodziskiego na grudniowy Sejm Dzielnicowy w Poznaniu[10]. W 1928 Niegolewska była członkinią komitetu budowy gimnazjum im. Zofii Sokolnickiej, zmarłej rok wcześniej posłance na wspomniany sejm i Sejm Ustawodawczy II RP[11].

W czasie powstania wielkopolskiego finansowała i wyposażyła szpital w Buku zorganizowany w budynku szkolnym[2][5]. Ukończyła kurs pierwszej pomocy[5]. Opatrywała rannych, zajmowała się chorymi. Organizowała zbiórki funduszy, środków opatrunkowych i lekarstw dla powstańców. Wraz z mężem i wolontariuszkami Czerwonego Krzyża organizowała aprowizację dla powstańców z Buku, Opalenicy i Zbąszynia. Część żywności transportowano do Poznania[2][4].

Wraz z bukowskim oddziałem Czerwonego Krzyża aprowizowała żołnierzy wyruszających na front wojny polsko-bolszewickiej ze stacji kolejowej w Buku. Dostarczała oddziałom na froncie żywność, z okazji świąt wysyłała paczki żywnościowe[5].

Była przewodniczącą powiatowego oddziału Czerwonego Krzyża[4]. Na specjalnych kursach propagowano wiedzę o higienie i zdrowiu. Kurs w 1937 zakończył się przyjęciem wydanym przez Wandę w dworze w Niegolewie[2].

Należała do Izby Rolniczej w Poznaniu. Zasiadała w zarządzie powiatowym Towarzystwa Czytelni Ludowych[4]. W 1911 i 1913 uczestniczyła w spotkania towarzystwa w Poznaniu[2]. W 1918 współzałożyła Związek Kółek Włościanek Wielkopolskich w Poznaniu[4]. Kolejne koła powstały w terenie, m.in. w Buku. W 1919 w Sali Ogrodu Zoologicznego w Poznaniu Niegolewska zorganizowała zebranie związku z udziałem 800 uczestniczek. Została wybrana na przewodniczącą. Funkcję pełniła do 1938, potem była przewodniczącą honorową. Organizowała szkolenia dla młodych rolników z nowoczesnych metod uprawy, hodowli i zarządzania majątkiem ziemskim. Edukowała kobiety[2][12]. W 1929 była członkinią zarządu wielkopolskiego oddziału Stowarzyszenia Opieki Polskiej nad Rodakami na Obczyźnie[13].

W 1928 majątek Niegolewskich w Niegolewie odwiedził Prezydent II RP Ignacy Mościcki[2].

Po wybuchu II wojny światowej wyjechała z Niegolewa. Podczas okupacji niemieckiej mieszkała z mężem przy ul. Czeczota 16 na Górnym Mokotowie w Warszawie[4]. W mieszkaniu organizowała konspiracyjne zebrania Armii Krajowej[2]. W czasie powstania warszawskiego przygotowywała posiłki dla powstańców z Mokotowa[4]. Po upadku powstania została wywieziona do obozu przejściowego w Pruszkowie. Potem mieszkała w Minodze, Paszkówce i Krakowie[2].

Po 1945 razem z mężem i wychowanicą Marią Sierocką zamieszkała przy ul. Wołoskiej 20 na poznańskim Sołaczu. Była utrzymywana przez dwóch synów. Jeden mieszkał w Warszawie, a drugi w powiecie bydgoskim. Zajmowała się gospodarstwem domowym. W korespondencji do bliskich przesyłała notki o zdarzeniach rodzinnych, życzenia dla solenizantów czy jubilatów, informacje o nowo wydanych ciekawych książkach i streszczenia artykułów z tygodników społecznych i literackich[4].

Została pochowana obok zmarłego w 1948 męża w grobowcu rodzinnym na starym cmentarzu św. Krzyża w Buku[2][4]. W jej pogrzebie wzięły udział setki osób[5].

Odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Za pracę w czasie powstania wielkopolskiego zarówno ona, jak i mąż, w marcu 1925 zostali odznaczeni Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym[2][3][14]. Wanda dostała Odznakę Honorową Polskiego Czerwonego Krzyża stopnia II[2].

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]

Imię Wandy Niegolewskiej noszą: Oddział PTTK w Buku (od 1974) oraz koło PTTK Senior[2][4]. Od 24 sierpnia 2014 na cmentarzu św. Krzyża w Buku przy grobie Niegolewskich istnieje tablica dedykowana Wandzie Niegolewskiej z okazji 150-lecia Kółek Włościanek[2]. W 2017 w Buku powstał mural 3D upamiętniający powstanie wielkopolskie. Przedstawiono na nim Wandę i Stanisława Niegolewskich[15].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Wanda Wężyk z Osin h. Wąż [online], Sejm-Wielki.pl [dostęp 2021-12-27].
  2. a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t Wanda Niegolewska [online], CSW2020 [dostęp 2021-12-29] (pol.).
  3. a b c Niegolewscy w XIX i XX wieku [rozdział IV] [online], Magdalena Malinowska, 7 czerwca 2012 [dostęp 2021-12-29] (pol.).
  4. a b c d e f g h i j k l m Agnieszka Krygier-Łączkowska, Wanda Niegolewska, Bytyń – siedziba rodzinna [online], Region Szamotulski [dostęp 2021-12-29] (pol.).
  5. a b c d e f Kobiety Powstania Wielkopolskiego 27.12.2020 [online], poznan.tvp.pl [dostęp 2021-12-29] (pol.).
  6. Sprawozdanie Towarzystwa Kolonii Wakacyjnych i Stacyi Sanitarnej „Stella” w Poznaniu za rok 1901/1902, Poznań 1902.
  7. Sprawozdanie „Stelli” Towarzystwa Kolonii Wakacyjnych i Stacyi Sanitarnej w Poznaniu za rok 1909, t. 14, Poznań 1910.
  8. Sprawozdanie Tow. Kuchnia dla ubogich przy ul. Wiedeńskiej nr.8 za rok 1910–1911, „Postęp”, 22 (258), 1911, s. 1–2.
  9. Sprawozdanie kuchni dla ubogich, „Postęp”, 13 (240), 1902, s. 1–2.
  10. Dziennik Polskiego Sejmu Dzielnicowego w Poznaniu, w grudniu 1918, pbc.rzeszow.pl, Poznań 1918 [dostęp 2021-12-29].
  11. W rocznicę śmierci śp. Zofji Sokolnickiej, „Gazeta Polska: codzienne pismo polsko-katolickie dla wszystkich stanów”, 32 (48), 1928, s. 2.
  12. Hubert Wejmann, 150-lecie Kół Włościanek 1864–2014. Wanda Niegolewska – patronka Wielkopolskich Kół Włościanek 1918–1938, Buk: Urząd Miasta i Gminy, 2014, ISBN 978-83-939711-0-7, OCLC 909176378 [dostęp 2021-12-29].
  13. Konstytucyjne zebranie Wielkopol. oddziału Stow. Opieki Polskiej nad Rodakami na Obczyźnie, „Oświata. Bezpłatny dodatek tygodniowy do „Gazety Polskiej””, 17 (38), 1929, s. 3–4.
  14. Wanda Niegolewska, Udział Ziemian w Powstaniu Wielkopolskim na przykładzie rodziny Niegolewskich [online], Powstanie Wielkopolskie [dostęp 2021-12-29] (pol.).
  15. Powstańczy mural [online], Miasto i Gmina Buk [dostęp 2021-12-29] (pol.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]